Εβδομάδα των παθών στη Νέα Υόρκη

του Πέτρου Παπακωνσταντίνου

Η Μεγάλη Εβδομάδα αρχίζει σήμερα στην Αμερική, αλλά για τους Νεοϋορκέζους τα πάθη έχουν ξεκινήσει από καιρό και η ανάσταση φαντάζει πολύ μακρινή. Οικεία στους περισσότερους ανθρώπους του πλανήτη, είτε την έχουν επισκεφθεί είτε όχι, χάρη στις ταινίες του Χόλιγουντ και στις τηλεοπτικές σειρές, η κοσμοπολίτικη μεγαλούπολη διανύει αυτές τις μέρες τη δική της Via Dolorosa, καθώς οι νεκροί της από τον κορωνοϊό τείνουν να ξεπεράσουν εκείνους ολόκληρης της Κίνας.

Τούτη τη χαμένη άνοιξη, κανείς δεν χάρηκε το θαύμα των ανθισμένων κερασιών στον Βοτανικό Κήπο του Μπρούκλιν, που έκλεισε για να περιοριστεί η διάδοση του φονικού ιού. Η πόλη που δεν κοιμάται ποτέ, όπως θέλει να είναι γνωστή στον κόσμο, μοιάζει σαν να έχει ερημωθεί από βόμβες νετρονίου, που αφήνουν άθικτα τα κτίρια, ενώ αφανίζουν τους ανθρώπους. Οι σειρήνες των ασθενοφόρων, που υπό άλλες συνθήκες θα χωνεύονταν μέσα στο πανδαιμόνιο, τρυπάνε την αλλόκοτη σιωπή. Την 11η Σεπτεμβρίου του 2001 τα ασθενοφόρα ηχούσαν στα αυτιά των αποσβολωμένων Νεοϋορκέζων ως άγγελοι ελπίδας – πάει να πει ότι υπάρχουν ακόμη ζωντανοί κάτω από τα ερείπια. Τώρα ακούγονται ως άγγελοι θανάτου.

Τα θέατρα του Μπρόντγουεϊ διαφημίζουν ακόμη παραστάσεις που έχουν ακυρωθεί. Στην Τάιμς Σκουέαρ οι πολύχρωμες επιφάνειες εξακολουθούν να αστράφτουν με μόνους θεατές λιγοστούς περαστικούς, ελάχιστους πωλητές και περιστασιακά κάποιους αστυνομικούς να βγάζουν σέλφι με φόντο τους έρημους δρόμους. Το Χρηματιστήριο της Γουόλ Στριτ μοιάζει απέξω με μαυσωλείο. Μέσα, η ατμόσφαιρα δεν είναι πιο ευχάριστη.

Μια άλλη άνοιξη, το Σέντραλ Παρκ θα ήταν τίγκα από ντόπιους και τουρίστες, με τα ζευγαράκια να λιάζονται δίπλα στη λίμνη, ατενίζοντας το μοναδικό θέαμα ενός πάρκου που περιβάλλεται από ουρανοξύστες. Τώρα εκείνο που κυριαρχεί είναι οι λευκές σκηνές του νοσοκομείου εκστρατείας, που στήθηκε εδώ πριν από λίγες μέρες, κάτι που είχε ξαναγίνει στον αμερικανικό εμφύλιο. Στον δυτικό προβλήτα του λιμανιού έχει προσαράξει από τη Δευτέρα το πλωτό νοσοκομείο του πολεμικού ναυτικού «Comfort», όπως είχε γίνει την 11η Σεπτεμβρίου.

Η πραγματική τραγωδία εξελίσσεται μακριά από την κοινή θέα. Στο Κουίνς και στο Μπρούκλιν, τις δύο κατεξοχήν λαϊκές περιοχές της πόλης, όπου ζουν οι μισοί από τα οκτώ εκατομμύρια των κατοίκων της, η ομοσπονδιακή υπηρεσία αντιμετώπισης καταστροφών, η FEMA, έστειλε φορτηγά ψυγεία για να φτιαχτούν πρόχειρα νεκροτομεία στις αυλές μεγάλων νοσοκομείων. Στις κεντρικές φυλακές του Ρικς Αϊλαντ οι Αρχές προσφέρουν στους φυλακισμένους έξι δολάρια την ώρα (πολλά λεφτά για όσους ζουν πίσω από τα σίδερα) προκειμένου να ανοίξουν χιλιάδες νέους τάφους στο Χαρτ Αϊλαντ.

