Κύπρος: Γιατί δεν συμμετειχε στον συνεταιρισμό για την ειρήνη

του Γιάννου  Χαραλαμπίδη

Ο Ταγίπ Ερντογάν βρίσκεται σε ρήξη ακόμη και με αυτό το ΝΑΤΟ, το οποίο τον θεωρεί... εχθρό του. Έτσι εμφανίστηκε η φιγούρα του στη Νορβηγία: Ως εχθρικός στόχος. Για να σπεύσουν οι αξιωματούχοι της Συμμαχίας και δη ο Γ.Γ. Γενς Στόλτενμπεργκ να του ζητήσουν συγγνώμη, για την γκάφα τους και γιατί ο Τούρκος Πρόεδρος απείλησε με αποχώρηση από το ΝΑΤΟ, του οποίου την γκάφα χαρακτήρισε ως αναιδή. Λογικά ομιλούντες, εάν αποχωρούσε από το ΝΑΤΟ, δεν θα προλάμβανε να καταλάβει πότε θα το είχε μετανιώσει! Θα προσυπέγραφε την καταδίκη του. Ήδη, η χώρα του αντιμετωπίζει ουκ ολίγα οικονομικά προβλήματα, με τη λίρα να αντιμετωπίζει συνεχή προβλήματα και την Κεντρική Τράπεζα της χώρας να μην μπορεί να δώσει επαρκείς λύσεις. Εκτός των συμβατικών στρατιωτικών μέσων, υπάρχουν και άλλοι τρόποι να πλήξεις κάποιον, όπως π.χ. η οικονομία.   

ΝΑΤΟ, CIA και.. ομοσπονδία

Οι ΝΑΤΟϊκοί δεν τραβούν το σχοινί, εφόσον μπορούν να λύσουν το ζήτημα πιο απλά, που δεν το λύνουν, όμως ριζικά, με τη συγγνώμη. Η ουσία όμως είναι ότι ακόμη και αν ο ίδιος ο Ερντογάν, είτε με τον έναν είτε με τον άλλο τρόπο, βάλει τη θηλιά στο λαιμό του, εμείς δεν θα πάρουμε είδηση.
Διότι κάποιοι θα συνεχίσουν  να επιδιώκουν εναρμόνιση των πολιτικών μας επιλογών επί τη βάσει του συνθήματος «ΝΑΤΟ, CIA, Προδοσία» από τη μια, ενώ από την άλλη θα  αποδέχονται μαζί με τον Πρόεδρο και τους λοιπούς ομοσπονδιακούς, είτε της καλής είτε της κακής ομοσπονδίας, τα ΝΑΤΟϊκά σχέδια λύσης. Εκ των πραγμάτων, αυτή δεν είναι ορθολογιστική πολιτική και επ' ουδενί ρεαλιστική. Η μοναδική πραγματικότητα είναι ότι αυτές οι πολιτικές αντιλήψεις βοηθούν την Τουρκία να μας ελέγχει σε περίπτωση ομοσπονδιακής λύσης και θεσμικά και γεωστρατηγικά, όταν αυτή θα είναι μέσα στο ΝΑΤΟ και εμείς εκτός. Εμείς δεν ισχυριζόμαστε ότι ο Ερντογάν είναι τελειωμένος, αλλά ότι μέσα από ρήγματα που αφήνει πίσω του ο καβγάς με ΗΠΑ, Ε.Ε. και ΝΑΤΟ, θα έπρεπε να αποκομίσουμε οφέλη.

Ο πιο δυνατός στρατός

Ο ορθολογισμός επιβάλλει το εξής: Εφόσον δεν μπορούμε να διώξουμε τον τούρκικο στρατό με τα όπλα από μόνοι μας, θα πρέπει να βρούμε άλλους τρόπους, έναν άλλον πιο δυνατό στρατό από τον τουρκικό, για να αναγκαστεί ο Αττίλας να αποχωρήσει πλήρως και μάλιστα χωρίς να χάνουμε τμήμα της κυριαρχίας μας.

