του Γιάννου Χαραλαμπίδη
Το Brexit έχει ανοίξει μια μεγάλη τρύπα στη συνοχή του οικοδομήματος της ΕΕ. Για πολλούς είναι η αρχή του ξηλώματος της ΕΕ, για άλλους συνιστά μιαν αυτοπαγίδευση των Βρετανών, αφού αντιμετωπίζουν οι ίδιοι και όχι η ΕΕ ζητήματα συνοχής και αναβίωσης παλιών πληγών όπως το Ιρλανδικό, χωρίς κανείς να υποτιμά το Σκωτικό. Από το σκηνικό δεν απουσιάζει η Κύπρος, λόγω, κυρίως, του θέματος των Βάσεων. Το ζητούμενο πλέον δεν είναι μόνο το καθεστώς των Βρετανικών Βάσεων στην περίπτωση ενός άτακτου Brexit, αλλά και οι ενεργειακές και άλλες γεωπολιτικές εξελίξεις και δη με την εμπλοκή της Γαλλίας σε στρατιωτικό επίπεδο, μετά την έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ.
Συμφωνία για τις Βάσεις
Ας πάμε στο διά ταύτα. Υπάρχει ήδη συμφωνία μεταξύ Κυπριακής Δημοκρατίας και Ην. Βασιλείου με τη θετική γνώμη της ΕΕ για το καθεστώς των Βάσεων σε περίπτωση Brexit. Η συμφωνία αυτή περιλαμβάνει σε γενικές γραμμές τα εξής: 1. Δεν θα υπάρχουν τελωνεία μεταξύ του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας και των Βρετανικών Βάσεων. 2. Οι εμπορικές και άλλες συναλλαγές θα γίνονται μέσω των λιμανιών και των αεροδρομίων της Κυπριακής Δημοκρατίας, η οποία είναι η μόνη νόμιμη και αρμόδια Αρχή για να καθορίζει τις νόμιμες εισόδους και εξόδους του κράτους. Το θέμα αυτό είναι συναφές και με ό,τι συμβαίνει στα κατεχόμενα. Με τη συμφωνία αυτή καθορίζεται, εμμέσως αλλά σαφώς, ότι τα λιμάνια και τα αεροδρόμια της Τύμπου στα κατεχόμενα λειτουργούν παράνομα. Συνεπώς, δεν υπάρχει εμπάργκο, όπως οι Τούρκοι ισχυρίζονται. Επί τούτου, άλλωστε, έχουμε και την άποψη της νομικής υπηρεσίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η οποία ρητώς καθορίζει ότι η μόνη αρμόδια Αρχή για να ανοίγει και να κλείνει τις εισόδους και εξόδους στην Κύπρο δεν μπορεί να είναι άλλη από εκείνην της Κυπριακής Δημοκρατίας. Οτιδήποτε άλλο, τονίζεται στη γνωμάτευση, σημαίνει υπόσκαψη των νόμιμων Αρχών της Κυπριακής Δημοκρατίας, κράτους-μέλους της Ε.Ε., όπως το Πρωτόκολλο 10 καθορίζει. 3. Οι Βρετανοί δικαιούνται να χρησιμοποιούν τα λιμάνια και τα αεροδρόμιά τους μόνο για τους στρατιωτικούς σκοπούς που ρητώς καθορίζουν οι Συνθήκες της Ζυρίχης. 4. Οι Κύπριοι πολίτες που διαμένουν στις Βάσεις διέπονται από το νομικό πλαίσιο της Ε.Ε., όπως είναι π.χ. οι αγοραπωλησίες, διαμονή, εμπόριο, φόροι, νόμισμα κ.λπ.
Υπό αυτές τις συνθήκες γίνεται αντιληπτό ότι η κυριαρχία, που ασκούν οι Βρετανοί στις Βάσεις, δεν έχει κρατικό, παρά μόνο συμβατικό χαρακτήρα. Δηλαδή, οι εξουσίες των Βρετανών δεν έχουν κρατική μορφή αλλά μόνο εξουσίες που πηγάζουν ρητώς από τις Συνθήκες. Εξ ου και το γεγονός ότι οι Βρετανοί χρειάζονται άδεια για τη διεξαγωγή υπερπτήσεων, που εκδίδεται από την Κυπριακή Δημοκρατία. Εάν η κυριαρχία των Βάσεων δεν θεωρηθεί ως συμβατική, αλλά ως κρατική, τότε στην περίπτωση άτακτου Brexit θα πρέπει να επιβληθούν συνοριακοί και άλλοι έλεγχοι για τους εξής λόγους:
1. Με βάση το Πρωτόκολλο Μακρίδη-Παπαζώη, οι Βάσεις είναι εκτός εδάφους της Ε.Ε.
2. Έγιναν γνωματεύσεις από τη Γενική Εισαγγελία περί της κυριαρχίας των Βάσεων. Αυτές οι γνωματεύσεις, με τον τρόπο που διατυπώθηκαν, αποδεικνύονται λανθασμένες.
