Έχει πεθάνει η Ευρώπη;

Του Simon Tisdall.

 Αντρέας Σόγερ, βουλευτής και  στενός σύμμαχος της καγκελαρίου  Μέρκελ : «Η ελληνική κυβέρνηση ... συμπεριφέρεται σαν κλόουν».

Ο Βορειοαμερικάνοι παρατηρητές θα μπορούσαν να απαντήσουν καταφατικά στο παραπάνω ερώτημα, δεδομένων των άνευ προηγουμένου παλιρροϊκού κύματος δημοσίων αντεγκλήσεων, των προσωπικών ύβρεων και των ολέθριων προβλέψεων που σπέρνουν τον πανικό και διαιρούν τους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η κύρια αιτία είναι η επικείμενη κορύφωση της κρίσης σχετικά με την αδήλωτη, de facto χρεοκοπία της Ελλάδας. Η χώρα έχει χρέος 323 δις. ευρώ - περισσότερο από 175% του ΑΕΠ της. Δεν μπορεί να πληρώσει ό,τι χρωστάει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Η επόμενη μεγάλη αποπληρωμή του δανείου της, ύψους 1,6 δις ευρώ στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, μπορεί να χαθεί.

Η αριστερή κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, με επικεφαλής τον Αλέξη Τσίπρα, έχει επιβεβαιώσει ότι η Ελλάδα θα ξεμείνει από χρήματα μέχρι τις 30 Ιουνίου, εκτός εάν οι πιστωτές απελευθερώσουν 7,2 δις ευρώ για τη διάσωσή της. Ο Γιάννης Στουρνάρας, ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Ελλάδας, προειδοποίησε ότι η μη επίτευξη συμφωνίας «θα σηματοδοτήσει την αρχή μιας επώδυνης πορείας που θα οδηγούσε αρχικά σε μια ελληνική χρεοκοπία και τελικά στην έξοδο της χώρας από τη ζώνη του ευρώ και - πιθανότατα - από η Ευρωπαϊκή Ένωση».

Εάν η Ελλάδα βγει από την ευρωζώνη, οι συνέπειες θα μπορούσαν να είναι καταστροφικές και εκτεταμένες. Για τους Έλληνες, η έξοδος από το ευρώ θα μπορούσε να προκαλέσει κατάρρευση των τραπεζών, ελέγχους κεφαλαίων, μη καταβολή μισθών, καθώς και ευρύ κοινωνικό και οικονομικό χάος. Για την ΕΕ, θα μπορούσε να σημάνει το τέλος του ευρώ, εάν καταστραφεί η εμπιστοσύνη των αγορών, και άλλες υπερχρεωμένες χώρες μέλη αποφασίσουν ότι και αυτές επίσης, δεν μπορούν ή δεν θέλουν να αποπληρώσουν τα χρέη.

Η κρίση, δήθεν για τα χρήματα, έχει γίνει ολοένα και πιο πολιτική.

Πολλοί στη Γερμανία, τον πιο ισχυρό πιστωτή στην Ελλάδα, πιστεύουν ότι οι διαδοχικές κυβερνήσεις στην Αθήνα έχουν συμπεριφερθεί ανεύθυνα και θα πρέπει να υποχρεωθούν να πληρώσουν το τίμημα, ηθικά και δημοσιονομικά. Ο βουλευτής Αντρέας Σόγερ, στενός σύμμαχος της καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ, δήλωσε: «Η ελληνική κυβέρνηση ... συμπεριφέρεται σαν κλόουν».

Από την πλευρά της, η Μέρκελ θέλει μια συμβιβαστική λύση στην οποία η Ελλάδα θα συμφωνήσει σε περισσότερα μέτρα λιτότητας σε αντάλλαγμα για τη συνέχιση της χρηματοδότησης. Λέει ότι η Ελλάδα πρέπει να παραμείνει στη ζώνη του ευρώ, επειδή γνωρίζει πως το διακύβευμα είναι υψηλό. Το 2010, προειδοποίησε ότι «αν αποτύχει το ευρώ, αποτυγχάνει η Ευρώπη» και αυτή φαίνεται ότι εξακολουθεί να είναι η άποψή της. Αλλά ο Τσίπρας, ο οποίος κατηγορεί τους πιστωτές για «λεηλασία» της χώρας του, δίνει στη Γερμανία τον ρόλο του αυταρχικού νταή -ένας χαρακτηρισμός που έχει ισχυρή ιστορική απήχηση σε όλη την Ευρώπη.

Η ηγεσία της Μέρκελ δοκιμάζεται και από μια άλλη μεγάλη κρίση που αντιμετωπίζει η ΕΕ - η οποία είναι δυνητικά ακόμα πιο καταστροφική από την πτώχευση στην Ελλάδα. Μέχρι στιγμής φέτος περισσότεροι από 100.000 μετανάστες έχουν ταξιδέψει παράνομα στην Ευρώπη σε όλη τη Μεσόγειο προς την Ιταλία και την Ελλάδα. Το Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό, το οποίο διεξάγει επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης, εκτιμά ότι ακόμα μισό εκατομμύριο πρόσφυγες περιμένουν την ευκαιρία τους στη Λιβύη.

Συγκλονισμένη από τις νέες αφίξεις, η Ιταλία έρχεται σε αντίθεση με τη Γαλλία και την Αυστρία, οι οποίες έχουν γυρίσει πίσω τους μετανάστες που κατευθύνονται βόρεια. Χώρες της Ανατολικής Ευρώπης έχουν απορρίψει την ιδέα της Μέρκελ για υποχρεωτική ποσόστωση των μεταναστών για κάθε χώρα της ΕΕ. Συνομιλίες αυτή την εβδομάδα και πάλι δεν κατάφεραν να διαμορφώσουν μια κοινή πολιτική. Η Ιταλία απείλησε να «πλήξει» την Ευρώπη για την ανευθυνότητά της με την έκδοση βίζας σε όλους τους νέους μετανάστες, που σημαίνει ότι θα μπορούν να ταξιδεύουν όπου θέλουν.

Αυτό το εξαιρετικό κύμα των προσφύγων που εγκαταλείπουν πολέμους στη Συρία, το Ιράκ και τη Σομαλία, μαζί με την καταπίεση και τη φτώχεια στην Ερυθραία και τη δυτική Αφρική είναι ασυνήθιστο. Αλλά η μετανάστευση, σε γενικές γραμμές, είναι εδώ και καιρό ένα διχαστικό ζήτημα σε όλη την ΕΕ. Έχει τροφοδοτήσει την άνοδο ξενοφοβικών, εθνικιστικών πολιτικών κομμάτων από τη Γαλλία και τη Βρετανία ως τη Φινλανδία και την Πολωνία που είναι ανταγωνιστικές προς την ΕΕ.

Ταυτόχρονα, η οικονομική ύφεση μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 έχει αυξήσει κατακόρυφα την ανεργία των νέων σε πολλά κράτη μέλη της ΕΕ. Έχει ενθαρρύνει τον σχηματισμό λαϊκίστικων κινημάτων αριστερών τάσεων. Ένα τέτοιο, οι Podemos στην Ισπανία, ενδέχεται να προκαλέσουν μεγάλη αναστάτωση στις εκλογές αργότερα εφέτος, όπως ακριβώς έκανε ο ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα. Αυτοί οι ακτιβιστές, από την Δεξιά και την Αριστερά, λένε ότι η ΕΕ, υπό την κακή επιρροή της συντηρητικής, τσιγκούνικης Γερμανίας έχει γίνει αδιάφορη, διεφθαρμένη και ιδιοτελής. Λένε ότι αγνοεί τις ανάγκες και τα προβλήματα των απλών πολιτών (όπως στην Ελλάδα). Απαιτούν κοινωνική αλληλεγγύη, θέσεις εργασίας, και τέλος στην λιτότητα. Και ψήφισαν μαζικά ενάντια στην καθιερωμένη πολιτική στις Ευρωπαϊκές βουλευτικές εκλογές του περασμένου έτους. Αλλά, διαμαρτύρονται και λένε ότι οι Βρυξέλλες απλά προχωρούν, σαν να μην άλλαξε τίποτα.

Αυτή η έξαρση της λαϊκής εχθρότητας προς την ΕΕ και προς τα συμβατικά πολιτικά κόμματα συμπίπτει με μια τρίτη βαρυσήμαντη πρόκληση για την ιδέα της ενωμένης Ευρώπης: την απόφαση της κυβέρνησης του Ντέιβιντ Κάμερον να κάνει δημοψήφισμα για την έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ. Οι Συντηρητικοί του Κάμερον λένε ότι η ΕΕ πρέπει να μεταρρυθμιστεί ή να πεθάνει. Μια βασική πρότασή τους, που συνδέεται με το ζήτημα της μετανάστευσης, είναι τροχοπέδη για την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων εντός της ΕΕ.

Η βρετανική κίνηση έγινε αρχικά δεκτή με συγκαταβατική αδιαφορία στις Βρυξέλλες, όπου οι αξιωματούχοι υποστήριξαν ότι το Ηνωμένο Βασίλειο, και όχι η ΕΕ, ήταν το πρόβλημα. Αλλά γίνεται ολοένα και πιο σαφές ότι υπάρχει ένα τεράστιο αίτημα σε όλη την Ευρώπη για πραγματική μεταρρύθμιση, μια αντίληψη που επιβεβαιώνεται και πάλι από τις εκλογές αυτής της εβδομάδας στην ευρωσκεπτική Δανία. Εν τω μεταξύ, οι πολιτικοί στη Γαλλία και την Πολωνία, για παράδειγμα, συνειδητοποιούν καθυστερημένα ότι μια βρετανική έξοδος θα μπορούσε να σφραγίσει την κυριαρχία της Γερμανίας σε βάρος τους. Ανησυχούν επίσης για το πώς η ΕΕ μπορεί να αποκρούσει την επιθετικότητα της Ρωσίας του Βλαντιμίρ Πούτιν, χωρίς τη Βρετανία, την χώρα της Ευρώπης με τις μεγαλύτερες δαπάνες στην Άμυνα και βασικό σύμμαχο των ΗΠΑ. Η Ευρώπη δεν έχει πεθάνει ακόμη. Αλλά έχει σοβαρό πρόβλημα. Κατά τη διάρκεια της εβδομάδας που συμπληρώθηκαν 200 χρόνια από την επική μάχη του Βατερλό, όταν η Βρετανία έσωσε την ήπειρο από τη ναπολεόντεια δικτατορία, είναι ειρωνικό το γεγονός ότι ο Κάμερον, και όχι η Μέρκελ, μπορεί να εμφανίζεται ως ο πιο προσιτός ηγέτης, που θα μπορούσε, ενδεχομένως, να σώσει και πάλι την Ευρώπη.

cnn.com