Ο φόβος είναι να δούμε ολόκληρη την περιοχή να καλύπτεται από συγκρούσεις και εντάσεις. Μια πραγματικότητα σίγουρα όχι επιθυμητή ούτε από τη Δύση.
- Γράφει ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
- g.papagian3@yahoo.gr
Το Κέρας της Αφρικής είναι μια από τις πιο στρατηγικές περιοχές της Αφρικανικής ηπείρου. Από την θάλασσα, αυτή η τεράστια περιοχή έχει θέα στον Κόλπο του Άντεν και την Ερυθρά Θάλασσα. Όλα τα πετρελαιοφόρα και τα φορτηγά πλοία περνούν από εδώ για να φτάσουν στη Διώρυγα του Σουέζ. Στο εσωτερικό της Αφρικής ωστόσο, η περιοχή ήταν ανέκαθεν ένα ρυθμιστικό σημείο μεταξύ της Βόρειας Αφρικής και της περιοχής των Μεγάλων Λιμνών. Χώρες όπως η Αιθιοπία, η Σομαλία, η Ερυθραία, το Τζιμπουτί και το Σουδάν έχουν θεμελιώδη σημασία για την ηπειρωτική ισορροπία. Για το λόγο αυτό, η συνεχιζόμενη αποσταθεροποίηση είναι αυτή τη στιγμή ανησυχητική. Από τον πόλεμο στην επαρχία Τιγκράϊ (Tigray) της Αιθιοπίας, περνώντας από το πρόσφατο πραξικόπημα στο Σουδάν, το Κέρας της Αφρικής κινδυνεύει να πέσει σε μια σπείρα με απρόβλεπτες συνέπειες.
Από το Σουδάν μέχρι την Αιθιοπία, το Κέρας της Αφρικής είναι όλο και πιο ασταθές
Μεταξύ 2018 και 2019, η πολιτική πορεία της περιοχής της Κεντροανατολικής Αφρικής φαινόταν προορισμένη να κινηθεί προς μια ορισμένη σταθερότητα. Στην πραγματικότητα, τον Σεπτέμβριο του 2018 η Ερυθραία και η Αιθιοπία υπέγραψαν ειρήνη στη Σαουδική Αραβία ικανή να τερματίσει μια σύγκρουση δεκαετιών. Τον Απρίλιο του 2019, ωστόσο, ένα πραξικόπημα στο Σουδάν ανέτρεψε τον Ομάρ Αλ Μπασίρ, εγκαινιάζοντας μια περίοδο δημοκρατικής μετάβασης που χειροκροτήθηκε από τη διεθνή κοινότητα. Σήμερα η κατάσταση φαίνεται εντελώς διαφορετική. Στην Αιθιοπία υπάρχει ένας νέος πόλεμος, εσωτερικός αυτή τη φορά, ενώ στο Σουδάν ένα νέο πραξικόπημα έδειξε την αποτυχία της μετάβασης. Υπάρχει ένα κοινό νήμα μεταξύ αυτών των δύο καταστάσεων και είναι αυτό της αστάθειας. Η σύγκρουση που προέκυψε στην Αιθιοπία, για παράδειγμα, υποτίθεται ότι ήταν μια «απλή» αναμέτρηση μεταξύ της κυβέρνησης του Πρωθυπουργού Abiy Ahmed Ali και του Tplf, του εθνοτικού- Απελέυθερωτικού κόμματος των Τιγκράϊ, ενάντια στην εξουσία στην Αντίς Αμπέμπα.
Ας θυμηθούμε τι συμβαίνει στην Αιθιοπία Μόλις δύο χρόνια μετά το τέλος της σύγκρουσης μεταξύ Αιθιοπίας και Ερυθραίας, το Κέρας της Αφρικής επέστρεψε στο να είναι, την πρώτη εβδομάδα του Νοεμβρίου, ένα θέατρο συγκρούσεων. Όλα ξεκίνησαν όταν ο πρωθυπουργός της Αιθιοπίας Abiy Ahmed επέβαλε στρατιωτική επέμβαση στις βόρειες περιοχές του Tigray, μια περιοχή που συνορεύει με την Ερυθραία. Η απόφαση ελήφθη μετά από μια διελκυστίνδα μεταξύ του Αιθίοπα πρωθυπουργού και του Κόμματος Απελευθέρωσης Τιγκράϊ -Tigray (Tplf).