Συμβατική κυριαρχία και σύνορα
Η εκ των προτέρων κοινή θέση μεταξύ Βρετανίας-Κύπρου και Βρυξελλών είναι ότι ακόμη και σε περίπτωση άτακτου Brexit, τα όσα έχουν προαποφασιστεί, θα ισχύσουν. Έχει γίνει μάλιστα περί τούτου νομική έρευνα από τη Νομική Υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που στηρίζεται στην ισχύ του Συντάγματος της Ζυρίχης, βάσει του οποίου λειτουργεί η Κυπριακή Δημοκρατία και εντάχθηκε συμφώνως με το Πρωτόκολλο 10 στην ΕΕ. Το κύριο επί τούτου επιχείρημα είναι ότι η κυριαρχία των Βρετανών δεν έχει τον σκληρό κρατικό χαρακτήρα, αλλά ότι η αποικιοκρατία διατήρησε στις συγκεκριμένες περιοχές όσες εξουσίες και μόνο ρητώς καθορίζονται από τη Συνθήκη Εγκαθίδρυσης. Εάν άλλωστε θεωρηθεί κρατική η κυριαρχία των Βρετανών στις Βάσεις, τότε θα πρέπει να έχουν και εναέριο χώρο, και FIR και χωρικά ύδατα και ΑΟΖ. Συν του γεγονότος ότι θα έχουμε, κατ’ αναλογίαν, να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα που προκύπτει από το μοντέλο του σκληρού συνόρου μεταξύ της Βορείου και Νοτίου Ιρλανδίας.
Υπάρχει, δε, και η άποψη ότι τώρα θα έπρεπε να ήταν η ευκαιρία να εγερθεί θέμα Βάσεων και να ρυθμιστεί κατά το πρότυπο του Γιβραλτάρ. Δηλαδή να το ρυθμίσουν οι Ισπανοί με τους Βρετανούς σε διμερές επίπεδο.
Οι περιπτώσεις δεν είναι οι ίδιες, αλλά όμοιες. Για μας υπάρχει ο κίνδυνος, λόγω παλαιοτέρων λαθών, να εξελιχθούν τα πράγματα χειρότερα επειδή: 1. Έγινε δεκτή η έννοια της κυριαρχίας, χωρίς τη διευκρίνιση του συμβατικού της χαρακτήρα. 2. Έγινε δεκτό ότι το έδαφος των Βάσεων ήταν εκτός ΕΕ και ανήκε στη Βρετανία. Εάν το Λονδίνο επιμείνει σε δικές του ερμηνείες, που στηρίζονται σε δικές μας νομικές γνωματεύσεις, είναι πιθανό να δημιουργηθούν πολύ μεγαλύτερα προβλήματα από τα υφιστάμενα και ό,τι προβλέπουν τα συμφωνηθέντα. Η αναθεώρηση ή κατάργηση του καθεστώτος των Βάσεων μπορεί να συμβεί στο πλαίσιο της λύσης, ή προ της λύσης εάν γίνει εισήγηση για μετατροπή των Βάσεων από Βρετανικές και ΝΑΤΟϊκές. Η πρώτιστη αξίωση θα έπρεπε να ήταν η πληρωμή των ενοικίων. Επί τούτου, δεν ευσταθεί οι ισχυρισμός ότι δεν πληρώνουν επειδή αποχώρησαν οι Τουρκοκύπριοι από το κράτος της Ζυρίχης. Το ψήφισμα 186 του 1964, που αναγνωρίζει ως νόμιμη Κυβέρνηση αυτήν της Κυπριακής Δημοκρατίας, εκδόθηκε με τη σύμφωνη γνώμη της Βρετανίας.
Σύνορα και Συμβατική κυριαρχία
Το βασικό στοιχείο σήμερα είναι η αποφυγή δημιουργίας οιονεί συνόρων και η τεκμηρίωση της θέσης περί της συμβατικής κυριαρχίας, για να μη συγκριθεί η δική μας περίπτωση με εκείνην της Ιρλανδίας. Ειδικότερα, μάλιστα, εάν είναι άτακτο το Brexit και επιβληθεί το λεγόμενο σκληρό σύνορο, τότε τα πράγματα και εντός και εκτός Βρετανίας θα είναι δύσκολα. Η Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής του 1998 στηρίζεται ακριβώς στην πρακτική κατάργηση των συνόρων μεταξύ Βορείου και Νοτίου Ιρλανδίας. Εάν εφαρμοστούν συνοριακοί έλεγχοι, τότε υπάρχει ο κίνδυνος να ανοίξει εκ νέου το Ιρλανδικό Ζήτημα καθώς και το Σκωτικό. Η δημιουργία ειδικού καθεστώτος στην Ιρλανδία με χαλαρά σύνορα, με τη δημιουργία δηλαδή μιας διαφορετικής σχέσης που θα έχει εκεί η ΕΕ, συγκριτικά με το υπόλοιπό Ην. Βασίλειο, δεν γίνεται δεκτή από τους Άγγλους, ούτε καν το θέμα των θαλάσσιων συνόρων, το οποίο θα μπορούσε να ήταν μια εναλλακτική τελωνειακή φόρμουλα στη λογική του αμοιβαίου οφέλους. Δηλαδή να υπάρχει μια μορφή ελεύθερης εμπορίας μεταξύ των Ιρλανδών, αλλά να γίνεται θαλάσσιος έλεγχος επί των προϊόντων που περνούν από τη Νότιο Ιρλανδία προς την ΕΕ. Και θα πρέπει να συμβαίνει ο έλεγχος αυτός, διότι τα εν λόγω προϊόντα διέπονται από συμφωνίες μεταξύ της Βρετανίας και τρίτων χωρών και δεν ρυθμίζονται μέσω της ενιαίας αγοράς και της ΕΕ.