Αντιθέτως, στόχος είναι να την  ενισχύουμε. Συνεπώς, αυτός ο Αμυντικός και Στρατιωτικός Οργανισμός είναι του ΝΑΤΟ. Στην τουρκική αξίωση για μόνιμη παραμονή βάσης στην Κύπρο, η απάντηση θα πρέπει να είναι ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στο ΝΑΤΟ και πλήρης αποχώρηση του στρατού κατοχής και κατάργηση των εγγυήσεων. Γιατί να υπάρχει στρατός κατοχής και γιατί να υπάρχουν εγγυήσεις, αφού όλοι οι εμπλεκόμενοι θα ανήκουν στον ίδιο αμυντικό βραχίονα, ο οποίος αποτελεί και τον κεντρικό πυλώνα ασφάλειας της Ευρώπης; Αυτό είναι σαφές και μέσω της BESCO και του άρθρου 42,2 της Συνθήκης της Λισσαβώνας. Η Κύπρος είναι ήδη ΝΑΤΟ λόγω των εγγυητριών δυνάμεων και των Βάσεων. Τούρκοι και Βρετανοί έχουν οφέλη κι εμείς όχι. Αν έχουμε, είναι ελάχιστα συγκριτικά με εκείνα των άλλων. Ας μην αστειευόμαστε: η συμμετοχή μας στα προγράμματα του Συνεταιρισμού για την Ειρήνη (PfP) ως παράρτημα του ΝΑΤΟ δεν έχει γίνει, για τους εξής λόγους: Α. Βρετανοί και Αμερικανοί μάς συμβούλευσαν να μην προχωρήσουμε, διότι η Τουρκία δεν θα δεχόταν και θα δημιουργείτο πρόβλημα, που θα αντανακλούσε και στις συνομιλίες. Οι παρεμβάσεις έγιναν προς τον ΥπΕξ Ι. Κασουλίδη και το φθινόπωρο του 2013, όταν αξιωματούχοι της Ε.Ε. είχαν επισκεφθεί την Κύπρο. Πίσω από τον σχεδιασμό και την επιχειρηματολογία ήταν η Βρετανία με την κ. Κάθριν Άστον, τότε επικεφαλής της Κοινής Άμυνας και Εξωτερικής Πολιτικής της Ε.Ε. Β. Η υφιστάμενη Κυβέρνηση δεν ήθελε να ενοχλήσει το ΑΚΕΛ,  του οποίου τις ψήφους ήθελε για να περάσει το σχέδιο λύσης, το οποίο εκτιμούσε πως ήταν προ των πυλών. Αποτέλεσμα: Δεν ήρθε η λύση.

Τελικώς τι συνέβη; Αφενός δεν ενταχθήκαμε στα προγράμματα του PfP και, αφετέρου, ούτε λύση ήρθε. Κερδισμένοι διπλά είναι οι Τούρκοι και οι Βρετανοί.