Στόχος του Abiy Ahmed είναι να τινάξει στον αέρα το τρέχον συνταγματικό σύστημα που βασίζεται στον εθνοτικό φεντεραλισμό, επειδή θεωρείται κίνδυνος για την εθνική ενότητα, και να το αντικαταστήσει με ένα συγκεντρωτικό κράτος υπό την ηγεσία της πρωτεύουσας Αντίς Αμπέμπα. Θέλει λοιπόν να δημιουργήσει ένα είδος «αιθιοπισμού», βασισμένο στην αμχαρική γλώσσα (αμπχάρι) και στη χριστιανική-Ορθόδοξη θρησκεία. Από την πλευρά του, το Tplf-Κόμμα Απελευθέρωσης του Τιγκρέι, θέλει να διατηρήσει το υπάρχον συνταγματικό πλαίσιο. Ο Πρωθυπουργός από την πλευρά του, υπολογίζει στην υποστήριξη όλων των άλλων περιοχών της Αιθιοπίας για να πετύχει τον στόχο του. Το TPLF, το οποίο εκπροσωπεί τον πληθυσμό της επαρχίας Τιγκράϊ, και την εθνότητα των Τιγκράϊ μια μειονότητα στο εθνοτικό σύνολο της Αιθιοπίας, ωστόσο πολύ οργανωμένο αφού το κόμμα από το 1991 και μετά έχει μεγάλο ρόλο στην πολιτική σκηνή της αφρικανικής χώρας.
Ο πρωθυπουργός Abiy έστειλε ομοσπονδιακά στρατεύματα στο Tigray, όπου το TPLF είχε κερδίσει τις τοπικές εκλογές, με σκοπό να καταλάβει την περιοχή και να διαλύσει την προσπάθεια σχηματισμού μιας Κυβέρνησης στο Τιγκράϊ. Ξεκινώντας τον Νοέμβριο του 2020, οι στρατιωτικές επιχειρήσεις ήταν πράγματι επιτυχία για τον Abiy κατά τα πρώτα στάδια.
Η εικόνα, όμως, πλέον αντιστρέφεται. Οι Τιγκράϊ εφαρμόζουν αντάρτικες τακτικές που είναι αποτέλεσμα της γνώσης τους για την περιοχή. Και οι ομοσπονδιακοί στρατιώτες μπήκαν σε μπελάδες. Το Tplf έλαβε επίσης την υποστήριξη των εθνοτικών πολιτοφυλακών του Oromo και ο πόλεμος ξεπέρασε τα σύνορα του Tigray. (1)
Σήμερα η σύγκρουση δεν είναι τόσο μακριά από την πρωτεύουσα Αντίς Αμπέμπα, ολόκληρες περιοχές έχουν ξεφύγει από τον έλεγχο των κυβερνητικών δυνάμεων. Το πιο σοβαρό φάντασμα που αναστατώνει την Αιθιοπία είναι αυτό της “βαλκανοποίησης”. Μια διαίρεση στη μεγαλύτερη χώρα στο Κέρας της Αφρικής ικανή να τροφοδοτήσει μια ισχυρή αστάθεια σε ολόκληρη την περιοχή.
Το Σουδάν βρίσκεται αμέσως βόρεια της Αιθιοπίας και μέρος της επικράτειάς του συνορεύει με το Tigray. Χιλιάδες πρόσφυγες και εκτοπισμένοι συγκλίνουν εδώ καθημερινά και η ανθρωπιστική κατάσταση βρίσκεται στα πρόθυρα της καταστροφής. Με το πραξικόπημα στο Χαρτούμ, ο ισχυρός κίνδυνος είναι οι δύο χώρες να οδεύουν ταυτόχρονα προς μια περίοδο βαθιάς ανασφάλειας. Όλα αυτά σε μια εποχή που υπήρχαν ήδη έντονες προστριβές λόγω του έργου του φράγματος “της Αναγέννησης”, που επιθυμούσε έντονα η Αντίς Αμπέμπα, ικανό να αλλάξει το μέγεθος της ροής του Νείλου προς το ίδιο το Σουδάν και κυρίως προς την Αίγυπτο.