Η Κύπρος ουδόλως θα έπρεπε να εμπλέξει τον εαυτό της με το μοντέλο της Ιρλανδίας και να θεωρηθούν οι Βάσεις ως πλήρες κυρίαρχο βρετανικό έδαφος. Η μοναδική φόρμουλα είναι αυτή που μέχρι σήμερα υιοθετείται, έστω και σιωπηρώς, δηλαδή της συμβατικής κυριαρχίας.
Βρετανοί, Γάλλοι και EastMed
Το Brexit αγγίζει και τα ζητήματα της ενέργειας στην περιοχή μας. Η εμπλοκή Γάλλων, Αμερικανών και Ιταλών αφήνει τους Βρετανούς εκτός ενεργειακού παιχνιδιού, διότι δεν έχουν πλέον λόγο εντός της ΕΕ και διότι δεν έχουν εμπλακεί με ενεργό τρόπο, δηλαδή μέσω εταιρειών. Είναι υποστηρικτές του αγωγού προς Τουρκία, όπως η Άγκυρα και οι ηγεσίες του ΔΗΣΥ και του ΑΚΕΛ, ως αντάλλαγμα για τη λύση, αλλά και ως αποτρεπτική κίνηση της ενίσχυσης του άξονα Ισραήλ, Κύπρου, Ελλάδας, Ιταλίας και ΕΕ. Ο άξονας αυτός αποτυπώνεται στην κατασκευή του EastMed, που μειώνει τη σημασία της Τουρκίας και ενισχύει την ανεξαρτησία της Κυπριακής Δημοκρατίας, αποτρέποντας, για ευνόητους λόγους, την τουρκική απειλή.
Η Βρετανία, εφόσον μένει εκτός ΕΕ, διαδραματίζει έναν νέο πόλο στην Ευρώπη και στην περιοχή μας, του οποίου τα συμφέροντα δεν συνταυτίζονται απόλυτα με εκείνα των ΗΠΑ, της Γαλλίας και της Γερμανίας. Ο EastMed εμπλέκει περισσότερους συμμαχικούς για την Κυπριακή Δημοκρατία παίκτες και εξισορροπεί τη μονοπωλιακή σχέση που έχουν με τις ΗΠΑ στην περιοχή μας η Βρετανία και η Τουρκία είτε εντός είτε εκτός ΝΑΤΟ.
Ακόμη και ο Αιγύπτιος Υπουργός Εξωτερικών, ο οποίος δήλωσε τις προάλλες ότι δεν υπάρχει η πολυτέλεια να αναμένουμε τον EastMed που θα μπορεί να λειτουργήσει, εντός δύο ετών από την υπογραφή των συμβολαίων, σε βάθος χρόνου, δεν έχει άλλη επιλογή από τον EastMed, για τους εξής λόγους: 1. Οι έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ δεν είναι βέβαιο ότι θα περατωθούν σε διάστημα λιγότερο των δύο ετών. 2. Εάν η επιλογή είναι το τερματικό στην Κύπρο, αυτό δεν θα μπορεί να περατωθεί σε διάστημα λιγότερο των δύο ετών. 3. Το Ισραήλ επέλεξε τον EastMed για να μην εγκλωβιστεί είτε στην Τουρκία είτε στην Αίγυπτο. Από την άλλη, ούτε η Αίγυπτος θέλει να δει την Τουρκία ούτε η Τουρκία την Αίγυπτο ως ενεργειακό κόμβο λόγω της δικής τους αντιπαράθεσης για την πρωτοκαθεδρία στον Αραβικό και Μουσουλμανικό Κόσμο. Εκείνο που θα ήθελε η Αίγυπτος είναι τον αγωγό προς αυτήν από το οικόπεδο 12 και αν ήταν δυνατό και από το Λεβιάθαν πριν από το διάστημα των δυο ετών. Σε βάθος χρόνου, η συμφέρουσα ακόμη και για την Αίγυπτο επιλογή είναι η διοχέτευση και του δικού της φυσικού αερίου στην ΕΕ μέσω EastMed, διότι συνιστά μια μεγάλη αγορά.
Εμπόριο και παροχή εργασίας
Οι Βρετανoί τραβούν το σχοινί με την ΕΕ, η οποία τονίζει ότι επί της ουσίας δεν θα διαπραγματευτεί εκ νέου για το Brexit γνωρίζοντας ότι το Λονδίνο θα έχει μεγαλύτερο πρόβλημα από εκείνο που θα έχουν οι Βρυξέλλες και τα κράτη μέλη σε περίπτωση άτακτου Brexit, αφού το 60% των εμπορικών συναλλαγών και δη των εξαγωγών της Βρετανίας είναι με την ΕΕ. Εάν προκύψει άτακτη έξοδος τότε θα αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις επί μηδενικής βάσης και η Βρετανία θα θεωρηθεί ως καθαρά τρίτη χώρα, όπως ο Καναδάς και οι ΗΠΑ, με μειωμένο απ' ό,τι σήμερα καθεστώς ανταγωνιστικότητας. Θα γίνει επανακαθορισμός δασμών και φορολογιών, ενώ μετέωρο θα μείνει το θέμα των Ευρωπαίων πολιτών στη Βρετανία και των Βρετανών στην ΕΕ.