Προβάλλεται, μάλιστα, ο ισχυρισμός ότι, ακόμη και αν υποβάλουμε αίτηση για το ΝΑΤΟ, η Τουρκία θα ασκήσει βέτο. Ας ασκήσει. Θα φέρει την ευθύνη τού όχι. Ας δούμε, όμως, γιατί θα ασκήσει βέτο η Τουρκία; Διότι, με την ένταξή μας στο ΝΑΤΟ: Πρώτο, θα χάσει τον πλήρη έλεγχο στην περιοχή, τον οποίο έχει σήμερα μαζί με τους Βρετανούς και τις Βάσεις τους. Δεύτερο, θα είμαστε σύμμαχοι. Πώς θα μας επιτεθεί; Σκεφτήκατε, εάν η Ελλάδα δεν ήταν στο ΝΑΤΟ, τι θα συνέβαινε στο Αιγαίο και στη Θράκη; Ή η Τουρκία θα έφτιαχνε μιαν αφορμή για να προχωρήσει στρατιωτικά στους σχεδιασμούς της ή θα άλλαζε το status quo καθεστώς αμαχητί... Όπως συνέβη στην Κύπρο. Θυμίζουμε, δε, με αφορμή της σημασία του ΝΑΤΟ στις σχέσεις μας με την Τουρκία ότι, όταν το '74 ο Κ. Καραμανλής απέσυρε, λόγω Κύπρου, την Ελλάδα από το ΝΑΤΟ, κατανόησε γρήγορα το λάθος του και επανήλθε. Και η Τουρκία δεν άσκησε βέτο διότι δεν την άφησαν οι ΗΠΑ, για τις οποίες ή Ελλάδα ήταν σημαντική την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Όχι ότι δεν είναι σήμερα. Φτάνει να γνωρίζει κάποιος πώς να διαβάζει τον χάρτη και την πολιτική των ΗΠΑ και των λοιπών μεγάλων Δυνάμεων. Συνεπώς, εάν με τη λύση θέλουμε ασφάλεια και αποτροπή του ελέγχου μας από την Τουρκία, η επιλογή είναι το ΝΑΤΟ. Αλλιώς δεν θα υπάρξει αλλαγή του status quo, που δημιουργήθηκε από την εισβολή, αλλά εδραίωση.

Η Ρωσία και τα συμφέροντα

Άλλωστε, η Ρωσία δεν είναι και δεν ήταν εναλλακτικό σύστημα ασφάλειας για την Κύπρο. Μετά, δε, και την ενεργοποίηση του άρθρου 46 της Συνθήκης της Λισσαβώνας για την PESCO, δεν θα είναι αγορά όπλων, όπως παλιά, αφού σε πολιτικό επίπεδο θα οφείλουμε να αγοράζουμε από  την κοινή αγορά οπλικών συστημάτων των εταίρων μας. Εκτός και αν δεν μας πωλούν, οπότε μας νομιμοποιούν να στραφούμε αλλού... (διευκρινίζουμε ότι υπάρχει οιονεί πολιτική και όχι νομική δέσμευση και υποχρέωση). Δεν ισχυριζόμαστε ότι η στάση της Ρωσίας δεν είναι ορθή και φιλική έναντι της Κύπρου, αλλά ας μην έχουμε την ψευδαίσθηση ότι η όποια στήριξή της στο Σ. Ασφαλείας είναι από αλτρουισμό. Είναι αποτέλεσμα εξυπηρέτησης δικών της συμφερόντων και φτάνει ώς το σημείο που θα πλήξει ή θα διαβρώσει ή θα περιορίσει αντικρουόμενα στρατηγικά συμφέροντα των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ. Μιλώντας, άλλωστε, τις προάλλες με έναν διπλωμάτη, ισχυρίστηκε ότι κατά τη διάρκεια της τελευταίας επίσκεψης του Προέδρου Αναστασιάδη στη  Μόσχα ηγέρθη και το θέμα του φυσικού αερίου της Κύπρου. Μεταξύ άλλων ο Ρώσος Πρόεδρος είπε στον Κύπριο ομόλογό του, με δόση χιούμορ: «Ο κοινός μας φίλος (δηλαδή ο Ερντογάν) προβάλλει ενστάσεις» και, όπως άφησε να νοηθεί, είναι μεγάλα τα συμφέροντα της Ρωσίας στην Τουρκία και από εμπορικής και από γεωπολιτικής άποψης. Από πού να ξεκινήσουμε και πού να τελειώσουμε; Aπό το θέμα των αγωγών και δη του Turkish Stream ή από το θέμα του πυρηνικού σταθμού στο Άκιουγιου ή από την πώληση του αντιπυραυλικού συστήματος S-400, που στρέφεται και εναντίον ημών και εναντίον της Ελλάδας. Πλήττει ακόμη και τα συμφέροντα του Ισραήλ.

