ΤΟΥ ΠΡΟΚΟΠΗ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΥ*
……το
1953, με τη Συμφωνία του Λονδίνου, δεν «χαρίσθηκαν» στη Γερμανία οι οφειλές της
λόγω πολεμικών αποζημιώσεων, όπως η γερμανική πλευρά «τεχνηέντως» φαίνεται να
διατείνεται…..
Οι σημερινοί ισχυρισμοί του Υπουργού
Οικονομικών της Γερμανίας κ. Βόλφγκανγκ Σόιμπλε (σ.σ.: 12.1.2015), αναφορικά με
τις απαιτήσεις της Ελλάδας ως προς το κατοχικό δάνειο και τις αποζημιώσεις,
είναι προδήλως -αλλά και προκλητικώς- εσφαλμένοι. Όχι μόνον δεν υφίσταται
ζήτημα παραγραφής ή προηγούμενης ρύθμισης, όπως ισχυρίζεται ο κ. Σόιμπλε, αλλά
όλως αντιθέτως οι ως άνω ελληνικές απαιτήσεις είναι πλήρως ενεργές από νομική
άποψη, όπως άλλωστε είχα επισημάνει ήδη από το 2013 (π.χ. συνέντευξη στη ΝΕΤ
και στην εκπομπή «Συμβαίνει τώρα», στις 15.4.2013). Τότε είχα τονίσει:
«Διευκρινίζω ότι έχουμε να κάνουμε με
δύο εντελώς διαφορετικά, από νομική άποψη, θέματα. Ήτοι:
Ι. Πρώτον, με το κατοχικό δάνειο προς τη Γερμανία,
το οποίο συνήφθη υποχρεωτικώς -ορθότερα με καταναγκαστικό και εκβιαστικό τρόπο-
μεταξύ της κατοχικής Ελληνικής Κυβέρνησης και της Γερμανίας, προς συντήρηση των
στρατευμάτων κατοχής. Εδώ πρόκειται, λοιπόν, από νομική σκοπιά για ενοχή εκ
συμβάσεως. Άρα η αντίστοιχη εκ της συμβάσεως απαίτηση της Ελλάδας είναι
ενδοσυμβατικής και όχι αδικοπρακτικής προέλευσης.
Α. Σ' αυτήν την απαίτηση προστίθενται ποσά τα οποία
προκύπτουν από συναφείς προς τη δανειακή σύμβαση αιτίες, όπως είναι ιδίως οι
τόκοι υπερημερίας λόγω μη έγκαιρης εξόφλησης.
Β. Για την απαίτηση αυτή δεν τίθεται ούτε θέμα
παραγραφής ούτε θέμα παραίτησης. Τίθεται μόνο ζήτημα συνολικού υπολογισμού της
ώς σήμερα. Ας σημειωθεί ότι η ελληνική θέση γίνεται νομικώς τόσο περισσότερο
ισχυρότερη, όσο ήδη από την κατοχική περίοδο είχε αρχίσει η αποπληρωμή του
δανείου, σύμφωνα με όσα έχουν γίνει γνωστά κατά καιρούς.
ΙΙ. Και, δεύτερον, με τις αποζημιώσεις λόγω
ανθρώπινων θυμάτων και υλικών καταστροφών στην Ελλάδα από τις δυνάμεις κατοχής.
Α. Επισημαίνω πριν απ' όλα ότι το 1946, στη
Διάσκεψη των Παρισίων, είχε προσδιοριστεί ένα -κατά προσέγγιση- ποσό τέτοιων
αποζημιώσεων προς την Ελλάδα ύψους 7,5 δισ. δολαρίων.
Β. Κυρίως δε
τονίζω με έμφαση ότι το 1953, με τη Συμφωνία του Λονδίνου, δεν «χαρίσθηκαν» στη
Γερμανία οι οφειλές της λόγω πολεμικών αποζημιώσεων, όπως η γερμανική πλευρά
«τεχνηέντως» φαίνεται να διατείνεται. Η Συμφωνία αυτή απλώς έθεσε «σε αδράνεια»
τις οφειλές της Γερμανίας ώς την υπογραφή, κατά το Διεθνές Δίκαιο (Δίκαιο του
Πολέμου), «Συμφώνου Ειρήνης» μεταξύ της τελευταίας και των Δυνάμεων που νίκησαν
στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Πρόκειται νομικώς για ένα είδος «αναβλητικής αίρεσης»
(lato sensu) σχετικά με την εξόφληση των υποχρεώσεων
της Γερμανίας, επειδή τότε θεωρήθηκε ότι αυτή δεν διέθετε -πρωτίστως λόγω της
διαίρεσής της σε Δυτική και Ανατολική- την κατά το διεθνές δίκαιο απαιτούμενη
πολιτειακή υπόσταση για ανάληψη και εκπλήρωση συναφών υποχρεώσεων.
1. Τούτο -ήτοι η ικανότητα σύναψης «Συμφώνου Ειρήνης»-
επήλθε το 1990. Όταν, μετά την επανένωση της Γερμανίας η τελευταία απέκτησε
ενιαία νομικώς πολιτειακή υπόσταση και κυριαρχία. Ειδικότερα το 1990 υπογράφηκε
το λεγόμενο «Σύμφωνο 2 + 4» μεταξύ της ενωμένης πλέον Γερμανίας και ΗΠΑ, ΕΣΣΔ,
Γαλλίας και Αγγλίας.
