Η "μακεδονική ταυτότητα" καθιστά τοξικό το "Βόρεια Μακεδονία"

του Σταύρου Λυγερού

από το SLPRESS 

Το ζήτημα της ταυτότητας των γειτόνων μας ήταν πάντα στον πυρήνα της διένεξης Αθήνας-Σκοπίων. Οι Σλαβομακεδόνες κατηγορούσαν όλα τα προηγούμενα χρόνια την Ελλάδα ότι αμφισβητεί την ύπαρξη της εθνότητας και της γλώσσας τους. Η αλήθεια είναι διαφορετική: η Ελλάδα δεν είχε κανένα συμφέρον να αρνηθεί ότι οι Σλαβομακεδόνες αποτελούν ξεχωριστή εθνότητα από το βουλγαρικό έθνος, αφού αυτό ήθελαν. Ούτε είχε συμφέρον να αρνηθεί ότι η γλώσσα τους (παρότι βουλγαρική διάλεκτος εμπλουτισμένη με στοιχεία της σερβικής) είναι ξεχωριστή γλώσσα. Η Ελλάδα αρνιόταν τη «μακεδονική ταυτότητα», δηλαδή τόσο η εθνότητα όσο και η γλώσσα να ονομάζεται μακεδονική.

Το ζήτημα της ταυτότητας έχει τεθεί το τραπέζι από την εποχή της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας. Χαρακτηριστικό δείγμα είναι το παρακάτω σχόλιο της κρατικής τηλεόρασης των Σκοπίων, που αναμεταδόθηκε (16 Φεβρουαρίου 1986) και από την ομοσπονδιακή τηλεόραση του Βελιγραδίου: «Η αμφισβήτηση της ύπαρξης του μακεδονικού έθνους, η μη αναγνώριση των δικαιωμάτων των Μακεδόνων που ζουν στην Ελλάδα και η αμφισβήτηση της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας ως κράτους του μακεδονικού λαού και αναπόσπαστου τμήματος της Γιουγκοσλαβίας, συνεχίζουν να αποτελούν περιοριστικούς παράγοντες για την ανάπτυξη των σχέσεων Γιουγκοσλαβίας-Ελλάδας».

Οι κατηγορίες αυτές διαστρέφουν την πραγματικότητα. Όπως προαναφέραμε, η Ελλάδα δεν είχε κανένα λόγο να ανακατευθεί σε εθνολογικές και γλωσσολογικές διενέξεις μεταξύ των Σκοπίων και της Σόφιας. Ούτε αμφισβητούσε το δικαίωμά των Σλαβομακεδόνων έχουν δικό τους κράτος μετά τη διάλυση της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας. Αρνιόταν, όμως, να το ονομάζουν “Μακεδονία”.

Είναι σωστό αυτό που αναφέρει ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της ΠΓΔΜ Μιλόσοσκι (επί κυβέρνησης Γκρουέφσκι) στην επιστολή του προς τους ομολόγους του των χωρών-μελών του ΝΑΤΟ αμέσως μετά τη σύνοδο κορυφής του Βουκουρεστίου (αρχές Απριλίου 2008): «Η διαφωνία σχετικά με το συνταγματικό όνομα της Δημοκρατίας της Μακεδονίας, το οποίο έχει ως τώρα αναγνωριστεί από 120 και πλέον χώρες σε ολόκληρο τον κόσμο, φαίνεται να είναι μόνο ένα πρόσχημα για την επίτευξη του τελικού στόχου της Ελληνικής Κυβέρνησης, που είναι η άρνηση της μακεδονικής εθνικής ταυτότητας, της μακεδονικής γλώσσας και ολόκληρης της μακεδονικής πολιτιστικής κληρονομιάς».

Εθνογεωγραφικός προσδιορισμός

Έχουμε επανειλημμένως υποστηρίξει σ’ αυτές εδώ τις στήλες ότι ως κάτοικοι της ευρύτερης Μακεδονίας, οι Σλάβοι της περιοχής έχουν δικαίωμα στη χρήση του όρου. Δεν έχουν δικαίωμα, όμως, να τον μονοπωλούν. Στις περιπτώσεις που σε μία περιοχή ζουν περισσότερες της μίας εθνότητες χρησιμοποιείται εθνογεωγραφικός όρος για να τις περιγράψει. Το πρώτο συνθετικό δηλώνει την εθνότητα και το δεύτερο συνθετικό την τοπικότητα.

Γνωστό, αλλά όχι μοναδικό παράδειγμα είναι η Κύπρος. Οι Έλληνες της Κύπρου ονομάζονται Ελληνοκύπριοι και οι Τούρκοι Τουρκοκύπριοι. Κατά τον ίδιον τρόπο στη Μακεδονία υπάρχουν Έλληνομακεδόνες, Βουλγαρομακεδόνες, Αλβανομακεδόνες κ.α. Υπάρχουν και οι Σλάβοι κάτοικοι της FYROM, οι παππούδες των οποίων ονόμαζαν τον εαυτό τους Σλαβομακεδόνες.

Ο εθνογεωγραφικός όρος Σλαβομακεδόνας περιγράφει με ακρίβεια την ταυτότητά τους (τη θεώρηση αυτή έχω διατυπώσει στο “Ο μειονοτικός επεκτατισμός των Σκοπίων” – Τετράδια πολιτικού διαλόγου έρευνας και κριτικής Νο 11, άνοιξη 1985). Είναι η σλαβική εθνότητα, που κατοικεί σ’ ένα τμήμα της γεωγραφικής περιοχής, η οποία ονομάζεται Μακεδονία. Οι ίδιοι, άλλωστε, δεν έχουν ποτέ αποκηρύξει τη σλαβική καταγωγή τους. Αντιθέτως, την αποδέχονται.

Υπάρχουν αρκετές σχετικές δηλώσεις του ίδιου του Κίρο Γκλιγκόρωφ, προέδρου του ομόσπονδου και στη συνέχεια ιδρυτή του ανεξάρτητου κράτους. Στο παρελθόν το ίδιο το ελληνικό κράτος, αλλά και ιστορικοί και συγγραφείς, όπως η Πηνελόπη Δέλτα, χρησιμοποιούσαν τον όρο Σλαβομακεδόνες, όπως και Βουλγαρομακεδόνες, εννοώντας τους Σλάβους και τους Βουλγάρους που κατοικούσαν στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή της Μακεδονίας.

Αχίλλειος πτέρνα η ταυτότητα

Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, η συμφωνία που υπέγραψαν οι Κοτζιάς και Ντιμιτρόφ στις Πρέσπες παρουσία των δύο πρωθυπουργών δεν πάσχει όσον αφορά το όνομα του κράτους. Παρά το γεγονός ότι το Βόρεια Μακεδονία έχει αρνητική σημειολογία, λόγω του ότι παραπέμπει σε διαμελισμένη έθνη (Βιετνάμ παλαιότερα, ακόμα Κορέα), θα μπορούσε ως συμβιβασμός να γίνει αποδεκτό, δεδομένου ότι θα ίσχυε erga omnes. Υπό την αυστηρή προϋπόθεση, όμως, πως θα προσαρμοζόταν αντιστοίχως το όνομα που αφορά την ταυτότητα.

Εκτός των άλλων προβλημάτων της συμφωνίας (μεγάλες μεταβατικές περιόδους κλπ) αυτό που την καθιστά εθνικά βλαβερή είναι ότι αναγνωρίζει τους πολίτες της Βόρειας Μακεδονίας σαν Μακεδόνες (είναι προφανές ότι το «πολίτης της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας» θα εξαφανισθεί από την καθημερινή χρήση) κι όχι σαν Βορειομακεδόνες, όπως επιβάλει ο κανόνας που ισχύει σε όλα τα κράτη του κόσμου.

Ταυτοχρόνως, η αναγνώριση της γλώσσας με το όνομα «μακεδονική» επικυρώνει τον Μακεδονισμό, δηλαδή τον φαντασιακό αλυτρωτισμό, τον οποίο υποτίθεται ότι οι Τσίπρας και Κοτζιάς ήθελαν να κυρώσουν. Αφού τα Σκόπια συμφώνησαν ότι η γλώσσα τους ανήκει στις σλαβικές γλώσσες, γιατί αρνήθηκαν επιμόνως (και η ελληνική κυβέρνηση δέχθηκε) να την ονομάσουν σλαβομακεδονική;

Προφανώς, η επιμονή τους οι ίδιοι να αναγνωρισθούν με το όνομα «Μακεδόνες» και η γλώσσα τους με το όνομα «μακεδονική» δεν είναι τυχαία. Μέσω αυτών των ονομάτων όχι μόνο επιβιώνει, αλλά και νομιμοποιείται το εθνικό τους ιδεολόγημα για τη «διαμελισμένη μακεδονική πατρίδα». Ακριβώς, γι’ αυτό και οι ίδιοι επέλεξαν το Βόρεια Μακεδονία από το Άνω Μακεδονία. Λόγω ιθαγένειας, εθνότητα και γλώσσας, το Βόρεια Μακεδονία καθίσταται εκ των πραγμάτων τοξικό.