Ο νέος Προϋπολογισμός 2023… «ήρθε ένας ‘φίλος’ απ’ τα παλιά»

 

του Γιάννη Τόλιου*     

Εισαγωγή

Ένας ακόμα Κρατικός Προϋπολογισμός κατατέθηκε στη Βουλή από την κυβέρνηση της ΝΔ. Είναι ο τέταρτος ….και ελπίζουμε ο τελευταίος, μιας ακραίας νεοφιλελεύθερη διαχείρισης, με οδυνηρές συνέπειες στα λαϊκά στρώματα, ιδιαίτερα στους μισθωτούς, συνταξιούχους και στη νέα γενιά. Από το 2019 που η ΝΔ ανάλαβε τη διακυβέρνηση, δεν έχει να παρουσιάσει ουσιαστικά τίποτα το θετικό, παρά μόνο μικρά και μεγάλα σκάνδαλα κακοδιαχείρισης και καταπάτησης θεμελιωδών εργασιακών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Μπορεί να μην ευθύνεται για την «πανδημία», αλλά έχει τεράστιες ευθύνες για το θάνατο δεκάδων χιλιάδων πολιτών, πολλοί από τους οποίους θα μπορούσαν να είχαν σωθεί, με την ουσιαστική στήριξη του ΕΣΥ, αν υπήρχε κοινωνική ευαισθησία και ανάλογη κοινωνική πολιτική, αντί πλεόνασμα κοινωνικής αναλγησίας.

1. Η κατάσταση της οικονομίας και των λαϊκών στρωμάτων

Ένα από τα σοβαρά προβλήματα που κυριαρχούν στην οικονομία είναι η εκτίναξη του πληθωρισμού και ειδικότερα της ακρίβειας σε βασικά είδη (πάνω από 10%) και ιδιαίτερα στο ηλεκτρικό ρεύμα και στα καύσιμα, που έχουν μειώσει δραστικά την αγοραστική δύναμη των λαϊκών στρωμάτων. Η μείωση στα νοικοκυριά με μηνιαίο εισόδημα ως 750 € φτάνει ως το 40% (έκθεση ΙΝΕ-ΓΣΕΕ, Νοέμβρης ’22). Η «ενεργειακή ακρίβεια» σχετίζεται κατ’ αρχάς με την ανεξέλεγκτη κερδοσκοπία των εταιριών ενέργειας (εντός και εκτός χώρας), ενώ οι συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία αποτελούν το τίμημα των ιμπεριαλιστικών τυχοδιωκτισμών ΗΠΑ-ΝΑΤΟ που πληρώνουν οι ευρωπαϊκοί λαοί, μαζί και ο ελληνικός. Ειδικότερα η πληθωριστική έκρηξη τα τελευταία χρόνια (2020-22) οφείλεται κατά 54% στα πολύ αυξημένα κέρδη των μεγάλων εταιριών (έκθεση ΟΗΕ UNCTAD). Άρα τα όποια μέτρα συγκράτησης του πρέπει να κατευθυνθούν κυρίως στις πολιτικές και πρακτικές τροφοδότησης του πληθωρισμού.

Όσο για την πορεία της οικονομίας, βασικός δείκτης που μας δίνει μια χονδρική εικόνα, είναι το ΑΕΠ (Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν). Μετά από οριακή αύξηση το 2019 (έφθασε 183 δις), με την πανδημία και τα κυβερνητικά μέτρα υπήρξε καταβύθιση και μόλις το 2022 έγινε αντιστάθμιση των απωλειών και το ύψος του εκτιμάται να φθάσει φέτος τα 210 δις, ενώ το 2023 προβλέπεται να φθάσει τα 224 δις €, …όσο ήταν το 2010 (!) αποκαλύπτοντας το βάθος της κρίσης και τις συνέπειες των Μνημονίων στην ελληνική κοινωνία. Από την άλλη η έκρηξη της ακρίβειας (επίσημος πληθωρισμός 9,6%) κατατρώει μισθούς και συντάξεις και απομειώνει τις λαϊκές αποταμιεύσεις που έχουν σχεδόν μηδενικό επιτόκιο. Παράλληλα η ανεργία συνεχίζει να βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα (επίσημη 10,8% και πραγματική 13-14%). Με το νέο Προϋπολογισμό θα ενταθούν οι εισοδηματικές ανισότητες, ενώ η προβλεπόμενη συρρίκνωση της κατανάλωσης (ιδιωτικής 1% και δημόσιας -1,5%), θα επιδράσει αρνητικά στην εγχώρια παραγωγή, στην απασχόληση και στην ανεργία.!