2. Γίνεται δε σήμερα γενικώς και επισήμως δεκτό
-και de facto το έχει αποδεχθεί και η Γερμανία, αφού στη βάση αυτή στηρίζει την
εν γένει κυριαρχία της- ότι το ως άνω Σύμφωνο επέχει τη θέση του «Συμφώνου
Ειρήνης» που περιγράφει, κατά το Διεθνές Δίκαιο, η προαναφερόμενη Συμφωνία του
Λονδίνου του 1953. Και τούτο διότι μόνον έκτοτε η Γερμανία μπορούσε να
υπογράψει ένα τέτοιο «Σύμφωνο», δεδομένου ότι μόνο τότε, όπως ήδη τόνισα,
απέκτησε την ενότητά της και την ενιαία κυριαρχία της μετά τον Β' Παγκόσμιο
Πόλεμο.
Γ. Το «Σύμφωνο 2 + 4» καλύπτει, λόγω της νομικής
φύσης του αλλά και γενικότητάς του, και τα μη συμβαλλόμενα πλην όμως παθόντα
από τη γερμανική κατοχή κράτη, όπως η Ελλάδα. Είναι δηλαδή νομικό κείμενο
γενικής εφαρμογής.
Δ. Η από ελληνικής πλευράς νομική βάση των
αποζημιωτικών απαιτήσεων κατά της Γερμανίας βρίσκει σταθερό έρεισμα κυρίως στις
διατάξεις του άρθρου 3 της Δ' Σύμβασης της Χάγης του 1907, οι οποίες
κωδικοποίησαν και τις ώς τότε διατάξεις του Δικαίου του Πολέμου. Κατά τις
διατάξεις αυτές «ο εμπόλεμος όστις ήθελε παραβιάσει τας διατάξεις του
Κανονισμού θα υποχρεούται, αν συντρέχει λόγος, εις αποζημίωσιν, θα είναι δε
υπεύθυνος διά πάσας τα πράξεις τας διαπραχθείσας υπό των προσώπων των
μετεχόντων της στρατιωτικής του δυνάμεως».
Επέκεινα οι διατάξεις των άρθρων 46 και
47 του «Κανονισμού Νόμων και Εθίμων του Πολέμου στην ξηρά», ο οποίος είναι
προσαρτημένος στη Δ' Σύμβαση της Χάγης του 1907, καθιερώνουν και τις δύο
θεμελιώδεις αρχές του Δικαίου του Πολέμου, ήτοι τις αρχές της προστασίας του
σεβασμού του Ανθρώπου και της ατομικής ιδιοκτησίας. Όλες αυτές τις αρχές
επικαιροποίησε η απόφαση του Διεθνούς Στρατιωτικού Δικαστηρίου της Νυρεμβέργης
του 1946.
1. Αυτό είχε αποδεχθεί, έναντι της ελληνικής
κυβέρνησης, επισήμως το 1965 ο τότε Καγκελάριος Λούτβιχ Έρχαρτ.
2. Ο ίδιος δε είχε τότε μιλήσει για επανορθώσεις
ύψους 500 εκατ. γερμανικών μάρκων.
ΙΙΙ. Η σχετικώς πρόσφατη απόφαση του Διεθνούς
Δικαστηρίου της Χάγης, με την οποία απορρίφθηκε ιταλικό αίτημα -υπήρχε και
παρέμβαση Ελλήνων διαδίκων- για πολεμικές αποζημιώσεις έναντι της Γερμανίας,
ουδόλως αλλάζει τα προαναφερόμενα νομικά δεδομένα και επιχειρήματα υπέρ της
Ελλάδας. Και τούτο διότι η ως άνω απόφαση εκδόθηκε ύστερα από προσφυγή ιδιωτών.
Τώρα γίνεται λόγος για
απαιτήσεις του Ελληνικού Κράτους, κατά το Διεθνές Δίκαιο, τόσο για εξόφληση του
κατοχικού δανείου όσο και για την καταβολή αποζημιώσεων λόγω των «πεπραγμένων»
των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής.
Α. Σύμφωνα με πρόχειρους υπολογισμούς, το ελάχιστο
των κατά τα προαμνημονευόμενα ελληνικών απαιτήσεων έναντι της Γερμανίας είναι
σήμερα, περίπου, 60 δισ. ευρώ από το κατοχικό δάνειο και 110 δισ. ευρώ λόγω
αποζημιώσεων. Ήτοι σύνολο, περίπου, 170 δισ. ευρώ. Αλλ' αυτό είναι θέμα
ειδικότερου υπολογισμού, ο οποίος θα γίνει με την επιμέλεια των αρμόδιων
ελληνικών κρατικών αρχών.
Β. Και κάτι τελευταίο: Η σημερινή ευρωπαϊκή
συγκυρία, η οποία χαρακτηρίζεται και από την ανάγκη οριοθέτησης των υποχρεώσεων
των χωρών της Ευρωζώνης ως προς την επίτευξη βασικών δημοσιονομικών στόχων
-μεταξύ των οποίων προέχουσα θέση κατέχει το δημόσιο χρέος κάθε χώρας-μέλους-
επιβάλλει και την επίλυση των μεταξύ των χωρών αυτών κάθε είδους συναφών
διαφορών, με βάση το ευρωπαϊκό και το διεθνές δίκαιο.
* Η παρέμβαση αυτή του
Προέδρου της Δημοκρατίας, καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου του Πανεπιστημίου Αθηνών Προκόπη
Παυλόπουλου, την οποία δημοσιεύει σήμερα η "Αυγή", έγινε στις
12.1.2015 με αφορμή τις τότε δηλώσεις Σόιμπλε ότι δεν υπάρχει θέμα
αποζημιώσεων.