Οι Βρετανοί χάνουν μια μεγάλη αγορά εργασίας, δηλαδή αυτήν της ΕΕ, και οι λοιποί Ευρωπαίοι, κυρίως εκείνοι των πρώην ανατολικών χώρων, χάνουν την αντίστοιχη Βρετανική. Το γεγονός αυτό μεταφράζεται ως εξής: Το βάρος από την παροχή εργασίας θα επωμιστούν κυρίως οι αγορές της Γερμανίας και της Γαλλίας, που είναι ήδη κορεσμένες από τους ξένους και δη τους παράνομους εργάτες και μετανάστες. Η λογική λέει ότι δεν βολεύει κανέναν το άτακτο Brexit. Πολύ δε περισσότερο το Λονδίνο.
Εάν μάλιστα η επιλογή της εξόδου από την ΕΕ είναι ορθή, θα διαφανεί στην πορεία των πραγμάτων, και σε οικονομικό και σε πολιτικό επίπεδο. Υπάρχουν και αυτοί που θεωρούν ότι η έξοδος των Βρετανών από την ΕΕ ήταν φυσιολογική των πραγμάτων εξέλιξη, διότι ποτέ δεν πίστευαν σε αυτήν και, ως εκ τούτου, αφήνει πεδίον δόξης λαμπρόν στην κυριαρχία των Γερμανών με τη στήριξη των Γάλλων εκεί και όπου υπάρχει σύγκλιση συμφερόντων. Ταυτοχρόνως, είναι πρόδηλο ότι η ΕΕ, ως τέτοια, αδυνατεί να δώσει λύσεις στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι λαοί των κρατών μελών, με αποτέλεσμα να διογκώνεται το δημοκρατικό έλλειμμα και να αυξάνονται τα ευρωσκεπτικιστικά ρεύματα. Αυτή η τάση αναμένεται να αποτυπωθεί και στις ευρωεκλογές.
Το Γερμανικό και Βρετανικό Ζήτημα
Γίνεται, δε, αντιληπτό ότι η ΕΕ κινείται σταθερά προς ένα σύστημα πολλαπλών ταχυτήτων, το οποίο δεν είναι πλήρως θεσμοθετημένο αλλά απεικονίζεται, κυρίως, στα κράτη εντός και εκτός Ευρωζώνης καθώς και στον πλούσιο βορρά και στον φτωχό νότο. Ακόμη και αυτοί που ήταν υπέρμαχοι της εμβάθυνσης της περιφερειακής ολοκλήρωσης, τώρα την βλέπουν με σκεπτικισμό, καθότι γνωρίζουν ότι, εάν συμβεί κάτι τέτοιο, με τις υφιστάμενες συνθήκες, κερδισμένη θα βγει η Γερμανία, η οποία χρησιμοποιεί τους θεσμούς της ΕΕ και την οικονομική της ισχύ για να εξυπηρετεί πρωτίστως τα δικά της συμφέροντα, τα οποία εμφανίζει όσο το δυνατόν περισσότερο ως κοινά συμφέροντα της ίδιας της ΕΕ. Πρόκειται για το πάγιο ερώτημα εάν θα έχουμε μια γερμανική Ευρώπη ή μια ευρωπαϊκή Γερμανία.
Ακόμη και τη Βρετανία την απασχολεί, παρά την έξοδό της από την ΕΕ, ο γερμανικός χαρακτήρας της Ευρώπης, διότι εκεί είναι ο κύριος οικονομικός και εμπορικός καθώς και γεωστρατηγικός της πνεύμονας. Το στοίχημα βεβαίως πλέον για τη Βρετανία δεν είναι μόνο εάν θα είναι άτακτο ή όχι το Brexit, αλλά τι θα γίνει με την ίδια τη συνοχή του Ην. Βασιλείου. Η συνοχή αυτή εκ των πραγμάτων σχετίζεται με τη συμφωνία της εξόδου των Βρετανών από την ΕΕ και τις τάσεις εξόδου της Σκωτίας και της Β. Ιρλανδίας από το Ην. Βασίλειο, ειδικώς εάν τεθούν σκληρά σύνορα και επιστρέψει ο εφιάλτης του εμφύλιου πολέμου.
Το Brexit δεν συνοδεύεται από ένα στοίχημα που αφορά μόνο στη συνοχή της ΕΕ και την ταυτότητα των πολλαπλών ταχυτήτων και της γερμανικής Ευρώπης, αλλά και στη συνοχή της ίδιας της Βρετανίας. Όσο, δε, για την Κύπρο, θα πρέπει να είναι ευτυχής εάν παραμείνει η συμφωνία για τις Βάσεις ως έχει και αν αποφευχθούν νέα «σύνορα» και νέοι έλεγχοι επιπρόσθετοι των ήδη υφιστάμενων που παρανόμως επιβάλλει η κατοχή… Η εξέλιξη αυτή περνά μέσα από την αντίληψη της συμβατικής κυριαρχίας και της διόρθωσης λανθασμένων κινήσεων του παρελθόντος, που είχαν υποτακτικό από τη μια χαρακτήρα έναντι της Βρετανίας και από την άλλη μιαν άναρχη και χωρίς προγραμματισμό συνθηματολογία για αποχώρηση των «Βάσεων του θανάτου», που τελικά εξελίσσεται σε άλλοθι για τη τσιμέντωσή τους, χωρίς η Κύπρος να έχει οικονομικό ή γεωπολιτικό όφελος. Χρειάζεται πολιτική ωριμότητα, στην οποία το κομματικό σύστημα δεν μας έχει συνηθίσει. Έχουμε όμως το δικαίωμα να ελπίζουμε.
ΠΗΓΗ SIGMALIVE
Το Brexit έχει ανοίξει μια μεγάλη τρύπα στη συνοχή του οικοδομήματος της ΕΕ. Για πολλούς είναι η αρχή του ξηλώματος της ΕΕ, για άλλους συνιστά μιαν αυτοπαγίδευση των Βρετανών, αφού αντιμετωπίζουν οι ίδιοι και όχι η ΕΕ ζητήματα συνοχής και αναβίωσης παλιών πληγών όπως το Ιρλανδικό, χωρίς κανείς να υποτιμά το Σκωτικό. Από το σκηνικό δεν απουσιάζει η Κύπρος, λόγω, κυρίως, του θέματος των Βάσεων. Το ζητούμενο πλέον δεν είναι μόνο το καθεστώς των Βρετανικών Βάσεων στην περίπτωση ενός άτακτου Brexit, αλλά και οι ενεργειακές και άλλες γεωπολιτικές εξελίξεις και δη με την εμπλοκή της Γαλλίας σε στρατιωτικό επίπεδο, μετά την έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ.
Συμφωνία για τις Βάσεις
Ας πάμε στο διά ταύτα. Υπάρχει ήδη συμφωνία μεταξύ Κυπριακής Δημοκρατίας και Ην. Βασιλείου με τη θετική γνώμη της ΕΕ για το καθεστώς των Βάσεων σε περίπτωση Brexit. Η συμφωνία αυτή περιλαμβάνει σε γενικές γραμμές τα εξής: 1. Δεν θα υπάρχουν τελωνεία μεταξύ του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας και των Βρετανικών Βάσεων. 2. Οι εμπορικές και άλλες συναλλαγές θα γίνονται μέσω των λιμανιών και των αεροδρομίων της Κυπριακής Δημοκρατίας, η οποία είναι η μόνη νόμιμη και αρμόδια Αρχή για να καθορίζει τις νόμιμες εισόδους και εξόδους του κράτους. Το θέμα αυτό είναι συναφές και με ό,τι συμβαίνει στα κατεχόμενα. Με τη συμφωνία αυτή καθορίζεται, εμμέσως αλλά σαφώς, ότι τα λιμάνια και τα αεροδρόμια της Τύμπου στα κατεχόμενα λειτουργούν παράνομα. Συνεπώς, δεν υπάρχει εμπάργκο, όπως οι Τούρκοι ισχυρίζονται. Επί τούτου, άλλωστε, έχουμε και την άποψη της νομικής υπηρεσίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η οποία ρητώς καθορίζει ότι η μόνη αρμόδια Αρχή για να ανοίγει και να κλείνει τις εισόδους και εξόδους στην Κύπρο δεν μπορεί να είναι άλλη από εκείνην της Κυπριακής Δημοκρατίας. Οτιδήποτε άλλο, τονίζεται στη γνωμάτευση, σημαίνει υπόσκαψη των νόμιμων Αρχών της Κυπριακής Δημοκρατίας, κράτους-μέλους της Ε.Ε., όπως το Πρωτόκολλο 10 καθορίζει. 3. Οι Βρετανοί δικαιούνται να χρησιμοποιούν τα λιμάνια και τα αεροδρόμιά τους μόνο για τους στρατιωτικούς σκοπούς που ρητώς καθορίζουν οι Συνθήκες της Ζυρίχης. 4. Οι Κύπριοι πολίτες που διαμένουν στις Βάσεις διέπονται από το νομικό πλαίσιο της Ε.Ε., όπως είναι π.χ. οι αγοραπωλησίες, διαμονή, εμπόριο, φόροι, νόμισμα κ.λπ.
Υπό αυτές τις συνθήκες γίνεται αντιληπτό ότι η κυριαρχία, που ασκούν οι Βρετανοί στις Βάσεις, δεν έχει κρατικό, παρά μόνο συμβατικό χαρακτήρα. Δηλαδή, οι εξουσίες των Βρετανών δεν έχουν κρατική μορφή αλλά μόνο εξουσίες που πηγάζουν ρητώς από τις Συνθήκες. Εξ ου και το γεγονός ότι οι Βρετανοί χρειάζονται άδεια για τη διεξαγωγή υπερπτήσεων, που εκδίδεται από την Κυπριακή Δημοκρατία. Εάν η κυριαρχία των Βάσεων δεν θεωρηθεί ως συμβατική, αλλά ως κρατική, τότε στην περίπτωση άτακτου Brexit θα πρέπει να επιβληθούν συνοριακοί και άλλοι έλεγχοι για τους εξής λόγους:
1. Με βάση το Πρωτόκολλο Μακρίδη-Παπαζώη, οι Βάσεις είναι εκτός εδάφους της Ε.Ε.
2. Έγιναν γνωματεύσεις από τη Γενική Εισαγγελία περί της κυριαρχίας των Βάσεων. Αυτές οι γνωματεύσεις, με τον τρόπο που διατυπώθηκαν, αποδεικνύονται λανθασμένες.