2. Φορολογικά έσοδα και φορολογική πολιτική

Ο νέος Προϋπολογισμός 2023, έχει ως «συντεταγμένες» την υπερφορολόγηση των λαϊκών στρωμάτων, κυρίως μισθωτών και συνταξιούχων, τη συρρίκνωση των αναπτυξιακών και κοινωνικών δαπανών, τη μείωση της καταναλωτικής ζήτησης (ιδιωτικής και δημόσιας), με αποτέλεσμα την οριακή αύξηση ΑΕΠ και διόγκωση της ανεργίας. Είναι ένας Προϋπολογισμός σταθερά προσηλωμένος στο νεοφιλελεύθερο πλαίσιο κατευθύνσεων των οργάνων της ΕΕ, που εξυπηρετούν ολιγαρχικά συμφέρονται σε εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο. Τα μικρο-επιδόματα και οι υποσχέσεις της κυβέρνησης, με το …βλέμμα στραμμένο στις εκλογές, δεν μπορούν να συγκαλύψουν τον βαθύ αντιλαϊκό χαρακτήρα των επιλογών του.

Ειδικότερα με βάση την Εισηγητική Έκθεση του Προϋπολογισμού, τα δημόσια έσοδα το 2023 αυξάνονται από 60,3 δις € σε 62,1 δις €. Οι κύριες πηγές τους είναι οι φόροι και κυρίως οι έμμεσοι, που δείχνουν τη βαθιά αντιλαϊκότητα του. Συγκεκριμένα τα έσοδα από φόρους αυξάνονται από 54,9 δις σε 56,7 δις €, ενώ οι έμμεσοι φόροι από 31,5 δις σε 32,5 δις. Επίσης έχουμε αύξηση της φορολογίας εισοδήματος, κυρίως φυσικών προσώπων (από 11,1 δις σε 11,3 δις), το μεγαλύτερο μέρος των οποίων καταβάλλουν μισθωτοί και συνταξιούχοι, ενώ η φορολογία των νομικών προσώπων, κυρίως των μεγάλων επιχειρήσεων (ΑΕ & ΕΠΕ) από 4,4 δις φτάνουν 5,1 δις. Δηλαδή οι κάτοχοι του μεγαλύτερου μέρους του εισοδήματος και πλούτου καταβάλλουν πολύ λίγους φόρους. Η φοροδιαφυγή και η φοροαποφυγή (μέσω off–shore εταιριών και άλλων πρακτικών απόκρυψης εσόδων και πλούτου από την ολιγαρχία) τροφοδοτούν μια χρόνια αθέατη «φοροκλοπή» κρατικών εσόδων. Συμπερασματικά, η αύξηση των φόρων και ο υψηλός πληθωρισμός, συρρικνώνουν το λαϊκό εισόδημα, εντείνοντας τις διαδικασίες φτωχοποίησης των λαϊκών στρωμάτων. Μια πρόσθετη πηγή αύξησης των κρατικών εσόδων είναι και η συνεχιζόμενη ιδιωτικοποίηση κερδοφόρων τομέων της κρατικής περιουσίας (ότι έχει απομείνει από τη λαίλαπα των Μνημονίων). Τα έσοδα του ΤΑΥΠΕΔ το 2022 εκτιμώνται σε 595 εκατ., ενώ το 2023 υπολογίζονται σε 1.993 εκατ..!

3. Δημόσιες δαπάνες (κοινωνικές, αναπτυξιακές, λειτουργικές, κά)

Στον τομέα των κρατικών δαπανών, ο νέος Προϋπολογισμός …τιμά το πρόσφατο παρελθόν του.! Οι δαπάνες για αμοιβές δημοσίων υπαλλήλων, συντάξεις, διάφορα επιδόματα και κοινωνικές δαπάνες (λαμβάνοντας υπ’ όψιν τον πληθωρισμό) «ψαλιδίζονται», ενώ αυξάνουν οι τόκοι δημόσιου χρέους, κά. Ειδικότερα με ύψος πληθωρισμού 9,6% το 2022 και 4,8% το 2023, με αυξήσεις 7,5% στις συντάξεις το 2023, έχουμε συνολικά μείωση τους στη διετία πάνω από 7%. Κάτι ανάλογο ισχύει και με τις δαπάνες μισθοδοσίας δημοσίων υπαλλήλων, οι οποίες από 13,4 δις το 2022 θα ανέβουν (ονομαστικά) σε 13,7 δις το 2024, αλλά ως ποσοστό του ΑΕΠ από 6,4% μειώνονται λόγω πληθωρισμού στο 6,1%. Κάτι ανάλογο ισχύει με τις κοινωνικές δαπάνες οι οποίες παρ’ ότι ονομαστικά παραμένουν στα ίδια περίπου επίπεδα (από 25,99 δις σε 25,96 δις), στην πραγματικότητα μειώνονται λόγω πληθωρισμού. Ειδικότερα οι μεταβιβάσεις στους ΟΚΑ (Οργανισμούς Κοινωνικής Ασφάλισης) από 21,4 δις περιορίζονται σε 21,2 δις, προς ΟΤΑ από 2,7 δις σε 2,8 δις, ενώ στα νοσοκομεία από 1,8 δις σε 1,9 δις. Ωστόσο με πληθωρισμό τουλάχιστον 4,8% το 2023 θα έχουμε ουσιαστικά μείωση τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι παροχές σε ανέργους (ΔΥΠΑ) μειώνονται από 485 εκατ. σε 405 εκατ. και οι παροχές υγείας (ΕΟΠΥΥ), από 485 εκατ. σε 405 εκατ. κλπ.

Επίσης στο πεδίο των αναπτυξιακών δαπανών, στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) περιορίζονται από 8,8 δις σε 8,3 δις, ωστόσο με τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανταγωνιστικότητας (ΤΑΑ), αυξάνονται οριακά από 11,6 δις σε 11,9 δις €. Η συρρίκνωση της κατανάλωσης και η οριακή αύξηση των επενδυτικών δαπανών, δεν δίνουν θετικό μήνυμα στην παραγωγή και στην απασχόληση. Από την άλλη οι ιδιωτικές επενδύσεις προβλέπεται να κινηθούν στα ίδια επίπεδα, με μεγάλες αβεβαιότητες να αιωρούνται εξ’ αιτίας του διεθνούς κλίματος. Ειδικότερα σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ, η ανάπτυξη στην Ευρωζώνη θα περιοριστεί, από 3,3% το 2022 σε 0,3% το 2023, το ίδιο και στις ΗΠΑ, από 1,8% σε 0,5%, γεγονός που θα επιδράσει αρνητικά τις ελληνικές εξαγωγές και τελικά την εγχώρια οικονομική δραστηριότητα και την απασχόληση. Όσο για τις άλλες δαπάνες, σημειώνουμε ότι οι δαπάνες του Υπ. Παιδείας αυξάνονται οριακά από 5,9 δις σε 6,1 δις, του Υπ. Πολιτισμού από 420 εκατ. σε 459 εκατ., του Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης από 1,6 δις σε 1,5 δις, του Περιβάλλοντος από 2,2 δις σε 1,7 δις, κλπ. Γενικά ο περιορισμός των κρατικών δαπανών, κυρίως σε ευαίσθητους κοινωνικούς τομείς, υποτάσσεται στο στόχο της δημιουργίας «πρωτογενούς πλεονάσματος» το 2023. Συγκεκριμένα το «πρωτογενές αποτέλεσμα» (+/-) της Γενικής Κυβέρνησης από -3,4 δις το 2022, προβλέπεται σε +1,7 δις το 2023. Η λογική των Μνημονίων και των «πλεονασμάτων φτώχειας», συνεχίζεται στο όνομα της δημοσιονομικής πειθαρχίας στην Ευρωζώνη.

4. Δημόσιο χρέος και υπερεθνικές δεσμεύσεις

Μια ακόμα κρίσιμη πτυχή του νέου προϋπολογισμού, είναι το θέμα του δημόσιου χρέους. Οι δαπάνες εξυπηρέτησης του (τόκοι), από 5,1 δις το 2022 θα ανέβουν στα 6,1 δις το 2023 (ή από 2,4% του ΑΕΠ σε 2,7% του ΑΕΠ). Από την άλλη το συνολικό δημόσιο χρέος της Γενικής Κυβέρνησης, από 355 δις θα αυξηθεί στα 357 δις €, ενώ σε ποσοστό του ΑΕΠ, από 168,9% θα μειωθεί στο 159,3% (λόγω ονομαστικής αύξησης του ΑΕΠ). Αξίζει να σημειώσουμε ότι το ύψος του χρέους πριν την ένταξη στα Μνημόνια (2010), ήταν 330,4 δις και σε ποσοστό του ΑΕΠ 142,5%, ενώ το ΑΕΠ ήταν 224 δις και οι δαπάνες εξυπηρέτησης (τόκοι) 12,9 δις ή 5,7% του ΑΕΠ. Άρα βρισκόμαστε ουσιαστικά στο ίδιο και χειρότερο σημείο με τη φτωχοποίηση του ελληνικού λαού και λεηλασία της δημόσιας περιουσίας.! Ο μύθος για τη «σωτηρία της χώρας» από τη χρεοκοπία, συγκάλυπτε την αποφυγή χρεοκοπίας των ευρωπαϊκών τραπεζών και τη διάσωση της ευρωζώνης, από το ενδεχόμενο άρνησης πληρωμής των υψηλών τόκων (5,7% του ΑΕΠ) και επαναδιαπραγμάτευση του χρέους με στόχο τη διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους, ενώ και από την άλλη ήταν και «χρυσή ευκαιρία» για την άρχουσα τάξη, προκειμένου να συντρίψει θεμελιώδη εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα και την εξασφάλιση υψηλής κερδοφορίας στο μεγάλο κεφάλαιο και την οικονομική ελίτ.

