Παύλος Τουμανίδης , 1963-2019

του Βασίλη Ασημακόπουλου

«Κατέβηκε ο Πολύγυρος και γίνηκε λιμάνι, 
Λιμάνι κατασκότεινο, στενό, χωρίς φανάρια» 
Νίκος Καββαδίας, Πικρία

Τι να γράψεις για τον Παύλο. Για τον φίλο μας, τον αδελφό μας, τον σύντροφό μας, που έφυγε, γλίστρησε από κοντά μας μέσα σ’ ένα 6μηνο, χωρίς καλά-καλά να το συνειδητοποιήσουμε. Για έναν άνθρωπο που συνδιαμορφώθηκες, που συζητούσες συχνά και ήταν οι συνομιλίες μια ανάσα ελπίδας στην αέναη προσπάθεια για μια πολιτικά αξιοπρεπή και δημιουργική ζωή, όπως την καταλαβαίναμε, σύμφωνη με τα όνειρα της νιότης, που η ζωή τα γέννησε και η ίδια η καθημερινότητα τ’ αλλοιώνει, τα συντρίβει, τα σπρώχνει στη λησμονιά, τα μεταμορφώνει. Ο Παύλος Τουμανίδης ήταν με τη ζωή, το παράδειγμα, το λόγο και την πράξη απέναντι σ’ αυτού του είδους την προσαρμοστικότητα, τις πρακτικές των «πονηρών» και των ιδιοτελών.

Βλέπω τα μηνύματα που ανταλλάσσαμε στο τηλέφωνο, ακούω τη συνέντευξη που μου είχε δώσει για τη διατριβή ακριβώς πριν πέντε χρόνια, ανακαλώ στη μνήμη μου το χαμογελαστό μειδίαμά του που εναλλασσόταν με το τρανταχτό και πλατύ γέλιο. Ευγενέστατος, πάντα διακριτικός, με αδαμάντινο ήθος. Ποτέ επιθετικός, ουδέποτε προσβλητικός. Τα τελευταία χρόνια ήταν λίγο μελαγχολικός. Με γνώσεις, υψηλές διανοητικές συνθετικές ικανότητες, αυθεντική λαϊκότητα, πηγαίος. Αστείρευτη πηγή ιστορικών γνώσεων και μνήμης κομματικών μετασχηματισμών. Εξαιρετικά μελετηρός. Στο νοσοκομείο την Κυριακή, διέκρινα δίπλα στο κρεβάτι του το βιβλίο Τα μονοπάτια του κεφαλαίου, του Αρίγκι. Οπότε τα προσωπικά θα εναλλάσονται με τα πολιτικά και ας μου συγχωρέσετε τη σχετική απειθαρχία.

Βαθιά Πολιτικός άνθρωπος ο Παύλος. Μέχρι τις τελευταίες του στιγμές. Με στράτευση μακράς πνοής. Ορισμένα στοιχεία μιας πλούσιας κομματικής με πολιτικο-οργανωτικά αλλά και ιδεολογικά χαρακτηριστικά βιογραφίας.

Βυρωνιώτης, με μικρασιατική-ποντιακή καταγωγή από πατέρα και μητέρα από την Μυτιλήνη. Εντάσσεται στο ΠΑΣΟΚ από μαθητής και ειδικότερα στην ΠΑΜΚ το 1978 και στη συνέχεια στην καθοδήγησή της. Στην Επιτροπή Νεολαίας από το 1980 έως το 1984, ενώ αρχές της δεκαετίας του ‘80 έκανε το φοιτητικό πέρασμα από την ΠΑΣΠ ΑΣΟΕΕ. Πάντα τοποθετημένος στην αριστερή πτέρυγα του ΠΑΣΟΚ, τη σοσιαλιστική-αντιιμπεριαλιστική, πλησιέστερα στο ρεύμα των «Ιταλών». Απέναντι στη γραμμή της 9ης συνόδου της ΚΕ (1982) περί του εφικτού- αναγκαίου - επιθυμητού, αλλά υπέρ της 5ης συνόδου (1979) για τη μαζική πρωτοπόρα οργάνωση. Αυτή ήταν και αναδρομικά μια «απόκλιση» από τη θέση του ρεύματος «Ιταλών». Ο Παύλος έβλεπε πιο πολύ έναν δυνατό ρόλο του κόμματος, με δημοκρατική βέβαια λειτουργία. Αισθανόταν κοντά στη γραμμή του ΑΣΚΕ, ενώ διάβαζε τον προβληματισμό του Φυλλαδίου τη δεκαετία του ’80. Την περίοδο 1992-1996 διετέλεσε μέλος της παλιάς Β1 Ν.Ε. ΠΑΣΟΚ, ενώ την περίοδο 1996-1999 ήταν Γραμματέας Τ.Ο. ΠΑΣΟΚ Βύρωνα. 
Μετά την παράδοση Οτζαλάν το 1999, αποχωρεί από το ΠΑΣΟΚ και συμμετείχε στη συγκρότηση της Δημοκρατικής Περιφερειακής Ένωσης (Χαραλαμπίδης) οπότε και ήταν υποψήφιος στις εκλογές στη Β΄ Αθηνών. Στη συνέχεια εντάχθηκε στο ΔΗΚΚΙ όπου εκλέχθηκε μέλος της Κ.Ε. και του Π.Σ. Ο Πέτρος Κονταρίνης ήταν ένας από τους στενότερους φίλους και συντρόφους στο ΔΗΚΚΙ. Στα χρόνια μετά το 2010 και ως μέλος του ΔΗΚΚΙ μετείχε ενεργά στο αντιμνημονιακό κίνημα, στη συγκρότηση ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ και του ενιαίου ΣΥΡΙΖΑ στη συνέχεια. Αποχωρεί το 2015, ακολουθώντας το ΔΗΚΚΙ στη Λαϊκή Ενότητα. Μετείχε ενεργά σε κινήσεις πολιτών, ενάντια στο Σχέδιο Ανάν, κατά των Ολυμπιακών Αγώνων, στο Εθνικό Συμβούλιο Διεκδίκησης Γερμανικών οφειλών. υποστηρικτής της Συρίας και διαχρονικά των Παλαιστινίων, των Κούρδων, των αγωνιζόμενων λαών, των εθνικοαπελευθερωτικών-αντιιμπεριαλιστικών κινημάτων. Κοντά σε όλες τις κινήσεις τις ιδεολογικο-πολιτικά πασοκοπροερχόμενες, παλαιότερα στο Νέο Αγωνιστή, πρόσφατα στην πρωτοβουλία της 14ης Μαϊου. Παρακολουθούσε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον το Άρδην και τον Γιώργο Καραμπελιά.

