Περί «φασισμού», «ναζισμού» και «ρατσισμού» της ΕΟΚΑ

Δρ Λάμπρος Γ. Καούλλας

Χωρίς δημόσιους εορτασμούς και εμβατήρια, αλλά νοερά, εορτάστηκε φέτος η επέτειος της έναρξης της κυπριακής επανάστασης, μέσα στην αλλόκοτη σιωπή των μέτρων προστασίας κατά της παγκόσμιας επιδημίας του κορωνοϊού. Παρά ταύτα, δεν έλειψε από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης η ανακύκλωση των τετριμμένων ψιθύρων και λασπολογιών από τους γνωστούς κύκλους που επιμένουν να παρουσιάζουν την ΕΟΚΑ περίπου ως ένα «φασιστικό», «ναζιστικό» και «ρατσιστικό» κίνημα. Βεβαίως, πλην κάποιων περιθωριακών περιπτώσεων που υιοθετούν πλήρως την τουρκική και την τουρκοκυπριακή προπαγάνδα για την ΕΟΚΑ, κανένας σοβαρός σχολιαστής δεν μπορεί να το ισχυριστεί αυτό δημόσια.

Ωστόσο, ο επί δεκαετίες αναπαραγόμενος ψίθυρος σκοπό έχει να καθιερωθεί στα μυαλά των ανθρώπων, ειδικά αυτών που δεν έχουν επαρκή γνώση της ιστορίας. Ευελπιστούν πως αυτό που δεν μπορεί να πράξει η ιστορική έρευνα, να επιβληθεί στις συνειδήσεις μέσα από την προπαγάνδα. Για διάφορους λόγους, κάποιοι από αφέλεια και κάποιοι με βαθύτερο στόχο να ροκανίσουν τα πολιτικά θεμέλια που οδήγησαν στην ίδια την ύπαρξη του Κυπριακού Κράτους, προσπαθούν να μηδενίσουν το ηθικό πλεονέκτημα της ΕΟΚΑ. «Χρήσιμοι ηλίθιοι» της όλης ψυχολογικής επιχείρησης και μερικοί ακροδεξιοί, οι οποίοι αν ήξεραν την ιστορία της ΕΟΚΑ δεν θα υιοθετούσαν ξένους εθνοφυλετισμούς.

Με αφορμή τα 65 χρόνια από την έναρξη του ηρωικού εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα των Κυπρίων για Ένωση με την Ελλάδα, θα παραθέσουμε συνοπτικά μερικά ενδεικτικά γεγονότα που καταρρίπτουν τα παραμύθια και εκθέτουν αυτούς που τα σκαρφίζονται.

Συνταγματάρχης και  Αρχιεπίσκοπος

Επικεφαλής του κυπριακού ενωτικού αγώνα ήταν ο Συνταγματάρχης Γεώργιος Γρίβας «Διγενής» και ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ο μεν ως στρατιωτικός Αρχηγός, ο δε ως πολιτικο-θρησκευτικός ηγέτης της Εθναρχούσας Εκκλησίας της Κύπρου. Και οι δύο, και λόγω θέσεως, ο ένας στρατιωτικός και ο άλλος ιεράρχης, αλλά βεβαίως και εκ πεποιθήσεως, ανήκαν στην εθνικόφρονα Δεξιά.

Ωστόσο, αυτοί ήταν που ταύτισαν τον αγώνα για την Ένωση με την Ελλάδα με το δικαίωμα της Αυτοδιάθεσης. Ένα σύνθημα-σημαία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και βασική θέση για την χειραφέτηση όλων εκείνων των λαών που παρά την φρίκη του ιμπεριαλισμού του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, βρίσκονταν ακόμη υπό αποικιακό έλεγχο. Με άλλα λόγια, το προοδευτικό αυτό σύνθημα εκφράστηκε πιο αποτελεσματικά από τους εκπροσώπους ενός από τους παλαιότερους θεσμούς του ελλαδικού κράτους, του Ελληνικού Στρατού, και του αρχαιότερου οργανωμένου θεσμού της Κύπρου, της Εκκλησίας.

Η πρώτη προκήρυξη

Από την πρώτη προκήρυξη τα ξημερώματα της 1ης Απριλίου 1955, ο Διγενής διαχωρίζει την θέση της ΕΟΚΑ από τον φασισμό και τον ναζισμό: «Διεθνείς διπλωμάται, ατενίσατε το έργον σας. Είναι αίσχος εν εικοστώ αιώνι, οι λαοί να χύνουν το αίμα των διά να αποκτήσουν τη λευτεριά των, το θείον αυτό δώρον, για το οποίον και εμείς επολεμήσαμεν παρά το πλευρόν των λαών σας και για το οποίον σεις τουλάχιστον διατείνεσθε ότι επολεμήσατε εναντίον του ναζισμού και του φασισμού».