5. Για μια ελπιδοφόρα προοπτική

Ο κρατικός προϋπολογισμός και γενικά η δημοσιονομική πολιτική, σε συνδυασμό με την νομισματική, εισοδηματική και αναπτυξιακή πολιτική, μπορούν να έχουν διαφορετικά αποτελέσματα, αν αλλάξουν «πρόσημο», δηλ. οι στοχεύσεις να έχουν επίκεντρο τις κοινωνικές ανάγκες, τη δικαιότερη κατανομή εισοδήματος και φορολογικών βαρών και όχι υποταγή στις δεσμεύσεις τη δημοσιονομικού συμφώνου της ΕΕ και τις «εντολές» του Eurogroup. Αυτό που προέχει άμεσα, σε σχέση με τον Προϋπολογισμό, είναι να μειωθούν οι έμμεσοι φόροι (ΦΠΑ, κά), ιδιαίτερα σε είδη πλατιάς κατανάλωσης και υπηρεσίες, για άμεση ανακούφιση των νοικοκυριών χαμηλού εισοδήματος. Να αυξηθούν οι φόροι στα υψηλά εισοδήματα και κέρδη των εταιριών και να καταπολεμηθεί η φοροδιαφυγή των μεγάλων εταιριών και θυγατρικών των πολυεθνικών εταιριών. Επίσης έλεγχος ανατιμήσεων και επιβολή πρόσθετης φορολογίας στα κέρδη των μεγάλων εταιριών, ιδιαίτερα των ενεργειακών (Μυτιληναίου, Κοπελούζου, Λάτση, Βαρδινογιάννη κά), καθώς των Σούπερ Μάρκετ (οι έξι μεγαλύτερες αλυσίδες ελέγχουν το 90% του τζίρου και το 2021 είχαν επίσημα κέρδη περί τα 200 εκατ. αυξημένα κατά 17% σε σχέση με το 2020). Κατάργηση φορολογικών προνομίων (εφοπλιστών, τραπεζών, κά), στήριξη αναπτυξιακών προγραμμάτων για αύξηση θέσεων εργασίας ιδιαίτερα σε περιφέρειες με υψηλή ανεργία. Να εφαρμοστεί αφορολόγητο όριο τα 12.000 € και πραγματική προοδευτική κλίμακα φορολογίας εισοδήματος. Να αυξηθούν οι μισθοί και συντάξεις ώστε να καλύψουν την αγοραστική δύναμη από τον υψηλό πληθωρισμό της τελευταίας διετίας. Να μη γίνει καμιά διακοπή ρεύματος στα φτωχά νοικοκυριά και να σταματήσουν οι πλειστηριασμοί πρώτης κατοικίας για οικογένειες χαμηλού εισοδήματος. Επιστροφή 13ου και 14ου μισθού. Άμεση εφαρμογή 7ωρου, 5ήμερου, 35ωρου, με προοπτική το 30ωρο και πενθήμερο χωρίς μείωση αποδοχών, για αύξηση των θέσεων εργασίας και μείωση της ανεργίας, κά.

Η προώθηση των παραπάνω, δεν θα γίνει «με ευχές …ούτε με κατάρες», αλλά με την ενεργή παρέμβαση και κινητοποίηση όσων έχουν ζωτικό συμφέρον για την προώθηση τους. Η επιτυχία της τελευταίας πανελλαδικής απεργίας, αλλά και η μεγάλη συμμετοχή του λαού στην πορεία της επετείου του Πολυτεχνείου, είναι αυτό τρομάζει τις δυνάμεις της άρχουσας ελίτ και τους υπερεθνικούς προστάτες της και ταυτόχρονα δείχνουν το φερέγγυο δρόμο μιας ελπιδοφόρες προοπτικής για την ελληνική κοινωνία και κυρίως για της νέα γενιά.!

24.11.2022

(*) Ο Γιάννης Τόλιος είναι διδάκτωρ Οικονομικών | Πηγή: ytoliosblog.wordpress.com