Φανατικός υποστηρικτής διαχρονικά του Ανδρέα Παπανδρέου. Αντιγράφω ενδεικτικά από το κινητό μου ένα διάλογό μας πριν από έναν περίπου χρόνο : «Β.Α. : Από τις τελευταίες πράξεις κυβέρνησης Α.Π. 81-89: 1) Η Μακρόνησος ιστορικός τόπος, ΥΠΠΟ/1285/24225/16-5-89, 2) Στους εργαζόμενος σε επιχειρήσεις που πτώχευσαν χορηγούνται από τον ΟΑΕΔ αποδοχές 3 μηνών, αρ. 16 ν. 1836/89» «Παύλος Τουμανίδης : Είναι αυτό που λένε : Και πεσμένος ο Χριστός για δυο αγίους κάνει». Στοιχεία που συγκροτούσαν την ιδεολογικο-πολιττική του ταυτότητα ήταν η αγάπη προς τον Βάσο Λυσσαρίδη και τον Τάσσο Παπαδόπουλο, την Κύπρο. Επίσης αγαπούσε ιδιαίτερα και ξεχώριζε τον Μιχάλη Χαραλαμπίδη, ενώ εκτιμούσε τον Νίκο Καργόπουλο, όπως και τον Παναγιώτη Λαφαζάνη. Την τελευταία διετία, διαπιστώνοντας την ευρύτερη πολιτική αδυναμία, έβλεπε και προς ΚΚΕ στη λογική της αναγκαιότητας ύπαρξης ενός αντιιμπεριαλιστικού-αντιμονοπωλιακού πόλου, σε μια ενιαιο-μετωπική γραμμή.

Ο Παύλος Τουμανίδης κατανούσε ως κεντρικό το θέμα της εθνικής ανεξαρτησίας, ενώ ανέλυε τα ζητήματα στη γραμμή της ενότητας του εθνικού με το κοινωνικό. Ο ίδιος ως εργαζόμενος στην Ολυμπιακή, ήταν ενεργός συνδικαλιστής στην ΟΣΠΑ, με διαρκή συμμετοχή στους κοινωνικούς αγώνες και στις απεργιακές κινητοποιήσεις. Ήθελε και αγωνιζόταν στην πράξη για ένα συνδικαλιστικο-εργατικό κίνημα ταξικό, πολιτικοποιημένο που με αφετηρία το κλαδικό ζήτημα θα το υπερβαίνει σε μια συνολική προοπτική, για το κοινό καλό. 
Διάβαζε πολύ. Αναγνώριζε τον εαυτό του στο νεομαρξιστικό ρεύμα μητρόπολη-περιφέρεια, διαβάζοντας όμως και άλλα ρεύματα και πολιτικά περιοδικά. Από τους αγαπημένους του διανοητές-συγγραφείς ήταν μεταξύ άλλων ο Σαμίρ Αμίν, ο Νίκος Ψυρούκης, ο Τάκης Φωτόπουλος, ο Περικλής Ροδάκης. Τελευταία ξαναδιαβάζαμε παράλληλα κεφάλαια από το Αγροτικό ζήτημα του Κώστα Βεργόπουλου, ιδίως το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου για τη Νεοελληνική Ιδεολογία. Επίσης είχε ιδιαίτερη προτίμηση στον Ευτύχη Μπιτσάκη και εκτιμούσε πολύ τον Δημήτρη Μπελαντή. Του άρεσε η ποίηση του Αναγνωστάκη και του Καββαδία, καθώς και η μουσική του Ηλία Ανδριόπουλου και Θάνου Μικρούτσικου. Τον Παύλο θα τον συναντούσες στα βιβλιοπωλεία των εκδόσεων Στοχαστής, στο Εναλλακτικό Βιβλιοπωλείο, στο Γόρδιο, στην Πολιτεία. Ένα από τα τελευταία αναλυτικά κείμενα του Παύλου, που δημοσιεύσαμε στα Τετράδια το 2017, το επισυνάπτω.

Στην γυναίκα του Αναστασία, την αγαπημένη του Τέση όπως τρυφερά την αποκαλούσε, στην αδελφή του Όλγα, στον εγγύτερο αδελφικό του φίλο στο πέρασμα από τη ζωή, συμμαθητή και διπλανό από την Α΄ Δημοτικού Πέτρο Μαγγανιάρη τα θερμότερα συλλυπητήρια.

Για εμάς αξέχαστος θα μείνει στη μνήμη μας ο Παύλος Τουμανίδης.
Το τελευταίο αντίο θα πούμε στον Παύλο, αύριο Τετάρτη, 15 Μαϊου και ώρα 13:30 στο Νεκροταφείο Βύρωνα.

Αντίο φίλε