H σημασία του EastMed

Ας δούμε τα πράγματα ψυχρά και επί τη βάσει στρατηγικής: Ο αγωγός EastMed, επί του οποίου συμφωνία θα υπογραφεί στις 5 Δεκεμβρίου και συνιστά αγωγό ασφαλή με κατεύθυνση από την Κύπρο στην Ελλάδα, στην Ιταλία και στη λοιπή Ευρώπη, μεταφέροντας δικό μας φυσικό αέριο, καθώς και ισραηλινό, αποτελεί τη βάση για μια ευρύτερη αμυντική συμμαχία μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ με αποτρεπτικό έναντι της Τουρκίας χαρακτήρα. Θα συνιστά, μάλιστα, υποσύστημα ασφάλειας του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. στο πλαίσιο των ευρύτερων αμερικανικών σχεδιασμών στην περιοχή, λαμβάνοντας υπόψη τις εύθραυστες σχέσεις Ουάσιγκτον και Άγκυρας.

Αυτή η τριμερής συμμαχία είναι και εναλλακτική στρατηγική επιλογή για τις ΗΠΑ ως προς την Άγκυρα. Στη βράση κολλά το σίδερο. Εάν ο Ελευθέριος Βενιζέλος δεν αντιλαμβανόταν ορθά τις διεθνείς συγκυρίες και δεν προχωρούσε σε ορθές συμμαχίες και στον πρώτο και στον δεύτερο Βαλκανικό Πόλεμο, η Ελλάδα δεν θα είχε τα σημερινά της σύνορα. Και εδώ δεν μιλάμε για πόλεμο, αλλά για αποτροπή απειλών, κρίσης και πολέμου με όρους στρατηγικούς και γεωπολιτικούς. Έτσι, μάλιστα, θα μας υπολογίσουν περισσότερο και οι Ρώσοι και οι εταίροι μας, συν του ότι το Ισραήλ είναι η μοναδική δύναμη που μπορεί να βάλει φρένο στη μυστική πυρηνική ατζέντα του Ερντογάν, γεγονός που διέρρευσε από τις γερμανικές μυστικές υπηρεσίες. Η τριμερής στρατηγική συμμαχία Κύπρου, Ελλάδας, Ισραήλ δημιουργεί νέα γεωστρατηγικά και γεωπολιτικά δεδομένα. Αφενός η δική μας πλευρά εξασφαλίζει την άμυνά της και την αποτροπή, ενώ από την άλλη προκαλείται αποτρεπτικό κόστος στην Τουρκία. Ακόμη και η άρνησή της στην πρόταση για ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ με αποχώρηση του Αττίλα, θα προκαλέσει κόστος στην ίδια εάν απορριφθεί. Με την Τριμερή θα προχωρήσουμε εκ των πραγμάτων σε μια οιονεί συμμαχική σχέση.

Ψυχρή λογική

Το σκηνικό αυτό δημιουργεί συνθήκες ασφάλειας και αλλαγή ισοζυγίων δυνάμεων που συνιστούν βασική παράμετρο για τη λύση. Η συνταγματική δομή στη διευθέτηση μιας σύγκρουσης είναι ο καθρέφτης των ισοζυγίων ή και ανισοζυγίων δυνάμεων. Έτσι, λοιπόν, όλοι αυτοί οι σχεδιασμοί θα πρέπει να είναι ενταγμένοι σε έναν ευρύτερο στρατηγικό κεντρικό στόχο,  που δεν μπορεί να είναι άλλος από τη διατήρηση της Κυπριακής Δημοκρατίας στη ζωή και στην επανενσωμάτωση των κατεχομένων. Αυτός ο στόχος δεν μπορεί να είναι η ομοσπονδία. Διότι είτε καλή είτε κακή είτε άσχημη, διχοτομεί την Κύπρο και διοικητικά και πληθυσμιακά και εδαφικά, όπως  καθορίστηκε από Βρετανούς και Τούρκους το 1956. Ψυχρή λογική...

* Δρ των Διεθνών Σχέσεων