Μέσα στα νοσοκομεία, κάθε θάλαμος γίνεται το σκηνικό του έπους και της τραγωδίας. Γιατροί και νοσηλευτές δίνουν καθημερινά τιτάνιο αγώνα, αντιμέτωποι με το τσουνάμι των κρουσμάτων, υπό τρομερά αντίξοες συνθήκες. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ακόμη και σε παγκοσμίως διάσημα, ιδιωτικά νοσοκομεία, λείπουν όχι μόνο αναπνευστήρες, αλλά και στολές προστασίας, μάσκες και γάντια. Ο Τραμπ και ο Κουόμο, ο πρόεδρος της χώρας και ο κυβερνήτης της Πολιτείας, ανταλλάσσουν κατηγορίες για τον επιμερισμό των ευθυνών και αναζητούν λύσεις έκτακτης ανάγκης. Ο Αμερικανός πρόεδρος αναγκάστηκε να επιτάξει το μεγαθήριο της General Motors για την εσπευσμένη κατασκευή χιλιάδων αναπνευστήρων.

Χώρα των εκρηκτικών αντιθέσεων, η Αμερική αποδείχθηκε πολύ άσχημα προετοιμασμένη για μια υγειονομική κρίση τέτοιων διαστάσεων. Η πιο ισχυρή δύναμη του πλανήτη έχει το μικρότερο προσδόκιμο επιβίωσης ανάμεσα στις 12 δυτικές χώρες με συγκρίσιμο επίπεδο ανάπτυξης. Είναι μικρότερο από της Ελλάδας, ίδιο με της Κούβας. Δεκάδες εκατομμύρια ανασφάλιστοι τρέμουν διπλά την αρρώστια – τα νοσοκομεία είναι υποχρεωμένα να τους δεχθούν στα επείγοντα περιστατικά, αλλά ύστερα θα τους στείλουν τον λογαριασμό στο σπίτι. Ωστόσο, τα διάσημα νοσοκομεία και οι Ιατρικές Σχολές της Νέας Υόρκης παραμένουν και μέσα στην τρομερή αυτή δοκιμασία φυτώρια πρωτοποριακών ερευνών, από τις οποίες μπορεί να αναδυθούν αποτελεσματικές θεραπείες, σωτήρια φάρμακα, ίσως και το ποθητό εμβόλιο που περιμένει ολόκληρη η ανθρωπότητα.

Στο μεταξύ, η ζωή διεκδικεί τα δικαιώματά της. Κάποιοι πολίτες βολτάρουν στο Σέντραλ Παρκ, ποδηλάτες απολαμβάνουν τους απελευθερωμένους δρόμους, πλανόδιοι πωλούν πρέτσελ, εργαζόμενοι πηγαίνουν στη δουλειά με το μετρό. Αργά ή γρήγορα, η δοκιμασία θα περάσει. Μέχρι τότε, η εικόνα της ερήμωσης θα υπενθυμίζει σε όλον τον κόσμο ότι οι ουρανοξύστες, τα θαυμαστά μνημεία και οι ναοί του χρήματος δεν είναι τίποτα χωρίς τους ανθρώπους, εκείνους που τα φτιάχνουν όλα αυτά και εκείνους που τα χαίρονται. Και πόσο πιο όμορφες θα ’ταν οι πόλεις μας αν αυτοί οι δύο κόσμοι γίνονταν ένας.

Οι μεγάλες αγωνίες των ανθρώπων στην πρώτη γραμμή

Οπως συμβαίνει καιρό τώρα στην Ιταλία και στην Ισπανία, το προσωπικό Υγείας στη Νέα Υόρκη μετράει δυσανάλογα πολλά θύματα στον πόλεμο με τον αόρατο εχθρό. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έγινε viral το βίντεο για τον θάνατο ενός 48χρονου νοσηλευτή από το διεθνούς κύρους δίκτυο Mount Sinai (περιλαμβάνει οκτώ νοσοκομεία και μία ιατρική σχολή). Ηταν ένας από τους πολλούς νοσηλευτές που, ελλείψει στοιχειωδών προστατευτικών μέσων, προσπαθούσαν να προφυλαχθούν με σακούλες σκουπιδιών και μπαντάνες. Πώς γίνεται η πιο ισχυρή χώρα του κόσμου να έχει έλλειψη σε μάσκες των 75 σεντς την εποχή μιας τόσο σοβαρής κρίσης;