Το Σουδάν είναι ένας Ιδιαίτερος κόμβος για το ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΟ ρεύμα προς την Ευρώπη: “είναι μια σημαντική βάση για όλα τα μεταναστευτικά κινήματα που κατευθύνονται από το Κέρας της Αφρικής στη Μεσόγειο. Είναι εδώ που χιλιάδες μετανάστες φτάνουν κάθε χρόνο από την Ερυθραία ή τη Σομαλία με στόχο να φτάσουν στις ευρωπαϊκές ακτές το συντομότερο δυνατό. Το Σουδάν για την Ανατολική Αφρική έχει την ίδια λειτουργία με τον Νίγηρα για τη Δυτική Αφρική: μια τέλεια γέφυρα προς τη Λιβύη. Το Χαρτούμ είναι ένα νευρικό κέντρο όπου δρουν διάφορες εγκληματικές οργανώσεις με επικεφαλής διακινητές ανθρώπων. Ομάδες καλά ριζωμένες στην επικράτεια και δύσκολο να εξαρθρωθούν, ικανές να εκμεταλλευτούν τη μακάβρια επιχείρηση που παράγεται στο δέρμα χιλιάδων ανθρώπων που προσελκύονται από τη δυνατότητα να διασχίσουν τη Μεσόγειο. Στη συνέχεια, αρκετοί μεταναστευτικοί διάδρομοι διακλαδίζονται από το Χαρτούμ, ειδικά προς τη Λιβύη. Από εδώ ξεκινάνε για την Ιταλία”.( άρθρο των Mauro Indelicato , Sofia Dinolfo στο Insideover, 20 Νοέμβρη 2020)
Η Δύση σε άμυνα
Εν ολίγοις, το Κέρας της Αφρικής θα μπορούσε να βιώσει μια έντονη φάση πολέμων και συγκρούσεων, όπου καμία χώρα που εμπλέκεται δεν θα είναι σε θέση να ελένξει την κατάσταση. Η Αιθιοπία αντιμετωπίζει μεγάλες δυσκολίες, το Σουδάν σήμερα αντιπροσωπεύει ένα μεγάλο αίνιγμα, η γειτονική Ερυθραία με τη σειρά της συντρίβεται από τη μερική διεθνή απομόνωση και την επίμονη σοβαρή οικονομική δυσπραγία. Σε αυτό το πλαίσιο, ο φόβος είναι να δούμε ολόκληρη την περιοχή να καλύπτεται από συγκρούσεις και εντάσεις. Μια πραγματικότητα σίγουρα όχι επιθυμητή ούτε από τη Δύση.
Τα συμφέροντα που διακυβεύονται στο Κέρας της Αφρικής είναι τέτοια που θέτουν σε εγρήγορση τη διεθνή διπλωματία. Ξεκινώντας από την ευρωπαϊκή. Είναι επίσης αλήθεια ότι η Γηραιά Ήπειρος, στα χρόνια της σύγκρουσης μεταξύ Αιθιοπίας και Ερυθραίας, κρατούσε πάντα χαμηλό προφίλ. Αλλά είναι εξίσου αλήθεια ότι σήμερα οι κίνδυνοι που εγκυμονονεί η εξάπλωση μιας πυρκαγιάς στην περιοχή είναι πολύ μεγάλοι. Η Ευρώπη θα μπορούσε να δει αύξηση των μεταναστευτικών ροών και “φαινομένων” που σχετίζονται με την τρομοκρατία. Όπως ακριβώς θα μπορούσαν να αμφισβητηθούν οι επενδύσεις και οι οικονομικές σχέσεις που δημιουργήθηκαν τα τελευταία χρόνια. Για να μην αναφέρουμε την εγγύτητα του Κέρατος της Αφρικής με το Σαχέλ και τη Λιβύη. Ωστόσο, προς το παρόν η Δύση φαίνεται να θέλει να μείνει παρατηρτητής. Η Ρωσία και η Τουρκία από την πλευρά τους, πολύ απασχολημένες σε γειτονικές περιοχές, θα μπορούσαν (για άλλη μια φορά) να είναι ευχαριστημένες.
_______________
(1) Κατά την επίσκεψη μου στο Adigrat, στην επαρχία Tigrai,to 2015, συνάντησα άλλο κλίμα από την υπόλοιπη Αιθιοπία, μια ψυχρότητα.”στο δρόμο “μου την λένε”ντόπιοι δύο φορές, άραγε ως λευκό; Πρώτη μου φορά στην Αιθιοπία…¨από το βιβλίο μου “Αιθιοπία (Αβησσυνία). Ένα μικρό Βυζάντιο στο Κέρας της Αφρικής”, Γόρδιος, 2016)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου