«Είναι προτιμότερος ο θάνατος των ‘θεών’, των θρησκειών και των εξουσιών από το θάνατο των ανθρώπων, του πολιτισμού και του πλανήτη»[1]

 

Ο συγγραφέας Κώστας Λάμπος μιλάει

στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΝΩΜΗ,

με αφορμή το καινούργιο βιβλίο του

Θεός και Κεφάλαιο

που κυκλοφόρησε πρόσφατα

από τις Εκδόσεις ΚΟΥΚΚΙΔΑ.

 

*

Elliniki Gnomi, 29 Jan 2016

http://www.elliniki-gnomi.eu/ine-protimoteros-o-thanatos-ton-theon-ton-thriskion-ke-ton-exousion-apo-to-thanato-ton-anthropon-tou-politismou-ke-tou-planiti/

 

Συνέντευξη – παρουσίαση: Απόστολος Ζώης

 

ΕΡΩΤΗΣΗ: Απ’ όσο ξέρω είστε οικονομολόγος και έχετε γράψει αρκετά βιβλία, μπορείτε να μας πείτε δυό λόγια για τις σπουδές και το συγγραφικό σας έργο;

 

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Σπούδασα, εργαζόμενος πάντα, οικονομικά όπως είπατε, στη Ζυρίχη, στην Αθήνα και στο Βερολίνο, όπου έκλεισα τον μεταπτυχιακό κύκλο σπουδών με τη διδακτορική διατριβή: Εξάρτηση, προχωρημένη υπανάπτυξη και αγροτική οικονομία της Ελλάδας. Μια συμβολή στη μελέτη του (ελληνικού) περιφερειακού καπιταλισμού και των εναλλακτικών στρατηγικών ανάπτυξης, η οποία και εκδόθηκε από τον Rita G. Fischer Verlag στη Φραγκφούρτη το 1981 και από τις Εκδόσεις ΑΙΧΜΗ στην Αθήνα το 1983.

Από τότε μέχρι σήμερα έχω δημοσιεύσει δέκα έξι (16) βιβλία, πολλές μελέτες και εκατοντάδες άρθρα. Ανήκω στην κλασική Σχολή της Πολιτικής Οικονομίας που αντιλαμβάνεται την οικονομική επιστήμη ως όλον και ως ‘ιατρική της κοινωνίας’ και συνεπώς δεν ενδιαφέρεται, όπως οι ‘νεοκλασικοί’, οι ‘οικονομιστές’ μόνο για το τί και πώς θα παραχθεί με σκοπό τη μεγιστοποίηση του επιχειρηματικού κέρδους, αλλά ως κοινωνικός επιστήμονας ενδιαφέρομαι και για το πώς θα μοιραστεί ο κοινωνικά παραγόμενος πλούτος μεταξύ των ανθρώπων με στόχο την αριστοποίηση της κοινωνικής ευημερίας, αλλά και μεταξύ κοινωνίας και φύσης με σκοπό την αποκατάσταση της μεταξύ τους αρμονίας.

Τα επιστημονικά ενδιαφέροντά μου περιστρέφονται γύρω από τα οικονομικά της ανάπτυξης, τις κοινωνικές μορφές παραγωγής, την οικονομική δημοκρατία, την αταξική κοινωνία και τον οικουμενικό ουμανιστικό πολιτισμό.

 

ΕΡΩΤΗΣΗ: Το τελευταίο βιβλίο σας «Θεός και κεφάλαιο. Δοκίμιο για τη σχέση μεταξύ θρησκείας και εξουσίας» είναι απ’ όσο ξέρω το πρώτο βιβλίο με τέτοιο θέμα σε βάθος και εύρος που γράφεται από Έλληνα επιστήμονα. Που οφείλεται αυτή η δυστοκία;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:

Βάλτερ Μπένγιαμιν (Walter Benjamin): Παι­δὶ στὰ πε­ρι­στρε­φό­με­να ἀλο­γά­κια

 

planodion on 3 Αὔγουστος 2025 Βάλτερ Μπένγιαμιν (Walter Benjamin)   Ἀπὸ τὶς ΜΕ­ΓΕ­ΘΥΝ­ΣΕΙΣ (4/6) [Vergrößerungen] Παι­δὶ στὰ πε­ρι­στρε­φό­με­να ἀλο­γά­κια (Karussellfahrendes Kind) ΣΑΝΙΔΑ μὲ τὰ πρό­θυ­μα ζῶα πε­ρι­στρέ­φε­ται λί­γο ψη­λό­τε­ρα ἀπ' τὸ ἔδα­φος. Τὸ ὕψος της εἶ­ναι ὅ,τι πρέ­πει γιὰ νὰ ὀνει­ρεύ­ε­σαι πὼς πε­τᾶς. Ἀρ­χί­ζει ἡ μου­σι­κή, καὶ μ' ἕνα τράν­ταγ­μα τὸ παι­δὶ ξε­γλι­στρά­ει ἀπ' τὴ μη­τέ­ρα. Στὴν ἀρ­χὴ φο­βᾶ­ται νὰ τὴν ἐγ­κα­τα­λεί­ψει. Με­τὰ ὅμως νιώ­θει πό­σο πι­στὸ εἶ­ναι. Σὰν ἄρ­χον­τας πι­στὸς θρο­νιά­ζε­ται πά­νω ἀπὸ ἕναν κό­σμο ποὺ τοῦ ἀνή­κει. Στὴν ἐφα­πτο­μέ­νη τῆς καμ­πύ­λης οἱ ντό­πιοι καὶ τὰ δέν­τρα σχη­μα­τί­ζουν πα­ρά­τα­ξη. Νὰ ποὺ σὲ μιὰν Ἀνα­το­λὴ ἐμ­φα­νί­ζε­ται πά­λι ἡ μη­τέ­ρα. Ἔπει­τα ξε­προ­βάλ­λει ἀπ' τὸ παρ­θέ­νο δά­σος ἕνα δέν­τρο, ὅπως τὸ εἶ­δε πρὶν ἀπὸ χι­λιά­δες χρό­νια, ὅπως τὸ εἶ­δε μό­λις τώ­ρα τὸ παι­δὶ στὸ πε­ρι­στρε­φό­με­νο ἀλο­γά­κι. Τὸ ζῶο του τοῦ εἶ­ναι ἀφο­σιω­μέ­νο: Ἀρί­ω­νας σιω­πη­λὸς πά­ει κα­βά­λα στὸ μουγ­κό του ψά­ρι, ἕνας ξύ­λι­νος Δί­ας-ταῦ­ρος τὸ ἀπά­γει σὰν τὴν ἄμω­μη Εὐ­ρώ­πη. Ἡ αἰ­ώ­νια ἐπι­στρο­φὴ τῶν πραγ­μά­των ἔχει γί­νει ἀπὸ ὥρα παι­δι­κὴ σο­φία, κι ἡ ζωὴ μιὰ πα­νάρ­χαιη μέ­θη ἐξου­σί­ας, μὲ τὴ βουε­ρὴ λα­τέρ­να στὴ μέ­ση σὰν θη­σαυ­ρὸ τοῦ θρό­νου. Ὅταν παί­ζει πιὸ ἀρ­γά, ὁ χῶ­ρος ἀρ­χι­νᾶ νὰ τραυ­λί­ζει καὶ τὰ δέν­τρα ἀρ­χί­ζουν νὰ βρί­σκουν τὰ λο­γι­κά τους. Τὰ πε­ρι­στρε­φό­με­να ἀλο­γά­κια γί­νον­ται ἔδα­φος ἀνα­σφα­λές. Καὶ ἡ μη­τέ­ρα ξα­να­προ­βάλ­λει, πο­λυ­γδαρ­μέ­νος πάσ­σα­λος ποὺ γύ­ρω του τυ­λί­γει τὸ παι­δί, σὰν προ­σγειώ­νε­ται τὸ κα­ρα­βό­σκοι­νο τοῦ βλέμ­μα­τός του. Πη­γή: ἀπὸ τὴν ἔκ­δο­ση Walter Benjamin, Μο­νό­δρο­μος. Εἰ­σα­γω­γή-με­τά­φρα­ση: Νέλ­λη Ἀν­δρι­κο­πού­λου, Ἐπί­με­τρο: Th. W. Adorno, Δ. Κα­ρύ­δας – Σ. Σταυ­ρί­δης, Ἐπι­μέ­λεια: Γιῶρ­γος Σαγ­κριώ­της, Ἐκ­δό­σεις Ἄγρα, 2016 [πρώ­τη ἔκ­δο­ση: Βε­ρολῖ­νο 1928]. Γιὰ τὸ ἔρ­γο Μο­νό­δρο­μος (Einbahnstrasse): https://de.wikipedia.org/wiki/Einbahnstra%C3%9Fe_(Buch)   Ὁ Μο­νό­δρο­μος εἶ­ναι ἕνα φι­λο­σο­φι­κὸ-λο­γο­τε­χνι­κὸ ἔρ­γο τοῦ Βάλ­τερ Μπέν­για­μιν, ποὺ δη­μο­σιεύ­τη­κε γιὰ πρώ­τη φο­ρὰ τὸ 1928 ἀπὸ τὸν Rowohlt Verlag. Ἡ συλ­λο­γὴ μι­κρῶν κει­μέ­νων, ποὺ πε­ρι­λαμ­βά­νει μό­νο 80 πε­ρί­που ἔν­τυ­πες σε­λί­δες, εἶ­ναι γνω­στὴ κυ­ρί­ως γιὰ τὶς πολ­λὲς ἀφο­ρι­στι­κές της δια­τυ­πώ­σεις. Εἶ­ναι τὸ μο­να­δι­κὸ λο­γο­τε­χνι­κὸ ἔρ­γο τοῦ Μπέν­για­μιν ποὺ ἐκ­δό­θη­κε ὅσο ζοῦ­σε. Ἡ πρώ­τη ἔκ­δο­ση τοῦ Μο­νό­δρο­μου κυ­κλο­φό­ρη­σε τὸ 1928 ὄχι ὡς βι­βλίο, ἀλ­λὰ ὡς μπρο­σού­ρα μὲ ἐξώ­φυλ­λο ποὺ σχε­δί­α­σε ὁ Ρῶ­σος φω­το­γρά­φος Sasha Stone. Ὁ Μο­νό­δρο­μος εἶ­ναι ἰδιαί­τε­ρα ἀξιο­ση­μεί­ω­το βι­βλίο γιὰ τὴν ἀσυ­νή­θι­στη μορ­φή του: πε­ριέ­χει πά­νω ἀπὸ 100 σύν­το­μες, με­ρι­κὲς φο­ρὲς ἀπο­σπα­σμα­τι­κὲς λο­γο­τε­χνι­κὲς μι­νια­τοῦ­ρες ποὺ δια­δέ­χον­ται ἡ μία τὴν ἄλ­λη μὲ ἕναν φαι­νο­με­νι­κὰ ἀσύν­δε­το τρό­πο. Αὐ­τὲς πε­ρι­λαμ­βά­νουν ἀρ­χεῖα ὀνεί­ρων καὶ ἀνα­μνή­σεις, ρη­τὰ καὶ aperçus (μα­τιές), δια­τρι­βές, τα­ξι­διω­τι­κά, πορ­τρέ­τα, νε­κρὲς φύ­σεις καὶ σκί­τσα. Ὁρι­σμέ­να κεί­με­να μοιά­ζουν ἐπί­σης μὲ κα­τα­χω­ρή­σεις ἡμε­ρο­λο­γί­ου. Οἱ ἐπί μέ­ρους συ­νει­σφο­ρὲς δύ­σκο­λα μπο­ροῦν νὰ συ­νο­ψι­στοῦν σὲ ἕνα μό­νο λο­γο­τε­χνι­κὸ εἶ­δος, ἀλ­λὰ λό­γῳ τῶν πολ­λῶν συ­νο­πτι­κῶν δια­τυ­πώ­σε­ών τους («Τὰ δῶ­ρα πρέ­πει νὰ ἐπη­ρε­ά­ζουν τὸν πα­ρα­λή­πτη τό­σο βα­θιὰ ὥστε νὰ φο­βᾶ­ται»), τὸ εἶ­δος τους ἔχει συ­χνὰ τα­ξι­νο­μη­θεῖ ὡς ἀφο­ρι­σμός («Τὰ ἀπο­σπά­σμα­τα στὸ ἔρ­γο μου εἶ­ναι σὰν λη­στὲς στὸ δρό­μο, ποὺ ξε­σποῦν ὁπλι­σμέ­νοι γιὰ ν’ ἀφαι­ρέ­σουν κά­θε κα­θη­συ­χα­στι­κὴ βε­βαιό­τη­τα»). Ὁ ἴδιος ὁ Μπέν­για­μιν ἐπι­νόη­σε ἀρ­γό­τε­ρα τὸν ὅρο «Denkbilder» («εἰ­κό­νες σκέ­ψης») γιὰ τὴ μορ­φὴ τῆς λο­γο­τε­χνι­κῆς-φι­λο­σο­φι­κῆς μι­νια­τού­ρας του. Σὲ ἕνα ἄρ­θρο στὸ Kindler's Li­te­ra­tu­re Le­xicon, ἡ λο­γο­τε­χνι­κὴ μέ­θο­δος τοῦ Μπέν­για­μιν ἑρ­μη­νεύ­τη­κε πε­ραι­τέ­ρω ὡς ἀλ­λη­γο­ρι­κή. Βάλ­τερ­ Μπέν­για­μιν (Walter Bendix Schoenflies Benjamin) (15 Ἰου­λί­ου 1892, Βε­ρο­λῖ­νο – 26 Σε­πτεμ­βρί­ου 1940, Πορ­τμ­ποῦ, Ἱσπα­νία). Γερ­μα­νὸς φι­λό­σο­φος, κρι­τι­κὸς πο­λι­τι­σμοῦ καὶ με­τα­φρα­στής. Ὡς ἀνε­ξάρ­τη­τος στο­χα­στής, θε­ω­ρεῖ­ται ὅτι ἀνή­κει στὴν εὐ­ρύ­τε­ρη σφαῖ­ρα ἐπιρ­ρο­ῆς τῆς Σχο­λῆς τῆς Φραν­κφούρ­της λό­γῳ τῆς στε­νῆς φι­λί­ας του μὲ τὸν The­o­dor W. A­dor­no. Ἡ φι­λία καὶ ἡ συ­νερ­γα­σία του μὲ τὸν Μπέρ­τολτ Μπρὲχτ εἶ­χαν ἐπί­σης δια­μορ­φω­τι­κὴ ἐπί­δρα­ση στὴ σκέ­ψη καὶ τὴ γρα­φή του . Θε­ω­ρεῖ­ται ὁ ση­μαν­τι­κό­τε­ρος στο­χα­στὴς στὸν χῶ­ρο τῶν πο­λι­τι­στι­κῶν σπου­δῶν. Τὰ γρα­πτά του σχε­τι­κὰ μὲ μιὰ κοι­νω­νι­κὰ κα­τα­νο­η­τὴ αἰ­σθη­τι­κὴ γί­νον­ται δε­κτὰ σὲ μιὰ εὐ­ρεῖα ποι­κι­λία ἐπι­στη­μο­νι­κῶν κλά­δων. Ἡ ἐπιρ­ροή τους ἐκτεί­νε­ται πέ­ρα ἀπὸ τοὺς ἀκα­δη­μαϊ­κοὺς το­μεῖς στοὺς το­μεῖς τῆς λο­γο­τε­χνί­ας, τῆς τέ­χνης, τῶν μέ­σων (θε­ω­ρία) καὶ τῆς δη­μο­σιο­γρα­φί­ας. Με­τά­φρα­σε ἔρ­γα των Ὀνο­ρὲ ντὲ Μπαλ­ζάκ, Σὰρλ Μπων­τλαὶρ καὶ Μαρ­σὲλ Προύστ. Μὲ κα­τα­γω­γὴ ἀπὸ τὸ Βε­ρο­λῖ­νο, ἀφοῦ ὁλο­κλή­ρω­σε τὶς σπου­δές του καὶ ἀπέ­τυ­χε στὴν ὑφη­γε­σία του, πρᾶγ­μα ποὺ τὸν ἐμ­πό­δι­σε νὰ συ­νε­χί­σει τὴν ἐπι­θυ­μη­τὴ πα­νε­πι­στη­μια­κή του κα­ριέ­ρα, ἐπέ­στρε­ψε στὴ γε­νέ­τει­ρά του ὡς ἀνε­ξάρ­τη­τος συγ­γρα­φέ­ας, δια­κό­πτον­τας τὴν πα­ρα­τε­τα­μέ­νη πα­ρα­μο­νή του στὸ ἐξω­τε­ρι­κό. Τὸ 1933, ὡς ἐκ­κο­σμι­κευ­μέ­νος Ἑβραῖ­ος, διέ­φυ­γε ἀπὸ τὴ να­ζι­στι­κὴ Γερ­μα­νία καὶ αὐ­το­ε­ξο­ρί­στη­κε στὸ Πα­ρί­σι. Με­τὰ τὴν κα­τά­λη­ψη τῆς Γαλ­λί­ας ἀπὸ τὰ γερ­μα­νι­κὰ στρα­τεύ­μα­τα, αὐ­το­κτό­νη­σε κα­τὰ τὴ διάρ­κεια μιᾶς ἀπο­τυ­χη­μέ­νης ἀπό­δρα­σης στὴν ἱσπα­νι­κὴ συ­νο­ρια­κὴ πό­λη Πορ­τμ­ποῦ. [βλ. γερ­μα­νι­κὴ WiKi: https://de.wikipedia.org/wiki/Walter_Benjamin ] Με­τά­φρα­ση ἀπὸ τὰ γερ­μα­νι­κά: Νέλ­λη Ἀν­δρι­κο­πού­λου (1921-2014). Ἑλ­λη­νί­δα ζω­γρά­φος, με­τα­φρά­στρια καὶ συγ­γρα­φέ­ας. Γεν­νή­θη­κε στὴν Κων­σταν­τι­νού­πο­λη καὶ ἐγ­κα­τα­στά­θη­κε οἰ­κο­γε­νεια­κῶς στὴν Ἀθή­να τὸ 1936. Τὸ 1939 γρά­φτη­κε στὴν Ἀνω­τά­τη Σχο­λὴ Κα­λῶν Τε­χνῶν, ὅπου δι­δά­χθη­κε σχέ­διο ἀπὸ τὸν Δη­μή­τριο Μπι­σκί­νη καὶ ἀρ­γό­τε­ρα γλυ­πτι­κὴ μὲ κα­θη­γη­τὴ τὸν Μι­χά­λη Τό­μπρο. Τὰ Χρι­στού­γεν­να τοῦ 1945 τα­ξί­δε­ψε μα­ζὶ μὲ πολ­λοὺς ἄλ­λους Ἕλ­λη­νες καλ­λι­τέ­χνες καὶ ἐπι­στή­μο­νες στὴ Γαλ­λία μέ­σῳ τοῦ πλοί­ου Μα­τα­ρόα, στὸ πρό­γραμ­μα με­τά­βα­σης στὴ Γαλ­λία τῶν Ἑλ­λή­νων ὑπο­τρό­φων τοῦ γαλ­λι­κοῦ κρά­τους. Στὴ Γαλ­λία πα­ρα­κο­λού­θη­σε μα­θή­μα­τα γλυ­πτι­κῆς στὸ ἐρ­γα­στή­ριο τῆς Μαρ­γκα­ρέ­τα Λα­βριλ­λιὲ καὶ στὴν Ἀκα­δη­μία τῆς Γκρὰντ Σω­μιὲρ μὲ κα­θη­γη­τὴ τὸν Ὀσ­σὶπ Ζαν­τκίν. Τὸ 1947 ἐπέ­στρε­ψε στὴν Ἑλ­λά­δα καὶ ἔκτο­τε ἀσχο­λή­θη­κε κυ­ρί­ως μὲ τὴ ζω­γρα­φι­κὴ καὶ τὸ σχέ­διο. Ἀπὸ τὸν Μάρ­τιο τοῦ 1950 μέ­χρι τὸ κα­λο­καί­ρι τοῦ 1954 ἦταν παν­τρε­μέ­νη μὲ τὸν καλ­λι­τέ­χνη καὶ συγ­γρα­φέα Νῖ­κο Ἐγ­γο­νό­που­λο, μὲ τὸν ὁποῖο ἀπέ­κτη­σε ἕνα γιό. Ἀρ­γό­τε­ρα ἐρ­γά­στη­κε ὡς ξε­να­γὸς καὶ σὲ με­γά­λη ἡλι­κία ἀσχο­λή­θη­κε μὲ τὴ συγ­γρα­φὴ καὶ τὴ με­τά­φρα­ση. Τὸ συγ­γρα­φι­κὸ ἔρ­γο τῆς Ἀν­δρι­κο­πού­λου ἀπο­τε­λεῖ­ται ἀπὸ με­τα­φρά­σεις ἔρ­γων τῶν Βάλ­τερ Μπέν­για­μιν, Φρήν­τριχ Χαίλ­ντερ­λιν, Ἔν­τουαρντ Μόρ­γκαν Φόρ­στερ καὶ ἄλ­λων. Ἄλ­λα βι­βλία της εἶ­ναι τὰ αὐ­το­βιο­γρα­φι­κὰ Τὸ τα­ξί­δι τοῦ Μα­τα­ρόα (1945), Στὸν κα­θρέ­φτη τῆς μνή­μης καὶ Ἐπὶ τὰ ἴχνη τοῦ Νί­κου Ἐγ­γο­νό­που­λου. Εἰκόνα: Kind Auf Dem Karussell (1990). Ἔργο τοῦ Walter Ropélé (γ. 1934, Ἐλ­βε­τία).

Πλανόδιον - Ιστορίες Μπονζάι © 2025. Unsubscribe or manage your email subscriptions.

«Κλιματική επιστήμη και πολιτική σε ένα δυναμικό τοπίο»

 

ΗΜΕΡΙΔΑ με τη συνδιοργάνωση του ΕΜΠ και της ΕΛΛΕΤ

Μουσείο Ακρόπολης - 29 Αυγούστου 2025

 

6 Αυγούστου 2025

 

 

Στον απόηχο της Συμφωνίας του Παρισιού, το 2015, για τον περιορισμό της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασιακής αύξησης στους 1.5-2°C, οι κυβερνήσεις σε όλον τον κόσμο έχουν σταδιακά αναβαθμίσει τις κλιματικές φιλοδοξίες τους και τα εφαρμοσμένα μέτρα πολιτικής έχουν αρχίσει να έχουν αποτέλεσμα. Ωστόσο, η κλιματική αλλαγή εξελίσσεται ολοένα και ταχύτερα, σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο διεθνές τοπίο και εν μέσω μιας πολυκρίσης: πανδημία, γεωπολιτικές εντάσεις, ενεργειακές κρίσεις, και προστατευτισμός σε μία διαφαινόμενη απομάκρυνση από την παγκοσμιοποίηση.

 

Χάρις στις τολμηρές κλιματικές δεσμεύσεις (όπως ο στόχος της ΕΕ για καθαρό μηδενικό ισοζύγιο εκπομπών άνθρακα έως το 2050 και η νέα σειρά εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα των Κρατών Μελών), οι ανησυχίες της επιστημονικής κοινότητας διαρκώς μετατοπίζονται, από την μέχρι πρότινος έλλειψη φιλοδοξίας στην αντιμετώπιση των υφιστάμενων προκλήσεων και νέων εμποδίων που θέτουν σε κίνδυνο τη μετατροπή των υποσχέσεων σε