Και στην πορεία της κορύφωσης του αγώνα, οι εορταστικές διαδηλώσεις των Κυπρίων για το ΟΧΙ της μεταξικής Ελλάδας έναντι της φασιστικής Ιταλίας που γίνονταν ανησυχούσαν τους Βρετανούς. Για παράδειγμα, σε μια αναφορά τους του 1957, οι Βρετανοί ανησυχούν πως κατά τους εορτασμούς της «ελληνικής αντίστασης στην φασιστική Ιταλία κατά τον Β’ Π.Π.» οι Κύπριοι θα γίνονταν «δεκτικοί στην προπαγάνδα κατά τη διάρκεια των λειτουργιών στην Εκκλησία».

Άλλωστε, κατά την διάρκεια του αγώνα είναι οι Άγγλοι που χαρακτηρίζονται ως «ναζί» και τα βρετανικά κρατητήρια με τα γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Τουρκοκύπριοι

Δεν υπήρχε ειδικός «ρατσισμός» κατά των Τουρκοκυπρίων από την ΕΟΚΑ. Σε φυλλάδιο που κυκλοφόρησε στους μαχαλάδες, γραμμένο μάλιστα στα τουρκικά, από τον Ιούλιο του 1955, ο Διγενής τόνιζε στους Τουρκοκύπριους ότι ο Αγώνας δεν στρέφεται εναντίον τους αλλά των Βρετανών. Τους διαβεβαίωνε πως η ΕΟΚΑ τους θεωρούσε γνήσιους φίλους και συμμάχους και πως οι προθέσεις της έναντί τους είναι αγνές και φιλικές και δεν θα γίνουν ανεκτές συμπεριφορές που θα έθεταν σε κίνδυνο την ζωή, την αξιοπρέπεια και την περιουσία τους. Στο μέτρο που ήταν δυνατόν απέφευγαν την στοχοποίηση Τουρκοκυπρίων υπαλλήλων της αποικιοκρατικής διοίκησης. Αυτό άλλαξε όταν συστηματικά πλέον οι Τουρκοκύπριοι εντάσσονται στις βρετανικές αστυνομικές δομές που τους έφεραν αντιμέτωπους με την ΕΟΚΑ, με αποτέλεσμα οι σχέσεις να πάρουν τον κατήφορο.

Αυτό έγινε όταν η ηγεσία τους και η ΤΜΤ υιοθετούν το «Taksim», που προϋπέθετε εθνοκάθαρση, αφού δεν ήθελαν ως «απομεινάρια της τουρκικής κυριαρχίας» να «εξουσιάζονται» από τους «Ρωμιούς», τους «πρώην σκλάβους» τους.

Αφρική

Το περί γενικού «ρατσισμού» αφήγημα είναι ιδιαίτερα γελοίο. Και οι δύο Κύπριοι ηγέτες της ΕΟΚΑ έχαιραν εκτίμησης μεταξύ των μη-ευρωπαϊκών, μη-λευκών εθνών.

Τον Σεπτέμβριο του 1959, ο Υπουργός Δημοσίων Έργων της Γκάνα, Krobo Edusei, επισκέπτεται τον Στρατηγό Γρίβα στην Αθήνα. Ο Edusei έγινε υπουργός τον Νοέμβριο του 1957. Πρωτοστάτησε στο αντιαποικιακό κίνημα της Γκάνας, ακτιβιστής της πανάρχαιας φυλής των Ασάντι και στέλεχος του σοσιαλιστικού Εθνικού Κόμματος του Λαού. Η εφημερίδα «Ελευθερία» (12/09/1959) γράφει για την συνάντησή του με τον Αρχηγό της ΕΟΚΑ: «Ο κ. υπουργός χαιρετών τον στρατηγόν είπεν ότι ήτο επιθυμία της κυβερνήσεως και του λαού της χώρας του να επισκεφθή τον ακαταμάχητον αγωνιστήν της ελευθερίας Διγενή και να εκφράση τον θαυμασμόν δια τα κατορθώματά του. Ο στρατηγός απαντών εξέφρασε την συγκίνησίν του δια την τιμήν ταύτην, παρεκάλεσε τον κ. υπουργόν να διαβιβάση στην κυβέρνησιν και τον λαόν της χώρας του τας ευχαριστίας του και τα θερμότατα συγχαρητήριά του διότι ο λαός της Γκάνα κατόπιν αγώνων επέτυχε την ελευθερίαν του και διατύπωσε την ευχήν όπως δια της κοινής συνεργασίας όλοι οι υπόδουλοι λαοί επιτύχουν το ύψιστον αγαθόν της ελευθερίας. Τέλος παρεκάλεσε τον κ. υπουργόν να διαβιβάση προς τον πρωθυπουργόν της χώρας του τον πλεόν φιλικόν χαιρετισμόν του».

Πρωθυπουργός ήταν ο Δρ. Kwame Nkrumah, ένας από τους ηγέτες της ανεξαρτησίας της Γκάνα, ιδρυτικό στέλεχος της Αφρικανικής Ένωσης και του κινήματος των Αδεσμεύτων και οραματιστής του Παναφρικανισμού, βραβευθείς και με το Βραβείο Ειρήνης Λένιν.

Με αυτό διατηρούσε άριστες σχέσεις και ο Μακάριος, και ο ίδιος εκ των ηγετών του Κινήματος των Αδεσμεύτων, ο μόνος Ευρωπαίος, μαζί με τον Στρατάρχη Τίτο της Γιουγκοσλαβίας, σε ένα κίνημα των νέων κρατών της Αφρικής, της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής.

Το ιεραποστολικό έργο του Μακαρίου στην Αφρική είναι πασίγνωστο. Είχε εξαιρετικές σχέσεις με τον Mzee Jomo Kenyatta της Κένυας, εκ των ηγετών του απελευθερωτικού κινήματος των Mau Mau, στο οποίο εντάχθηκαν και πολλοί Αφρικανοί Ορθόδοξοι. Ιδιαίτερες σχέσεις είχε και με τον Αυτοκράτορα Χαϊλέ Σελασιέ A' της Αιθιοπίας, αυτόν που θα ανακηρύξουν «μεσσία» οι απανταχού ρασταφαριανοί. Η Αιθιοπία είναι η μόνη αφρικανική χώρα που δεν κατάφεραν να κατακτήσουν οι αποικιοκράτες.

Άραβες

Μετά την αγγλογαλλική επίθεση στο Σουέζ, μεταξύ 1956-57, όταν Πρόεδρος ήταν ο Gamal Abdel Nasser, η ΕΟΚΑ έδειξε την αλληλεγγύη της με επιθέσεις κατά βρετανικών αεροσκαφών, ενέδρες και κλοπή οπλισμού από Γάλλους στρατιώτες που στάθμευαν στην Κύπρο. Ο Πρόεδρος της Αιγύπτου ανταπέδωσε την στήριξη όταν το 1964 έστειλε οπλισμό στους Ελληνοκύπριους που μάχονταν την ΤΜΤ.

Όταν οι Βρετανοί έστειλαν τον Μιχαλάκη Καραολή της ΕΟΚΑ στην κρεμάλα, ο Αλγερινός νομπελίστας και αναρχικός φιλόσοφος Albert Camus ζήτησε από την Βασίλισσα Ελισάβετ να του δώσει χάρη. Και στην πρώτη δικοινοτική κυπριακή βουλή, ήταν οι Κύπριοι βουλευτές της ΕΟΚΑ που αρνούνταν να καταδικάσουν τους Αλγερινούς του FLN, σε αντίθεση με τους Τουρκοκύπριους.

Ιρλανδοί και IRA

Ίσως η «ιρλανδική» πτυχή να ήταν και η μόνη με «επιχειρησιακές» διαστάσεις. Στις φυλακές του Wormwood Scrubs και του Wakefield, οι Κύπριοι «επικίνδυνοι τρομοκράτες» της ΕΟΚΑ συνάντησαν τους φυλακισμένους του IRA. Μαζί οργάνωσαν κοινή απόδραση απ’ όπου οι Κύπριοι θα συνενώνονται με τον IRA, στην οποία κατάφερε να δραπετεύσει ένας εκ των Ιρλανδών, ο Seamus Murphy.

Εκτός από τις βαθιές φιλίες που σφυρηλατήθηκαν μεταξύ τους, αντάλλαξαν αντάρτικη τεχνογνωσία και διδαχθέντα μαθήματα αλλά και ιστορικο-πολιτικές γνώσεις και απόψεις. Αξίζει να σημειωθεί πως στις εν λόγω φυλακές με τους Ιρλανδούς βρέθηκαν αγωνιστές που μέχρι το 1974 θα εκπροσωπήσουν όλο το ελληνοκυπριακό πολιτικό φάσμα (πλην ΑΚΕΛ). Εκεί θα γνωρίσουν και τους δύο μετέπειτα αρχηγούς των δύο παρακλαδιών του βορειοϊρλανδικού IRA, τον Cathal Goulding, που ήταν της μαρξιστικής-ρεπουμπλικανικής παράδοσης, και τον Seán Mac Stíofáin, που ήταν της καθολικής-ρεπουμπλικανικής παράδοσης.

Στις φυλακές θα γνωρίσουν επίσης τον κορυφαίο ατομικό επιστήμονα Klaus Fuchs, ο οποίος άλλαξε την μοίρα του Ψυχρού Πολέμου. Όπως μας επιβεβαίωσαν τόσον ο Ρένος Κυριακίδης, όσο και ο Γιώργος Σκοτεινός που βρέθηκαν μαζί του στις ίδιες φυλακές, πίστευε ειλικρινά στο δίκαιο του αγώνα των Ελλήνων της Κύπρου για Ένωση, παρά το ότι ήταν ιδεολόγος κομμουνιστής (έγινε πράκτορας της KGB λόγω πεποιθήσεων και όχι από χρηματισμό).

Ανατολικό Στρατόπεδο

Οι ξένοι οπαδοί της ΕΟΚΑ όμως δεν περιορίζονταν στις χώρες της Δύσης και του Τρίτου Κόσμου και ο Klaus Fuchs πιο πάνω δεν ήταν μεμονωμένη περίπτωση ξένου κομμουνιστή που στήριζε την ΕΟΚΑ.

Σε επιστολή του προς τον Γρίβα το 1959, ο ηγέτης της επαναστατημένης Κούβας Fidel Castro, έγραφε: «Συνταγματάρχα, ο αγώνας σου με έχει γοητεύσει και μαζί χρησιμεύσει ως παράδειγμα και για την ελευθερία της δικής μου πατρίδας. Τα θερμά μου συγχαρητήρια. Εύχομαι να βασιλεύσει επιτέλους στον κόσμο Δημοκρατία και Δικαιοσύνη».

Στήριξη από την κομμουνιστική Κούβα υπήρξε και τον Δεκέμβριο του 1964 δια στόματος Ernesto Ché Guevara, όταν από του βήματος του ΟΗΕ συνεχάρη τον «ηρωικό λαό και την κυβέρνηση της Κύπρου» για την «προάσπιση της κυριαρχίας τους» έναντι της ΝΑΤΟϊκής Τουρκίας.

Ήταν η εποχή που κομμουνιστές συμμετείχαν στους ελληνοκυπριακούς παραστρατιωτικούς σχηματισμούς, το ΑΚΕΛ καλωσόριζε στην Κύπρο τον Διγενή και ψήφιζε στη Βουλή, μαζί με το Πατριωτικό Μέτωπο, υπέρ της Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα. Τότε που ο Γρίβας με το ΓΕΕΘΑ μετεξέλισσαν την Εθνική Φρουρά σε κανονικό στρατό, απογαλακτίζοντάς την από την Αστυνομική Δύναμη Κύπρου, και ο βουλευτής της ΕΔΑ Μίκης Θεοδωράκης τής έγραφε τον «Ύμνο στην Εθνοφρουράν».

Πρέσβης Κίνας

Κλείνουμε με το τουΐτ του Πρέσβη της Κίνας Huang Xingyuan για την επέτειο της 1ης Απριλίου: «Πολλά μαθήματα μπορούν να διδαχθούν από τον απελευθερωτικό αγώνα 1955-59 που οδήγησε στην δημιουργία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στις ώρες της κρίσης για το έθνος, ο αγώνας της ΕΟΚΑ έδειξε τον δρόμο της αντοχής, της αποφασιστικότητας, της εθνικής αξιοπρέπειας και της τιμής». Τη δήλωση συνοδεύει φωτογραφία από τα Φυλακισμένα Μνήματα όπου προβάλλει πάνω από τους τάφους των ηρώων η φράση «του ανδρειωμένου ο θάνατος, θάνατος δεν λογιέται».

Δρ. Λάμπρος Γ. Καούλλας
*Αστυνομικές Σπουδές, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου

Δημοσιεύθηκε στην «Σημερινή» της Κυριακής.