Δημοσιεύεται στην ΑΥΓΗ της 15.2.14
Τον 17ο αιώνα ο φιλόσοφος Τόμας Χομπς αναγγέλλει στον «Λεβιάθαν» τον ερχομό της αστικής εποχής, με επίκεντρο
το εγωϊστικό άτομο. Τη σκυτάλη περί
εγωϊσμού θα παραλάβει ο Άνταμ Σμιθ,
ενώ αργότερα η Μάργκαρετ Θάτσερ θα αποδείξει ότι όλα τα ιδεολογικά
ρεκόρ επιδέχονται κατάρριψη, εκφωνώντας
την περίφημη φράση : Δεν υπάρχει κοινωνία, υπάρχουν μόνο τα άτομα και οι
οικογένειές τους…
Mέσα στις
συνθήκες της μνημονιακής αποικιοποίησης, πολλοί
υπογραμμίζουν την ανάγκη της υπέρβασης των εγωϊσμών , της ενδυνάμωσης
κάποιων συλλογικοτήτων και της ανάδειξης
νέων. Υπάρχει ακόμη και ο Ευτύχης
Μπιτσάκης («Ανθρώπινη φύση», εκδόσεις
«Τόπος»)που επιδίδεται στην αποδόμηση
μιας ιδέας πολύ μοδάτης στις αρχές της δεκαετίας του 90,
μετά την πτώση του «υπαρκτού»: Είναι η
ιδέα της ασυμβατότητας της ανθρώπινης φύσης με τον σοσιαλισμό. Ο Μπιτσάκης κομίζει μέχρι και
επιχειρήματα βιολογικής τάξεως, για να δείξει ότι ο δρόμος του ηθικού μετασχηματισμού της κοινωνίας
έως τις εσχατιές της πλήρους χειραφέτησης, είναι ορθάνοικτος, χωρίς εμπόδια.
Η ελληνική τραγωδία οι τραγωδίες που απειλούν
την ευρύτερη περιοχή- με τελευταίο παράδειγμα την επιχειρούμενη βοσνιοποίηση της
Κύπρου – υποκινεί αναζητήσεις κάθε είδους. Πολλές εξαντλούνται σε μια ηχηρή αλλά
ταυτόχρονα ρηχή ηθικολογία, άλλες επικεντρώνονται σε έναν
συνεργατικό ακτιβισμό που συχνά παραγνωρίζει τον επιθετικό κοινωνικό περίγυρο του Κράτους
και της αγοράς. Είναι αναμφίβολα αλήθεια
το ότι πολλοί κοινωνικοπολιτικοί
σχηματισμοί – π.χ. ευρωπαϊκή φεουδαρχία -
υπονομεύθηκαν εκ των ένδον,
από αστικές κυτταρικές δομές που αναπτύχθηκαν μέσα στα
πλαίσιά τους : Επίσης όμως είναι αλήθεια
ότι πολλές «πρότυπες» χειραφετησιακές δομές,
όπως αυτές του ουτοπικού σοσιαλισμού του 19ου αιώνα,
αλώθηκαν από τον «εισοδισμό» του
ευρύτερου συμφεροντολογικού πνεύματος….
Ανεξάρτητα από αυτά, η
προβληματική για τον κοινοτισμό
έχει μεγάλη αξία στη σημερινή
συζήτηση. Δεν πρόκειται για έναν στείρο ακαδημαϊσμό με την «συνήθη» ασυνάρτητη
ευρυμάθεια, αλλά για μια άσκηση
επιβίωσης και παραγωγικής ανάκαμψης.
Στις πόλεις ο κοινοτισμός μπορεί να εμπνεύσει κοινωνικές,
εκπαιδευτικές και υγειονομικές
υπηρεσίες, που ακόμη και εάν δεν ενταχθούν στο ΑΕΠ συνιστούν πραγματικό εισόδημα. Στην ύπαιθρο ο κοινοτισμός αποφέρει μείωση του κόστους ζωής,
αδιαμεσολάβητη σχέση με την αγορά και
καλύτερες παραγωγικές επιδόσεις.
Όπως η συζήτηση για τα
απόβλητα πήρε – εν μέσω κρίσης – απρόσμενες διαστάσεις, έτσι και ο μαχόμενος και ακηδεμόνευτος κοινοτισμός μπορεί
να αποτελέσει ιδεολογικό σουξέ, πέρα από
τις ατέρμονες συζητήσεις για τον εξορθολογισμό του κράτους και την εύρυθμη
λειτουργία της αγοράς. Ταυτόχρονα μπορεί να εμπνεύσει μια αναβίωση του αιτήματος για πλήρη απασχόληση, που δέσποζε στον προ-νεοφιλελεύθερο
πολιτικό λόγο: Έστω και εάν σήμερα η μαρξική θεωρία του «εφεδρικού στρατού
εργασίας» αποτυπώνει τη τελευταία λέξη
του καπιταλισμού….