Συμβατική κυριαρχία και σύνορα
Η εκ των προτέρων κοινή θέση μεταξύ Βρετανίας-Κύπρου και Βρυξελλών είναι ότι ακόμη και σε περίπτωση άτακτου Brexit, τα όσα έχουν προαποφασιστεί, θα ισχύσουν. Έχει γίνει μάλιστα περί τούτου νομική έρευνα από τη Νομική Υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που στηρίζεται στην ισχύ του Συντάγματος της Ζυρίχης, βάσει του οποίου λειτουργεί η Κυπριακή Δημοκρατία και εντάχθηκε συμφώνως με το Πρωτόκολλο 10 στην ΕΕ. Το κύριο επί τούτου επιχείρημα είναι ότι η κυριαρχία των Βρετανών δεν έχει τον σκληρό κρατικό χαρακτήρα, αλλά ότι η αποικιοκρατία διατήρησε στις συγκεκριμένες περιοχές όσες εξουσίες και μόνο ρητώς καθορίζονται από τη Συνθήκη Εγκαθίδρυσης. Εάν άλλωστε θεωρηθεί κρατική η κυριαρχία των Βρετανών στις Βάσεις, τότε θα πρέπει να έχουν και εναέριο χώρο, και FIR και χωρικά ύδατα και ΑΟΖ. Συν του γεγονότος ότι θα έχουμε, κατ’ αναλογίαν, να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα που προκύπτει από το μοντέλο του σκληρού συνόρου μεταξύ της Βορείου και Νοτίου Ιρλανδίας.
Υπάρχει, δε, και η άποψη ότι τώρα θα έπρεπε να ήταν η ευκαιρία να εγερθεί θέμα Βάσεων και να ρυθμιστεί κατά το πρότυπο του Γιβραλτάρ. Δηλαδή να το ρυθμίσουν οι Ισπανοί με τους Βρετανούς σε διμερές επίπεδο.
Οι περιπτώσεις δεν είναι οι ίδιες, αλλά όμοιες. Για μας υπάρχει ο κίνδυνος, λόγω παλαιοτέρων λαθών, να εξελιχθούν τα πράγματα χειρότερα επειδή: 1. Έγινε δεκτή η έννοια της κυριαρχίας, χωρίς τη διευκρίνιση του συμβατικού της χαρακτήρα. 2. Έγινε δεκτό ότι το έδαφος των Βάσεων ήταν εκτός ΕΕ και ανήκε στη Βρετανία. Εάν το Λονδίνο επιμείνει σε δικές του ερμηνείες, που στηρίζονται σε δικές μας νομικές γνωματεύσεις, είναι πιθανό να δημιουργηθούν πολύ μεγαλύτερα προβλήματα από τα υφιστάμενα και ό,τι προβλέπουν τα συμφωνηθέντα. Η αναθεώρηση ή κατάργηση του καθεστώτος των Βάσεων μπορεί να συμβεί στο πλαίσιο της λύσης, ή προ της λύσης εάν γίνει εισήγηση για μετατροπή των Βάσεων από Βρετανικές και ΝΑΤΟϊκές. Η πρώτιστη αξίωση θα έπρεπε να ήταν η πληρωμή των ενοικίων. Επί τούτου, δεν ευσταθεί οι ισχυρισμός ότι δεν πληρώνουν επειδή αποχώρησαν οι Τουρκοκύπριοι από το κράτος της Ζυρίχης. Το ψήφισμα 186 του 1964, που αναγνωρίζει ως νόμιμη Κυβέρνηση αυτήν της Κυπριακής Δημοκρατίας, εκδόθηκε με τη σύμφωνη γνώμη της Βρετανίας.
Σύνορα και Συμβατική κυριαρχία
Το βασικό στοιχείο σήμερα είναι η αποφυγή δημιουργίας οιονεί συνόρων και η τεκμηρίωση της θέσης περί της συμβατικής κυριαρχίας, για να μη συγκριθεί η δική μας περίπτωση με εκείνην της Ιρλανδίας. Ειδικότερα, μάλιστα, εάν είναι άτακτο το Brexit και επιβληθεί το λεγόμενο σκληρό σύνορο, τότε τα πράγματα και εντός και εκτός Βρετανίας θα είναι δύσκολα. Η Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής του 1998 στηρίζεται ακριβώς στην πρακτική κατάργηση των συνόρων μεταξύ Βορείου και Νοτίου Ιρλανδίας. Εάν εφαρμοστούν συνοριακοί έλεγχοι, τότε υπάρχει ο κίνδυνος να ανοίξει εκ νέου το Ιρλανδικό Ζήτημα καθώς και το Σκωτικό. Η δημιουργία ειδικού καθεστώτος στην Ιρλανδία με χαλαρά σύνορα, με τη δημιουργία δηλαδή μιας διαφορετικής σχέσης που θα έχει εκεί η ΕΕ, συγκριτικά με το υπόλοιπό Ην. Βασίλειο, δεν γίνεται δεκτή από τους Άγγλους, ούτε καν το θέμα των θαλάσσιων συνόρων, το οποίο θα μπορούσε να ήταν μια εναλλακτική τελωνειακή φόρμουλα στη λογική του αμοιβαίου οφέλους. Δηλαδή να υπάρχει μια μορφή ελεύθερης εμπορίας μεταξύ των Ιρλανδών, αλλά να γίνεται θαλάσσιος έλεγχος επί των προϊόντων που περνούν από τη Νότιο Ιρλανδία προς την ΕΕ. Και θα πρέπει να συμβαίνει ο έλεγχος αυτός, διότι τα εν λόγω προϊόντα διέπονται από συμφωνίες μεταξύ της Βρετανίας και τρίτων χωρών και δεν ρυθμίζονται μέσω της ενιαίας αγοράς και της ΕΕ.
Η Κύπρος ουδόλως θα έπρεπε να εμπλέξει τον εαυτό της με το μοντέλο της Ιρλανδίας και να θεωρηθούν οι Βάσεις ως πλήρες κυρίαρχο βρετανικό έδαφος. Η μοναδική φόρμουλα είναι αυτή που μέχρι σήμερα υιοθετείται, έστω και σιωπηρώς, δηλαδή της συμβατικής κυριαρχίας.
Βρετανοί, Γάλλοι και EastMed
Το Brexit αγγίζει και τα ζητήματα της ενέργειας στην περιοχή μας. Η εμπλοκή Γάλλων, Αμερικανών και Ιταλών αφήνει τους Βρετανούς εκτός ενεργειακού παιχνιδιού, διότι δεν έχουν πλέον λόγο εντός της ΕΕ και διότι δεν έχουν εμπλακεί με ενεργό τρόπο, δηλαδή μέσω εταιρειών. Είναι υποστηρικτές του αγωγού προς Τουρκία, όπως η Άγκυρα και οι ηγεσίες του ΔΗΣΥ και του ΑΚΕΛ, ως αντάλλαγμα για τη λύση, αλλά και ως αποτρεπτική κίνηση της ενίσχυσης του άξονα Ισραήλ, Κύπρου, Ελλάδας, Ιταλίας και ΕΕ. Ο άξονας αυτός αποτυπώνεται στην κατασκευή του EastMed, που μειώνει τη σημασία της Τουρκίας και ενισχύει την ανεξαρτησία της Κυπριακής Δημοκρατίας, αποτρέποντας, για ευνόητους λόγους, την τουρκική απειλή.
Η Βρετανία, εφόσον μένει εκτός ΕΕ, διαδραματίζει έναν νέο πόλο στην Ευρώπη και στην περιοχή μας, του οποίου τα συμφέροντα δεν συνταυτίζονται απόλυτα με εκείνα των ΗΠΑ, της Γαλλίας και της Γερμανίας. Ο EastMed εμπλέκει περισσότερους συμμαχικούς για την Κυπριακή Δημοκρατία παίκτες και εξισορροπεί τη μονοπωλιακή σχέση που έχουν με τις ΗΠΑ στην περιοχή μας η Βρετανία και η Τουρκία είτε εντός είτε εκτός ΝΑΤΟ.
Ακόμη και ο Αιγύπτιος Υπουργός Εξωτερικών, ο οποίος δήλωσε τις προάλλες ότι δεν υπάρχει η πολυτέλεια να αναμένουμε τον EastMed που θα μπορεί να λειτουργήσει, εντός δύο ετών από την υπογραφή των συμβολαίων, σε βάθος χρόνου, δεν έχει άλλη επιλογή από τον EastMed, για τους εξής λόγους: 1. Οι έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ δεν είναι βέβαιο ότι θα περατωθούν σε διάστημα λιγότερο των δύο ετών. 2. Εάν η επιλογή είναι το τερματικό στην Κύπρο, αυτό δεν θα μπορεί να περατωθεί σε διάστημα λιγότερο των δύο ετών. 3. Το Ισραήλ επέλεξε τον EastMed για να μην εγκλωβιστεί είτε στην Τουρκία είτε στην Αίγυπτο. Από την άλλη, ούτε η Αίγυπτος θέλει να δει την Τουρκία ούτε η Τουρκία την Αίγυπτο ως ενεργειακό κόμβο λόγω της δικής τους αντιπαράθεσης για την πρωτοκαθεδρία στον Αραβικό και Μουσουλμανικό Κόσμο. Εκείνο που θα ήθελε η Αίγυπτος είναι τον αγωγό προς αυτήν από το οικόπεδο 12 και αν ήταν δυνατό και από το Λεβιάθαν πριν από το διάστημα των δυο ετών. Σε βάθος χρόνου, η συμφέρουσα ακόμη και για την Αίγυπτο επιλογή είναι η διοχέτευση και του δικού της φυσικού αερίου στην ΕΕ μέσω EastMed, διότι συνιστά μια μεγάλη αγορά.
Εμπόριο και παροχή εργασίας
Οι Βρετανoί τραβούν το σχοινί με την ΕΕ, η οποία τονίζει ότι επί της ουσίας δεν θα διαπραγματευτεί εκ νέου για το Brexit γνωρίζοντας ότι το Λονδίνο θα έχει μεγαλύτερο πρόβλημα από εκείνο που θα έχουν οι Βρυξέλλες και τα κράτη μέλη σε περίπτωση άτακτου Brexit, αφού το 60% των εμπορικών συναλλαγών και δη των εξαγωγών της Βρετανίας είναι με την ΕΕ. Εάν προκύψει άτακτη έξοδος τότε θα αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις επί μηδενικής βάσης και η Βρετανία θα θεωρηθεί ως καθαρά τρίτη χώρα, όπως ο Καναδάς και οι ΗΠΑ, με μειωμένο απ' ό,τι σήμερα καθεστώς ανταγωνιστικότητας. Θα γίνει επανακαθορισμός δασμών και φορολογιών, ενώ μετέωρο θα μείνει το θέμα των Ευρωπαίων πολιτών στη Βρετανία και των Βρετανών στην ΕΕ.