«Οι ευθύνες μοιράζονται σε όλα τα επίπεδα, από τον Λευκό Οίκο και την ομοσπονδιακή κυβέρνηση μέχρι τις πολιτειακές αρχές και τις διοικήσεις αρκετών νοσοκομείων», μας λέει ο Πουλίκος Πουλικάκος, αναπληρωτής καθηγητής Ογκολογικών Επιστημών στο Mount Sinai. «Υπάρχει πλήθος μαρτυριών από το νοσηλευτικό προσωπικό για μεγάλες ελλείψεις σε μέσα προστασίας και μια γενική αίσθηση ότι ο “στρατός” έχει αφεθεί στην τύχη του από τις ηγεσίες. Χαρακτηριστικά, γράφτηκε στον Τύπο και δεν διαψεύστηκε ότι ο εκτελεστικός διευθυντής και ο πρόεδρος του δικού μας συγκροτήματος, που απολαμβάνουν τεράστιους μισθούς, βρίσκονται αυτές τις μέρες στη Φλόριντα, όπως πολλοί ηλικιωμένοι Νεοϋορκέζοι, που εγκατέλειψαν την πόλη αναζητώντας ασφαλέστερο καταφύγιο. Ο κίνδυνος να ζήσουμε στη Νέα Υόρκη καταστάσεις τύπου Γουχάν και Λομβαρδίας είναι υπαρκτός. Ειδικά στις πιο φτωχές περιοχές, όπως το Κουίνς και το Μπρούκλιν, η κατάσταση είναι τραγική».

Για χωρίς προηγούμενο κρίση κάνει λόγο ο Μαρκ Σβάιτσερ, πρόεδρος του ακτινολογικού τμήματος στο δημόσιο πανεπιστημιακό νοσοκομείο Stony Brook, απ’ όπου ξεπήδησαν τεράστιας σημασίας ανακαλύψεις, όπως η μαγνητική τομογραφία και το PET Scan. «Σε πανεθνικό επίπεδο, η διαχείριση της κρίσης ήταν ελλιπής, παρότι είχαμε αρκετό χρόνο από τη στιγμή που ξέσπασε η επιδημία στην Κίνα και ύστερα στην Ιταλία. Ζούμε πολύ δύσκολες μέρες. Στα περισσότερα νοσοκομεία, το 30%-60% των ασθενών πάσχει από τον COVID-19 και από αυτούς το ένα τέταρτο έως το ένα τρίτο χρειάζεται αναπνευστήρα, κατά κανόνα σε μονάδα εντατικής θεραπείας. Η πίεση είναι τρομερή». Ωστόσο στο Stony Brook η κατάσταση εμφανίζεται πολύ καλύτερη από τη γενική εικόνα. «Η προετοιμασία του νοσοκομείου μας ήταν άριστη. Προσλάβαμε έξτρα προσωπικό, παραγγείλαμε εγκαίρως αναπνευστήρες και ιατρικό υλικό, έτσι που σήμερα δεν αντιμετωπίζουμε ελλείψεις. Εφαρμόσαμε ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης, που μας επέτρεψε να ενισχύσουμε το δυναμικό μας σε κλίνες κατά 50% και μέχρι τα τέλη Απριλίου θα έχουμε φτάσει το 100%, δηλαδή θα είναι σαν να έχουμε φτιάξει ένα δεύτερο νοσοκομείο δίπλα στο πρώτο», μας λέει ο καθηγητής Σβάιτσερ, για να προσθέσει: «Το πρόβλημα με τον ιδιωτικό τομέα είναι ότι λειτουργεί με βάση τη λογική της μέγιστης οικονομικής αποδοτικότητας. Αυτό είναι από μια άποψη καλό βέβαια, γιατί επιτρέπει μεγάλες επενδύσεις στην έρευνα από τα κέρδη που αποκομίζει. Ωστόσο υποχρεώνει τα ιδιωτικά νοσοκομεία να λειτουργούν κοντά στο μέγιστο της δυναμικότητάς τους και να μην έχουν τις εφεδρείες που χρειάζονται σε μια έκτακτη κατάσταση, όπως η σημερινή».

Τα πολλαπλά κρούσματα και θύματα μεταξύ των γιατρών και νοσηλευτών όχι μόνο αποδυναμώνουν το προσωπικό Υγείας που δίνει τη μάχη με τον κορωνοϊό, αλλά εγκυμονεί και ακόμη σοβαρότερους κινδύνους, μας λέει ο καθηγητής Πουλικάκος. «Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι νέοι και γενικά υγιείς άνθρωποι δεν κινδυνεύουν τόσο από τον ίδιο τον ιό, όσο από την υπεραντίδραση του οργανισμού τους στον ιό. Από τη στιγμή που ο ιός μπαίνει στον οργανισμό, το ανοσοποιητικό σύστημα διαθέτει δύο ζώνες άμυνας. Η πρώτη είναι η πιο στοιχειώδης, στηρίζεται στα λεγόμενα μακροφάγα και άλλα κύτταρα και περιλαμβάνει έκκριση κυτταροκινών και φλεγμονή, προσπαθώντας να σκοτώσει τον ιό. Η δεύτερη είναι πιο επιλεκτική, αναπτύσσει μνήμη και διακρίνει τα επιβλαβή από τα μη επιβλαβή κύτταρα. Επειδή ο COVID-19 είναι νέος ιός, αυτή η δεύτερη ζώνη άμυνας δεν υπάρχει ακόμη, οπότε στα νεαρά και υγιή άτομα φαίνεται συχνά να υπάρχει υπεραντίδραση, με αρνητικές συνέπειες και βαριά κλινική εικόνα.

