Τη στιγμή που γράφω αυτές τις γραμμές, από το νότο μιας Ευρώπης ζαλισμένης από την καλοκαιρινή χαύνωση, όπως και το ξέγνοιαστο τζιτζίκι του μύθου, μια παράξενη ηρεμία φαίνεται να βασιλεύει στις μεγάλες υποθέσεις του κόσμου. Μια ανησυχητική ωστόσο σιωπή, όπως αυτή που προηγείται της καταιγίδας στα βουνά ή του τσουνάμι στη θάλασσα. Σε θέματα πόλεμου, όπως και ειρήνης, η σιωπή είναι πάντα απατηλή. Στην πραγματικότητα υπάρχουν τόσα πολλά πράγματα “χαμηλού θορύβου” που θα πρέπει να κινητοποιήσουν τις δυτικές κυβερνήσεις στην επεξεργασία νέων πολιτικών…
Για τις ελίτ και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς η Ρωσία ταυτίζεται με τη Σοβιετική Ενωση και, επομένως, το μόνο που της πρέπει είναι η ταπείνωση…
Η εμβάθυνση της ηθικής και πολιτικής δυσπιστίας των Ηνωμένων Πολιτειών, ειδικά μετά την άνοδο του Ντόναλντ Τραμπ, προέδρου σε μεγάλο βαθμό υποτιμημένου αλλά θεωρούμενου απρόβλεπτου που συχνά αλλάζει θέση, ωθεί τους παίκτες δεύτερης κατηγορίας, για να επιβιώσουν κάτω από το καινούριο επικεφαλής Κινεζο-αμερικανό ντουέτο, να μην βάλουν όλα τα αυγά τους στο ίδιο καλάθι, ενώ η Ουάσινγκτον καταστρέφει μεθοδικά όλους τους μηχανισμούς και τα πολυμερή μέσα διαλόγου.
Ανακατατάξεις
Η κρίση του Στενό του Ορμούζ εμβαθύνει τις αναμενόμενες ρήξεις, όπως αυτή που αντιπαραθέτει τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία με το Ιράν, υποστηριζόμενο από τη Μόσχα και την Άγκυρα κάτω από το άπληστο βλέμμα του Πεκίνου. Αναδεικνύει επίσης την εμβάθυνση των πιο ασυνήθιστων προσεγγίσεων, όπως αυτή της Μόσχας και του Ριάντ, καθημερινά πιο ορατές στη Συρία προς μεγάλη δυσαρέσκεια της Ουάσιγκτον. Προς επιβεβαίωση, πέρα από την προσέγγιση τους για τη διατήρηση των ροών πετρελαίου, την έναρξη της στρατιωτικής συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών με αγορές S400 από το Ριάντ (όπως επίσης και από την Άγκυρα, της οποίας ο οπορτουνισμός δεν γνωρίζει όρια). Το Ριάντ θα αγοράσει επίσης από την Κίνα τεχνολογίες πυραύλων και ντρον.
Όσο για τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ανακοίνωσαν στην έκθεση IDEX 2019 την απόκτηση διάφορων όπλων, και κυρίως αντιαεροπορικών συστημάτων Pantsir-ME, από τη Ρωσία αξίας 5,4 δις δολαρίων. Οι εξαγορές αυξάνονται. Ένα άλλο σημάδι αυτής της “επανεξισορρόπησης” είναι το πρόσφατο διακύβευμα της πρωτοκαθεδρίας στις υπηρεσίες ασφαλείας της Συρίας, υπό την πίεση της Μόσχας, υπέρ σουνιτικών προσωπικοτήτων που εγκρίνονται από το Ριάντ, ενάντια στην κυριαρχούσα μέχρι σήμερα ιρανική επιρροή. Ακόμα και η Χεζμπολάχ θα παίρνει κάποιες εντολές από τη Μόσχα στο εξής. Αυτά οδηγούν στη σκέψη ότι η Ρωσία θα σέρνει για μεγάλο χρονικό διάστημα το χορό στη Συρία, επιθυμεί όμως να ευνοήσει μια πολιτική διευθέτηση που θα έχει τη διακριτική έγκριση της Ουάσινγκτον, του Ριάντ και του Τελ Αβίβ – και επομένως δυσμενής για τη φατρία Aσαντ (το δεξί χέρι του αδελφού του Μπασάρ αλ-Aσαντ, Mαχέρ, φερόμενος ως αντικαταστάτης, μόλις συνελήφθη) και τον Ιρανό κηδεμόνα του. Γι’αυτή τη διευθέτηση δεν μένει παρά ένα βήμα …
Οι επικίνδυνοι παιδισμοί της Δύσης
Αυτό δεν σημαίνει ότι η Μόσχα αφήνει να πέσει την Τεχεράνη. Την χρησιμοποιεί για να βελτιστοποιήσει τη θέση της μεταξύ Ουάσιγκτον και Πεκίνου. Η Ρωσία μόλις ανακοίνωσε κοινές στρατιωτικές ασκήσεις προσεχώς. Το Ιράν, πνιγμένο από κυρώσεις, δεν μπορεί φυσικά να ανεχθεί την αποτροπή του να παραδώσει ακόμη και πολύ μικρές ποσότητες πετρελαίου που να διασφαλίζουν την πολιτική επιβίωση του καθεστώτος και την κοινωνική ειρήνη. Η Ισλαμική Δημοκρατία ανταπάντησε, λοιπόν, στον βρετανικό ναυτιλιακό έλεγχο – κατόπιν αιτήματος της Ουάσιγκτον – του Grace One κοντά στο Γιβραλτάρ στις 4 Ιουλίου (πετρελαιοφόρο που μεταφέρει ελαφρύ αργό πετρέλαιο): κατάσχεση στις 13 Ιουλίου, του πετρελαιοφόρου MT-RIAH, στη συνέχεια, στις 19 Ιουλίου, του βρετανικού Stena Impero …. και τελικά στις 4 Αυγούστου, ενός τρίτου. Η Τεχεράνη απειλεί τώρα να κλείσει το Στενό του Ορμούζ (απ’ όπου διακινείται το ένα τρίτο των υδρογονανθράκων παγκοσμίως) του οποίου την κυριότητα μοιράζεται με το Ομάν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (το πέρασμα είναι πολύ μικρό εύρος για να αποτελεί διεθνή ύδατα) και ανέχεται τη διεθνή χρήση υπό ορισμένους όρους μόνο από τους υπογράψαντες τη Διεθνή Ναυτιλιακή Σύμβαση του 1982. Είναι αλήθεια ότι η Ουάσιγκτον ρίχνει συνέχεια λάδι στη φωτιά και μόλις έθεσε παράνομα νέες κυρώσεις κατά του Ιρανού Υπουργού Εξωτερικών Zαρίφ- ίσως ο έσχατος και ο πλέον ικανός διαπραγματευτής για να σταματήσει η κλιμάκωση – ειδικά για να εμποδίσει τις κινήσεις του. Ποιος θέλει ειρήνη; Ποιος θέλει τον πόλεμο; Από τις προκλήσεις στους παιδισμούς, ορισμένοι ηγέτες φαίνεται να έχουν χάσει κάθε αίσθημα ευθύνης για την παγκόσμια ειρήνη. Επειδή εάν απαγορευτεί όντως από την Τεχεράνη η διέλευση δεξαμενόπλοιων από το Στενό του Ορμούζ, η έκρηξη της τιμής αργού που θα ακολουθήσει θα είναι σύντομα αφόρητη για την παγκόσμια οικονομία και θα σημειωθεί τεράστια ύφεση. Παρά τα φαινόμενα, το Ιράν είναι που έχει στο χέρι του τη μοίρα των ΗΠΑ και της δυτικής οικονομίας.
Η “μέγιστη πίεση” που επιδεικνύει θαρραλέα ως τρόπαιο ο Πρόεδρος Τραμπ κατά της Τεχεράνης είναι επομένως αμφίδρομη. Αυτή η τρελή πολιτική της Ουάσινγκτον που επιμένει να αναγκάσει την εξουσία να διευρύνει το φάσμα της πυρηνικής συμφωνίας του 2015 (μια απόλυτα ουτοπική ή παραπλανητική προοπτική για να προκαλέσει σύγκρουση) είναι μια σαφής αποτυχία. Βέβαια, το Λονδίνο, με τη φωνή του νέου πρωθυπουργού Μπόρις Τζόνσον, του οποίου το προσωπικό γενεαλογικό δένδρο τονίζει μια πιθανή και εξαιρετικά διπλή ελαφρότητα, επέλεξε, ως συνήθως, την “Ανοιχτή Θάλασσα” όπως πιστοποίησε ο ναυτιλιακός έλεγχος του Grace One. Η Γερμανία είναι προσεκτική, επιδιώκοντας να απαλλαγεί από την κατσίκα και το λάχανο και να επωφεληθεί από την έλλειψη διορατικότητας της Γαλλίας.
Το Παρίσι αντιτάσσεται (για πόσο καιρό) σε έναν συνασπισμό για να εξασφαλίσει την κυκλοφορία στα στενά του Oρμούζ που προφανώς ζητάει η Ουάσινγκτον και προσπαθεί να παραμείνει στην ετοιμοθάνατη συμφωνία … αφού έκανε το λάθος βήμα να ζητήσει την επέκτασή της σε βαλλιστικά θέματα για να ευχαριστήσει την Ουάσιγκτον και το Τελ Αβίβ. Παίξαμε λοιπόν, για άλλη μια φορά, ασυνείδητα ελπίζουμε, ένα αμερικανικό παιχνίδι που αντιβαίνει σε όλα τα συμφέροντά μας και επισπεύδει τον πόλεμο.
Αυτή η εστίαση στη διεθνή επικαιρότητα της στιγμής δεν δείχνει παρά την έκταση των προκλήσεων της Γιάλτα 2.0 που έρχεται. Αλλά το “Σιδηρούν παραπέτασμα” αυτού του νέου διαχωρισμού έχει μετακινηθεί στα Ουράλια, στην άπω Ανατολή της Ευρώπης, και αυτή η μετακίνηση σαφώς θέτει τη Ρωσία στο στρατόπεδο της Ευρώπης. Πράγματι, εάν τα Ουράλια γεωγραφικά χωρίζουν την Ευρώπη από την Ασία, είναι ακριβώς οι πρώην σοβιετικές δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας, οι οποίες εξακολουθούν να αποτελούν τμήμα της ζώνης ασφαλείας της Ρωσίας και τώρα εποφθαλμιούνται από την Κίνα. Ωστόσο, αν η Ευρασία εξακολουθεί να βρίσκεται στην καρδιά της απληστίας των μεγάλων παικτών (συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ), υπάρχει μια άλλη αντίθεση που δεν βλέπουμε ενώ θα έπρεπε να εστιάσουμε σ’ αυτήν την ικανότητά μας στρατηγικής ανάλυσης και διπλωματικής δράσης : είναι η αυξανόμενη αντιπαλότητα μεταξύ Κίνας και Ρωσίας για την οικονομική και πολιτική κυριαρχία της Κεντρικής Ασίας και ακόμη και του Καυκάσου.
Οι βόρειες διαδρομές (Κίνα-Καζακστάν-Νότια Ρωσία-Βόρειος Καύκασος μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα στη ρωσική επικράτεια) και το κέντρο (Ουζμπεκιστάν-Τουρκμενιστάν-Ιράν-Τουρκία) των Νέων Οδών Μεταξιού στοχεύουν στην προοδευτική οικονομική εξάρτηση των “-στάν” και, ως εκ τούτου, με το πρόσχημα της καταπολέμησης των Μουσουλμάνων Ουιγούρων, να επιτρέψει στο Πεκίνο να αποκτήσει βαθμιαία μοχλό σημαντικής οικονομικής και αμυντικής αποσταθεροποίησης, επί της Μόσχας. Η επιρροή είναι επίσης (και συχνά κυρίως) ικανότητα ενόχλησης.
Ως εκ τούτου, η “Ευρώπη από τον Ατλαντικό στην Ουράλια” – με το ευρωπαϊκό τμήμα της Ρωσίας – δεν ήταν ποτέ τόσο απαραίτητη και επείγουσα για τη διαφύλαξη της ΕΕ, αν ελπίζει να μετράει μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας και να αποφύγει το διαμελισμό και την καταβρόχθιση. Αλλά η προσέγγιση της ΕΕ με τη Ρωσία παραμένει ατιμωτική, αδιανόητη, ανεπίδεκτη υπεράσπισης για τους ηγέτες μας, παγιδευμένους σε μια ιδεολογική και διαστρεβλωμένη άποψη των συμφερόντων τους ως νέες σχέσεις εξουσίας στον κόσμο. Αυτό είναι το μη προβλεπόμενο, το αδιανόητο, το τυφλό σημείο της στρατηγικής προβολής της Ευρώπης. Για τις ελίτ και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, η Ρωσία – που ταυτίζουμε πάντα με την ΕΣΣΔ – πρέπει για λόγους αρχής να υποστεί δημόσια ατίμωση, η Αμερική είναι εξιδανικευμένη, η κινεζική απειλή ελαχιστοποιημένη, η Ινδία αγνοημένη, η Μέση Ανατολή παραμορφωμένη και η Αφρική υποτιμημένη. Οι καταστροφές της “μαγικής σκέψης” δυστυχώς επηρεάζουν επίσης την εξωτερική πολιτική.
Για να παρεμποδίσουμε μια συλλογική εκτροπή προς ένα νέο νόμο της διεθνούς ζούγκλας που δεν θα ενοχλήσει ακόμη περισσότερο τους τρελούς ατελείς νομικούς μηχανισμούς, είναι επείγον να βρούμε τις βάσεις μιας βέλτιστης συνύπαρξης μεταξύ των μεγάλων παικτών και των περιφερειακών συνόλων. Προπαντός είναι επείγον να σταματήσουμε να πιστεύουμε στη χίμαιρα μιας δυτικής ή απλώς ευρωπαϊκής αυθεντίας η οποία θρυμματίστηκε. Σε ένα εντυπωσιακό παράδοξο, ο ηθικοπλαστικός δογματισμός δεν περνά πλέον στο κοινό και χρειάζεται μια πραγματιστική και ηθική επανάσταση της δυτικής στρατηγικής σκέψης. Η Γαλλία μπορεί ακόμα να κάνει το πρώτο βήμα και να βρει τον εαυτό της για να προστατεύσει, να μετρήσει και να πείσει.
*Διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών, με σπουδές στο Ινστιτούτο Ανώτερων Σπουδών Εθνικής Αμυνας, δίδαξε στρατηγική και ηθική στην Σχολή Πολέμου της Γαλλίας. Είναι απόστρατος συνταγματάρχης, ιδρυτής της «δεξαμενής σκέψης» GEOPRAGMA για θέματα γεωπολιτικής και στρατηγικής νοημοσύνης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου