Τώρα αρπάζουν και γη

Του Γ. Τριποταμιανού
Aπό την ΑΥΓΗ της 11.10.15

Οι αριθμοί είναι τεράστιοι: Τα τελευταία χρόνια 81 εκατομμύρια στρέμματα γης στις αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες χώρες έχουν μισθωθεί ή πωληθεί σε ξένους επενδυτές. Πρόκειται για μια έκταση όσο περίπου το μέγεθος της Γερμανίας. Επίσης, μέχρι πέρυσι βρίσκονταν σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις για την "αξιοποίηση" με τον τρόπο αυτό, περίπου 54 εκατομμύριων εκταρίων. Η ανθρωπιστική οργάνωση Oxfam εκτιμά ότι περισσότερα από 227 εκατομμύρια εκτάρια γης έχουν αγοραστεί ή μισθωθεί σε όλο τον κόσμο από το 2000. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, μόνο το 2009 περίπου 60 εκατομμύρια εκτάρια γης αγοράστηκαν ή είναι μισθωμένα από ιδιώτες επενδυτές.

Στην πραγματικότητα βρισκόμαστε μπροστά σε ένα φαινόμενο συστηματικής αρπαγής γης σε ολόκληρο τον πλανήτη. Πρόκειται για μια νέα επιχειρηματική δραστηριότητα, που λίγο διαφέρει από την αποικιοκρατία των προηγούμενων αιώνων, η οποία σιγά - σιγά περνά και στην Ευρώπη με θύματα ευρωπαϊκές χώρες που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα. Στο σκάνδαλο της αρπαγής της γης, εμπλέκονται όλοι: ιδιώτες κερδοσκόποι, κυβερνήσεις αναδυόμενων χωρών, διεφθαρμένες κυβερνήσεις και αξιωματούχοι φτωχών χωρών. Και, φυσικά, η υπόθεση αναδύει τη δυσοσμία της διαφθοράς. Με κάποιους να πλουτίζουν και εκατομμύρια ανθρώπων να εκτοπίζονται από τη γη τους.

 Από την παγκόσμια επισιτιστική κρίση του 2007 και του 2008, ο αριθμός των προσφορών που αφορούν στην παγκόσμια γεωργική γη έχει αυξηθεί μαζικά.

Οι αναδυόμενες οικονομίες είναι από τους μεγαλύτερους επενδυτές στη γη, δεδομένου ότι έχουν να θρέψουν έναν πληθυσμό που αυξάνεται συνεχώς και γρήγορα. Οι πλούσιες χώρες παραγωγής πετρελαίου του Περσικού Κόλπου επίσης έχουν όλο και μεγαλύτερη συμμετοχή στην αγορά ήτη μίσθωση εκτάσεων γης σε εύφορες περιοχές, όπου είναι φθηνότερη η παραγωγή εδώδιμων καλλιεργειών από ό,τι στις ξηρές ερήμους της αραβικής χερσονήσου. Οι ιδιώτες επενδυτές, συμπεριλαμβανομένων των τραπεζών, των ασφαλιστικών εταιρειών και των συνταξιοδοτικών ταμείων, είναι πλέον σημαντικοί παίκτες, καθώς άλλοι από αυτούς προσδοκούν κέρδη από την υπερεκμετάλλευση της γης και άλλοι από το real estate.

Και φυσικά η κερδοσκοπία της γης τείνει να γίνει και ευρωπαϊκό φαινόμενο. Πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι αυτό στη Ρουμανία, όπου οι χαμηλές τιμές, το "ευέλικτο" θεσμικό πλαίσιο και οι διεφθαρμένοι τοπικοί αξιωματούχοι έχουν προσελκύσει "επενδυτές" οι οποίοι μισθώνουν μεγάλες εκτάσεις γης. Πρόσφατα, έχει υπάρξει αυξανόμενο ενδιαφέρον από Γερμανούς επιχειρηματίες για μεγάλες εκτάσεις κοινοτικής γης, εκτοπίζοντας από αυτήν πληθυσμούς κτηνοτρόφων και γεωργών. Ανάλογα παραδείγματα βρίσκει κανείς σε όλη την Ανατολική Ευρώπη, ενώ, με βιτρίνα το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων, ο κίνδυνος αυτός είναι υπαρκτός και για τις υπερχρεωμένες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου.

Η αρπαγή της γης έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις στη Λατινική Αμερική, την Ασία και την υποσαχάρια Αφρική. 

Η κυβέρνηση της Αιθιοπίας, για παράδειγμα, προσφέρει περίπουτέσσερα εκατομμύρια εκτάρια για μίσθωση, ενώ αντίστοιχα παραδείγματα υπάρχουν και σε πολλές χώρες της Αφρικής. Οι ξένοι επενδυτές προσελκύονται από τη διάρκεια των συμβάσεων μέχρι 99 ετών και τα εξαιρετικά χαμηλά ενοίκια και δεν είναι μόνο εκτάσεις που προορίζονται για γεωργική εκμετάλλευση. Υπάρχουν καταγγελίες για εκποίηση ή μίσθωση γης σε μεταλλευτικές εταιρείες, οι οποίες, όταν τελειώσουν τα αξιοποιήσιμα αποθέματα ορυκτών, επιστρέφουν μια κατεστραμμένη γη, ακατάλληλη για οποιαδήποτε γεωργική και κτηνοτροφική δραστηριότητα.

Η περίπτωση αρπαγή γης στην Καμπότζη ανάγκασε και τον ΟΗΕ να παρέμβει. Στη χώρα αυτή, οι αναγκαστικές εξώσεις και η αρπαγή γης για να χτιστούν ξενοδοχεία, mall, βιομηχανίες αλλά και εντατικές γεωργικές εκμεταλλεύσεις έχει πάρει εφιαλτικές διαστάσεις. Πρόσφατα, ο απεσταλμένος του ΟΗΕ στη χώρα κάλεσε την κυβέρνηση να αντιμετωπίσει επειγόντως αυτά τα ζητήματα. Εκτιμάται μάλιστα ότι πάνω από 500.000 άνθρωποι έχουν δει τις ζωές τους να καταστρέφονται από αυτές τις ληστρικές πρακτικές. Οι κάτοικοι συνήθως αναγκάζονται να μετακινούνται επειδή δεν μπορούν να εμφανίσουν τίτλους ιδιοκτησίας, καθώς οι περισσότεροι καταστράφηκαν την περίοδο 1975-1979 από την κυβέρνηση των Ερυθρών Χμερ που κατέστρεψε όλα τα αρχεία ιδιοκτησίας.

Αυτά τα είδη των επενδύσεων πυροδοτούν συγκρούσεις. Στην Ονδούρα, για παράδειγμα, η εταιρεία Dinant προχώρησε στην επέκταση των φυτειών φοινικέλαιου. Αυτό ήταν η αιτία για να ξεσπάσουν συγκρούσεις με τους αγρότες της περιοχής Bajo Aguan. Η Dinant προσέλαβε ιδιωτικές εταιρείες ασφάλειας, οι οποίες έχουν κατηγορηθεί για συμμετοχή, εκδιώκοντας τους αγρότες από τη γη τους. Μεταξύ του 2009 και του 2012, 92 άνθρωποι σκοτώθηκαν στην περιοχή Bajo Aguan, όπου η Dinant είχε επιχειρηματική δραστηριότητα. Μια έρευνα που διεξήχθη από το γραφείο της Παγκόσμιας Τράπεζας Διαμεσολαβητή αποκάλυψε ότι η εταιρεία είχε πράγματι εμπλακεί σε πράξεις εκδίωξης ανθρώπων.