»Οι νοσηλευτές που είναι κατά κανόνα νέα άτομα και δέχονται πολύ μεγάλο ιικό φορτίο, αν δεν προστατεύονται αποτελεσματικά, είναι εξόχως δεκτικοί στο να νοσήσουν από υπεραντίδραση. Αυτό όμως μπορεί να μετατρέψει τα νοσοκομεία σε υγειονομικές βόμβες, αντί δηλαδή να αναχαιτίζουν τη νόσο, να γίνονται φορέας μετάδοσής της στην κοινότητα.

Πρόσφατη έρευνα του Χάρβαρντ για την εμπειρία της Κίνας έδειξε τη σημασία αυτού του παράγοντα. Σε πρώτη φάση, όταν η επιδημία στην επαρχία Χουμπέι είχε ξεφύγει, νοσηλευτές πέθαιναν σε πολύ μεγάλους αριθμούς. Στη δεύτερη φάση κατάφεραν να περιορίσουν το πρόβλημα σε αυτή την επαρχία και στην τρίτη έφεραν 22.000 νοσηλευτές από άλλες περιοχές για να βοηθήσουν την πληγείσα επαρχία. Από αυτούς, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέχουν, δεν νόσησε κανένας, επίτευγμα σχεδόν απίστευτο. Ολοι τους δούλευαν με τα πιο αυστηρά μέτρα προστασίας, φορώντας ολόσωμες στολές και τις πιο καλές μάσκες, σαν να βρίσκονταν σε πεδίο βιολογικού πολέμου. Τα συμπεράσματα είναι προφανή».

Πυρετός ερευνών για θεραπείες, εμβόλιο

Ευχή όλων μας είναι να υποχωρήσει ο νέος κορωνοϊός το καλοκαίρι, όπως συμβαίνει με τη γρίπη, αλλά οι επιστήμονες δεν έχουν αποφανθεί θετικά μέχρι σήμερα.

«Θεωρώ πολύ πιθανό να υποχωρήσει ο ιός το καλοκαίρι, όσον αφορά την επιθετικότητα, την ταχύτητα διάδοσης και τα συμπτώματα που προκαλεί», μας λέει ο Μαρκ Σβάιτσερ, αλλά σπεύδει να προσθέσει: «Δεν μπορούμε όμως να γνωρίζουμε σε ποιο βαθμό θα υποχωρήσει, ενώ προσωπικά θεωρώ σχεδόν βέβαιο ένα δεύτερο κύμα το φθινόπωρο. Ωστόσο, μια πιθανή αποσυμφόρηση θα δώσει ανάσες στο σύστημα υγείας και θα μας δώσει χρόνο στην κούρσα για φάρμακα και εμβόλιο».

 «Στο Mount Sinai έχουμε την τύχη να έχουμε τον Πίτερ Παλέσι και τον Φλόριαν Κράμερ, κορυφαίους σε παγκόσμια κλίμακα στους RNA ιούς», σημειώνει ο Πουλίκος Πουλικάκος. «Το δίκτυό μας είναι κέντρο αναφοράς παγκοσμίως για την εποχική γρίπη. Αυτή την περίοδο, όπως γίνεται και σε άλλα κέντρα στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρώπη, προσπαθούμε να φτιάξουμε γρήγορους τρόπους ανίχνευσης αντισωμάτων, έτσι ώστε να μπορούμε να μεταφέρουμε πλάσμα από ανθρώπους που νόσησαν και έγιναν καλά σε άλλους, με στόχο να βοηθηθούν να καταπολεμήσουν τον ιό.

Την εβδομάδα που διανύουμε ξεκινάει πειραματική κλινική εφαρμογή αυτής της μεθόδου με εθελοντές. Η ανίχνευση των αντισωμάτων έναντι του ιού έχει και ευρύτερη σημασία για την πολιτική στις κοινότητες. Αν υπάρχει τέτοιο τεστ, θα μπορούν οι άνθρωποι που έχουν αποκτήσει ανοσία να επιστρέφουν στις δουλειές τους, κάτι που θα βοηθήσει να περιοριστεί η οικονομική αποδιοργάνωση λόγω των περιοριστικών μέτρων».

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ  5.4.2020