Οι Βρετανοί χάνουν μια μεγάλη αγορά εργασίας, δηλαδή αυτήν της ΕΕ, και οι λοιποί Ευρωπαίοι, κυρίως εκείνοι των πρώην ανατολικών χώρων, χάνουν την αντίστοιχη Βρετανική. Το γεγονός αυτό μεταφράζεται ως εξής: Το βάρος από την παροχή εργασίας θα επωμιστούν κυρίως οι αγορές της Γερμανίας και της Γαλλίας, που είναι ήδη κορεσμένες από τους ξένους και δη τους παράνομους εργάτες και μετανάστες. Η λογική λέει ότι δεν βολεύει κανέναν το άτακτο Brexit. Πολύ δε περισσότερο το Λονδίνο.
Εάν μάλιστα η επιλογή της εξόδου από την ΕΕ είναι ορθή, θα διαφανεί στην πορεία των πραγμάτων, και σε οικονομικό και σε πολιτικό επίπεδο. Υπάρχουν και αυτοί που θεωρούν ότι η έξοδος των Βρετανών από την ΕΕ ήταν φυσιολογική των πραγμάτων εξέλιξη, διότι ποτέ δεν πίστευαν σε αυτήν και, ως εκ τούτου, αφήνει πεδίον δόξης λαμπρόν στην κυριαρχία των Γερμανών με τη στήριξη των Γάλλων εκεί και όπου υπάρχει σύγκλιση συμφερόντων. Ταυτοχρόνως, είναι πρόδηλο ότι η ΕΕ, ως τέτοια, αδυνατεί να δώσει λύσεις στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι λαοί των κρατών μελών, με αποτέλεσμα να διογκώνεται το δημοκρατικό έλλειμμα και να αυξάνονται τα ευρωσκεπτικιστικά ρεύματα. Αυτή η τάση αναμένεται να αποτυπωθεί και στις ευρωεκλογές.
Το Γερμανικό και Βρετανικό Ζήτημα
Γίνεται, δε, αντιληπτό ότι η ΕΕ κινείται σταθερά προς ένα σύστημα πολλαπλών ταχυτήτων, το οποίο δεν είναι πλήρως θεσμοθετημένο αλλά απεικονίζεται, κυρίως, στα κράτη εντός και εκτός Ευρωζώνης καθώς και στον πλούσιο βορρά και στον φτωχό νότο. Ακόμη και αυτοί που ήταν υπέρμαχοι της εμβάθυνσης της περιφερειακής ολοκλήρωσης, τώρα την βλέπουν με σκεπτικισμό, καθότι γνωρίζουν ότι, εάν συμβεί κάτι τέτοιο, με τις υφιστάμενες συνθήκες, κερδισμένη θα βγει η Γερμανία, η οποία χρησιμοποιεί τους θεσμούς της ΕΕ και την οικονομική της ισχύ για να εξυπηρετεί πρωτίστως τα δικά της συμφέροντα, τα οποία εμφανίζει όσο το δυνατόν περισσότερο ως κοινά συμφέροντα της ίδιας της ΕΕ. Πρόκειται για το πάγιο ερώτημα εάν θα έχουμε μια γερμανική Ευρώπη ή μια ευρωπαϊκή Γερμανία.
Ακόμη και τη Βρετανία την απασχολεί, παρά την έξοδό της από την ΕΕ, ο γερμανικός χαρακτήρας της Ευρώπης, διότι εκεί είναι ο κύριος οικονομικός και εμπορικός καθώς και γεωστρατηγικός της πνεύμονας. Το στοίχημα βεβαίως πλέον για τη Βρετανία δεν είναι μόνο εάν θα είναι άτακτο ή όχι το Brexit, αλλά τι θα γίνει με την ίδια τη συνοχή του Ην. Βασιλείου. Η συνοχή αυτή εκ των πραγμάτων σχετίζεται με τη συμφωνία της εξόδου των Βρετανών από την ΕΕ και τις τάσεις εξόδου της Σκωτίας και της Β. Ιρλανδίας από το Ην. Βασίλειο, ειδικώς εάν τεθούν σκληρά σύνορα και επιστρέψει ο εφιάλτης του εμφύλιου πολέμου.
Το Brexit δεν συνοδεύεται από ένα στοίχημα που αφορά μόνο στη συνοχή της ΕΕ και την ταυτότητα των πολλαπλών ταχυτήτων και της γερμανικής Ευρώπης, αλλά και στη συνοχή της ίδιας της Βρετανίας. Όσο, δε, για την Κύπρο, θα πρέπει να είναι ευτυχής εάν παραμείνει η συμφωνία για τις Βάσεις ως έχει και αν αποφευχθούν νέα «σύνορα» και νέοι έλεγχοι επιπρόσθετοι των ήδη υφιστάμενων που παρανόμως επιβάλλει η κατοχή… Η εξέλιξη αυτή περνά μέσα από την αντίληψη της συμβατικής κυριαρχίας και της διόρθωσης λανθασμένων κινήσεων του παρελθόντος, που είχαν υποτακτικό από τη μια χαρακτήρα έναντι της Βρετανίας και από την άλλη μιαν άναρχη και χωρίς προγραμματισμό συνθηματολογία για αποχώρηση των «Βάσεων του θανάτου», που τελικά εξελίσσεται σε άλλοθι για τη τσιμέντωσή τους, χωρίς η Κύπρος να έχει οικονομικό ή γεωπολιτικό όφελος. Χρειάζεται πολιτική ωριμότητα, στην οποία το κομματικό σύστημα δεν μας έχει συνηθίσει. Έχουμε όμως το δικαίωμα να ελπίζουμε.
ΠΗΓΗ SIGMALIVE
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου