ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΑΣΦΥΞΙΑΣ

της Νάντιας Βαλαβάνη                   

                                         Μέρος Α΄

                           Λιτότητα και χρέος                        

                       Το νομοθετικό πλαίσιο για την «έξοδο»  

Στις 31.5.2013 εγκρίθηκαν δύο Ευρωπαϊκοί Κανονισμοί-«κορσέδες» για την επιβολή της «Δημοσιονομικής Πυξίδας», οι 472/13 και 473/13.

Όλη η δημοσιότητα συγκεντρώθηκε στον δεύτερο:  Αφορούσε τις «κανονικές» χώρες-μέλη της Ευρωζώνης και επέβαλλε τον «έλεγχο μέσω των εθνικών προϋπολογισμών»  κάθε εξάμηνο. Για να συμπληρωθεί με τη διάσταση της «αιρεσιμότητας» (conditionality) στον Ευρωπαϊκό Προϋπολογισμό 2014-2020: Της δυνατότητας μη καταβολής π.χ. ΕΣΠΑ ως μέτρο πειθάρχησης κάθε χώρας που δε συμμορφωνόταν σε προϋπολογισμό της με τις ασφυκτικές προβλέψεις του Μάαστριχτ.

Ο 472/13 πέρασε – τυχαία; - απαρατήρητος ακόμα και στην Ελλάδα: Αφορά το ειδικό καθεστώς «ενισχυμένης επιτήρησης» όσων χωρών θα έβγαιναν από μνημόνια – μέχρι ν’  αποπληρώσουν «τουλάχιστον» το 75% του χρέους τους προς τους Ευρωπαίους δανειστές (χώρες, EFSM, ESFM, ESM). Μόλις τον Οκτώβριο 2013 βρέθηκε πρωτοσέλιδη σχεδόν σε όλο τον ελληνικό τύπο η επιβεβαίωση του, τότε ομόλογου του Μοσκοβισί, Όλι Ρεν απαντώντας σε «ζωντανή» ερώτηση που του υπέβαλα στο Βίλνιους της Λιθουανίας (Διακοινοβουλευτική Συνδιάσκεψη για την Οικονομική Διακυβέρνηση, video 16.10.2013, «Αυγή» 27.10.2013): «Τα κράτη-μέλη σε δανειακά προγράμματα… θα υποβληθούν σε μεταπρογραμματικό καθεστώς “ενισχυμένης επιτήρησης”… που θα περιλαμβάνει ένα μηχανισμό απολύτως παρόμοιο με τις καθιερωμένες διαδικασίες της Τρόικας και των Μνημονίων, όπως τις έχουμε γνωρίσει στην Ελλάδα: Με υπογραφή Μνημονίου Μακροοικονομικής Προσαρμογής, έλεγχο της δημοσιονομικής κατάστασης με τετράμηνες αξιολογήσεις, νέα “μέτρα” εφόσον οποιαδήποτε αξιολόγηση τα θεωρήσει αναγκαία κτλ.» Στη συνέχεια ρωτούσα αν η πολιτική για το χρέος  της τότε κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου – επιμήκυνση της περιόδου αποπληρωμής του κατά 30-50 χρόνια – σημαίνει ότι «η Ελλάδα θα υποβληθεί σε καθεστώς “ενισχυμένης επιτήρησης μέχρι και ακόμα παραπέρα από τα μέσα του 21^ου αιώνα». Η απάντηση του Όλι Ρεν ξεκινούσε ως εξής: «Σχετικά με την ερώτηση της Ελληνίδας συναδέλφου για τη μετα-προγραμματική επιτήρηση, η αναφορά σας στα γεγονότα είναι σίγουρα ορθή.»

                    Μια πενταετία και δυο κυβερνήσεις αργότερα

Αν όμως αυτό είναι το νομοθετημένο πλαίσιο, πως ακριβώς θα εφαρμοστεί στη σημερινή μεταμνημονιακή Ελλάδα; Μια χώρα που αντί ν’  απεμπλακεί από τα μνημόνια και να μειώσει δραστικά το χρέος της, όπως είχε δεσμευτεί κατά τη σύντομη Άνοιξη του 2015 η πρώτη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ κι επισφράγισε το συγκλονιστικό 61% του Δημοψηφίσματος τρία χρόνια πριν σαν σήμερα, χάρη στην «ολική επαναφορά» του Ιουλίου 2015 «εξέρχεται» με χρέος-ογκόλιθο (φέτος στο ιστορικά υψηλό 188,6% ως προς το ΑΕΠ); Και «εξέρχεται» με «μνημονιακό τρόπο»  - με δέσμευση να διατηρήσει ανέγγιχτο το μνημονιακό νομοθετικό οικοδόμημα με βάση την αρχή της μη αναστρεψιμότητας (irreversibility) και με «ενισχυμένη επιτήρηση» (enhanced surveillance) προκειμένου να εξασφαλιστεί συνέχιση της  εξουθενωτικής λιτότητας και των νεοφιλελεύθερων «μεταρρυθμίσεων» τουλάχιστον έως το 2060;  

Αν και τέλος Ιουλίου θα προστεθούν οι τελευταίες «πινελιές», μετά από 700 μνημονιακά νομοθετήματα (300 του Τρίτου Μνημόνιου) ή 32.000 μνημονιακές ρυθμίσεις από το 2010, μετά από ανείπωτη δυστυχία και συνεχιζόμενο πλιάτσικο της δημόσιας, αλλά και της ιδιωτικής περιουσίας  των λαϊκών και μεσαίων στρωμάτων, μετά από μακρόχρονες συγκρούσεις και συμβιβασμούς μεταξύ των δανειστών για το ελληνικό χρέος, η απόφαση του Eurogroup της 21^ης Ιουνίου - συνδυαστικά με τη Μελέτη Βιωσιμότητας Χρέους (DSA) της Κομισιόν και την Προκαταρκτική Έκθεση του  Άρθρου IV του ΔΝΤ – ξεκαθάρισαν πλήρως την εικόνα: Στόχος των «εταίρων», με την υπογραφή της δεύτερης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, είναι επί τέσσερις τουλάχιστον δεκαετίες η  «μεταμνημονιακή» Ελλάδα να μοιάζει με τη μνημονιακή σαν δυο σταγόνες νερό.

                                    Πρωθυπουργικές εκτιμήσεις

Πρώτος ο Πρωθυπουργός στα «επινίκια» των δύο κοινοβουλευτικών ομάδων στο Ζάππειο (22.6.2018) ερμήνευσε σε αντίθετη κατεύθυνση τις εξελίξεις: «Η χώρα μας γυρίζει οριστικά σελίδα και περνά σε μια περίοδο που τη θέση της λιτότητας θα παίρνει η κοινωνική δικαιοσύνη και τη θέση της επιβολής θα παίρνει κάθε μέρα περισσότερο η Δημοκρατία. Τη θέση της αβεβαιότητας θα παίρνει η σταθερότητα. Μετά από οκτώ χρόνια καταφέραμε να λύσουμε το πρόβλημα του χρέους… Το χρέος γίνεται βιώσιμο… Η Ελλάδα γίνεται ξανά μια χώρα κανονική.»

Ας δούμε αν η βασική αυτή εκτίμηση αντέχει στην απλούστερη αντιπαράθεση της πραγματικότητας.

                            «Λύσαμε το πρόβλημα του χρέους»;

Στο Eurogroup αποφασίστηκε να επεκταθεί η περίοδος χάριτος των δανείων του Δευτέρου Μνημονίου (EFSM) κατά άλλα δέκα χρόνια, δηλ. τόκοι και χρεολύσια να ξεκινούν από το 2032. Θα επιστραφούν επίσης εν μέρει και σταδιακά τα κέρδη της ΕΚΤ και των κεντρικών τραπεζών της Ευρωζώνης από την αποπληρωμή των ομολόγων από την Ελλάδα στην ονομαστική τους τιμή και θα καταργηθεί το step-up επιτόκιο των δανείων του EFSM - υπό «αιρεσιμότητα»: Εφόσον πιάνονται τα πλεονάσματα και προχωρούν κανονικά οι «μεταμνημονιακές» εξαναγκαστικές μεταρρυθμίσεις των επόμενων χρόνων, που κατονομάζονται μοιρασμένες  σε έξι άξονες,  Αν χρειαστεί, θα επανεξεταστεί η πορεία του χρέους το 2032.

Σύμφωνα με την DSA της ΕΕ, στο βασικό σενάριο για το χρέος που έκανε αποδεκτό το Eurogroup, με χρήση για τις ανάγκες αναχρηματοδότησης χρέους του μισού «μαξιλαριού ρευστότητας» των 24,1 δις που δημιούργησαν  κυβέρνηση και δανειστές, προβλεπόμενα έσοδα από τις ιδιωτικοποιήσεις 2018-2060 18 δις, με τους τόκους να καλύπτονται από πλεονάσματα (ψηφισμένα) 3,5% (2018-2022), 3% (2023), 2,5% (2024) και στη συνέχεια μεσοσταθμικά  2,2% και με μεσοσταθμική πραγματική αύξηση του ΑΕΠ 2023-2060 1% (αντίστοιχη ονομαστική 3% –προσθέτοντας πληθωρισμό 2%): Το χρέος γίνεται καθολικά βιώσιμο και το 2060 καταλήγει εκεί απ’  όπου ξεκίνησε το Πρώτο Μνημόνιο - 127% του ΑΕΠ. Οι ακαθάριστες χρηματοδοτικές ανάγκες για την εξυπηρέτηση του  μειώνονται κάτω απ’  το 15% μεσοπρόθεσμα, για να διαμορφωθούν μετά το 1932 γύρω στο maximum όριο βιωσιμότητας 20% - καταλήγοντας ωστόσο το 2060 στο 28,1% του ΑΕΠ.

Στο «λιγότερο ευνοϊκό» σενάριο της DSA, από το 2023 η ανάπτυξη μειώνεται μεσοσταθμικά κατά 0,2% ενώ η πολιτική λιτότητας συνεχίζεται κανονικά, αλλά με μικρότερη ένταση, μέχρι το 2060 – δηλ. με μεσοσταθμικά πλεονάσματα 1,5%: Το χρέος εκτοξεύεται  από το 2032, φτάνοντας το 235% του ΑΕΠ το 2060, με τις ακαθάριστες χρηματοδοτικές ανάγκες εξυπηρέτησης του να ξεπερνούν το μισό ΑΕΠ(!)… 

Παρόλο που το DSA του ΔΝΤ θα δημοσιοποιηθεί τέλος Ιουλίου, το «λιγότερο ευνοϊκό» σενάριο στο DSA της ΕΕ προσεγγίζει εκπληκτικά το βασικό σενάριο του ΔΝΤ στο Eurogroup του Μαίου 2017. Βασική εκτίμηση της Προκαταρκτικής Έκθεσης του ΔΝΤ είναι ότι: Η πρόσφατη συμφωνία έχει βελτιώσει σημαντικά τη βιωσιμότητα του χρέους μεσοπρόθεσμα. «Αυτή η βελτίωση μπορεί να διατηρηθεί μακροπρόθεσμα μόνο με βάση υποθέσεις που φαίνονται αισιόδοξες σχετικά με την αύξηση του ΑΕΠ και την ικανότητα της Ελλάδας να έχει μεγάλα πρωτογενή πλεονάσματα». Πράγμα που, σύμφωνα με την Έκθεση, κάνει δύσκολη τη διατήρηση της πρόσβασης στις αγορές μακροπρόθεσμα χωρίς περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους. Με άλλα λόγια, προκειμένου να μπορέσει το ΔΝΤ να παραμείνει στο μηχανισμό επιτήρησης της Ελλάδας, κάνει – για τρίτη φορά μετά το 2010 – μια «παράκαμψη» των κριτηρίων του Καταστατικού του για τη βιωσιμότητα του χρέους, αποδεχόμενο τον κατά Σόιμπλε (Μάιος 2016) χωρισμό του χρέους σε άμεσο, μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο.

Η ενδιάμεση Νομισματική Έκθεση της ΤτΕ καταλήγει σε παραπλήσια εκτίμηση με το ΔΝΤ για το χρέος, απηχώντας τις απόψεις της ΕΚΤ. Στην Έκθεση παρουσιάζονται τέσσερα σενάρια: Tα δύο συμπίπτουν με αυτά του DSA της ΕΕ – το «λιγότερο ευνοϊκό» (1,5% πλεονάσματα) χαρακτηρίζεται ως «δημοσιονομικής κόπωσης». Ως προς τ’  άλλα δύο, προφανώς προέλευσης του DSA της ΕΚΤ, που δε δημοσιοποιείται: Το πρώτο προβλέπει τι θα γινόταν αν δεν επεκτεινόταν η περίοδος χάρητος. Το τελευταίο, αν τα επιτόκια αναχρηματοδότησης του χρέους ανεβούν μεσοσταθμικά κατά 100 μονάδες βάσης: Από το 2040 η βιωσιμότητα του τινάζεται στον αέρα.

   Απόφαση για διαρκή εξουθενωτική λιτότητα και για τα δισέγγονα μας

                για ένα χρέος που ισοπεδώνει ανθρώπους και χώρα

Ακόμα και με τα κριτήρια της Τρόϊκας το χρέος παραμένει μη βιώσιμο. Έστω και μεσοπρόθεσμα, για την επόμενη 15ετία, προκειμένου το χρέος να μην ξεφύγει από κάθε έλεγχο η Τρόικα απαιτεί διαρκή θηριώδη λιτότητα με «πλεονάσματα αίματος», που όντως σε τέτοιο ορίζοντα δεκαετιών δεν έχει εμφανίσει καμιά χώρα στην ιστορία  του κόσμου, ούτε καν οι πετρελαιοπαραγωγικές, και παραπέρα πλιάτσικο υπό «ενισχυμένη εποπτεία».

Όχι τυχαία η Deutsche Welle και ο γερμανόφωνος τύπος ασχολήθηκαν με τη μελέτη των οικονομολόγων Ρίτσαρντ Πόρτες-Μπεατρίς Βέντερ ντι Μάουρο-Τσαρλς Βίπλος-Μπάρι Άϊχενστάιν για το ελληνικό χρέος, που πρωτοδημοσιοποιήθηκε στη Neue Zuercher Zeitung με τίτλο «Αναγκαίο το κούρεμα» (16.4.2018). Η έρευνα τους απέδειξε ότι δεν αποδίδει κανένα άλλο μέτρο: Oύτε η συνέχιση χρηματοδότησης από τον ESM (νέο μνημόνιο) ούτε η αναδιάρθρωση πιστώσεων του δανείου του EFSM ή των διακρατικών δανείων του Πρώτου Μνημόνιου (GLF). Το μόνο μέτρο που μπορεί να διασφαλίσει τη βιωσιμότητα του χρέους είναι «κούρεμα» σήμερα – και μόνο αυτό, σύμφωνα με τους τέσσερις οικονομολόγους, χάρη στο «συντηρητικό» ύψος που το προτείνουν, θα το κάνει βιώσιμο μετά το 2037…

                 

                                    

                                     Μέρος Β΄

                    

                       Η Ελλάδα στα βαλτοτόπια

   της μετα-μνημονιακής «ενισχυμένης επιτήρησης»

Αν και είμαστε η τέταρτη (ή έκτη) χώρα που «εξέρχεται» σε «μεταμνημονιακό καθεστώς», πρώτη φορά  γίνεται χρήση όλων των νομοθετικών προβλέψεων του 472/2013.               

                   Και πάλι η Ελλάδα πειραματικό εργαστήρι…

Πρώτον, στην Έκθεση («Briefing», Μάιος 2018) της Γενικής Διεύθυνσης Εσωτερικών Πολιτικών της EGOV (Μονάδας Ενίσχυσης της Οικονομικής Διακυβέρνησης της Ευρωζώνης), εμφανίζεται ο πιο πρόσφατος πίνακας των χωρών υπό  «μεταπρογραμματική επιτήρηση» (PPS) – συμπεριλαμβανομένων των δύο (Ρουμανία, Ισπανία) προγενέστερα υπό «μνημόνια μερικής κάλυψης» και της ακόμη υπό μνημονιακό καθεστώς Ελλάδας. Στη στήλη «Αιρεσιμότητα και Στόχοι», στις τέσσερις χώρες αναγράφεται στερεότυπα: «Ενώ το Άρθρο 14 του Κανονισμού 472/2013 δεν προβλέπει πολιτική αιρεσιμότητας υπό το PPS, το Συμβούλιο μπορεί να εκδίδει παρατηρήσεις για διορθωτικές δράσεις αν αυτό χρειαστεί και αρμόζει.» Με άλλα λόγια, επειδή δε μπορούμε να σας τιμωρήσουμε με βάση τον 472/2013 αν δεν συμμορφώνεστε στις «παρατηρήσεις» μας, επικαλούμαστε την πολιτική αιρεσιμότητας του Ευρωπαϊκού Προϋπολογισμού 2014-2020: Θα σας διακρατήσουμε ΕΣΠΑ. Στην ίδια στήλη, στην Κύπρο, όπου ESM-ΔΝΤ διέλυσαν τον τραπεζικό τομέα της για 10 δις «βοήθεια», εμφανίζονται «στόχοι υπό αιρεσιμότητα», ενώ στην Ελλάδα οι «υπολειπόμενοι» στόχοι της τρίτης αξιολόγησης (έναντι δόσης!).

Καθώς η απόφαση του Eurogroup της 21.6.2018 προβλέπει αιρεσιμότητα, Ελλάδα και Κύπρος θα είναι από τον Αύγουστο οι μοναδικές χώρες εξαναγκαστικής υπαγωγής σε τέτοιο καθεστώς.

Δεύτερον, ο 472/2013 προβλέπει τετράμηνους ελέγχους. Στις πέντε από τις έξι χώρες, ωστόσο, ο μηχανισμός PPS είναι εξαμηνιαίος, εγγύτερα στην «εποπτεία» του 473/2013. Μόνο για την Ελλάδα θεσπίστηκε ανά τρίμηνο –προσθέτοντας μια τέταρτη, μη προβλεπόμενη από τον Κανονισμό, «αποστολή ελέγχου».

Τρίτον, στις «450 μεταρρυθμίσεις» (Σεντένο) ή 32.000 μνημονιακές ρυθμίσεις που υιοθετήσαμε στα οκτώ χρόνια των Μνημονίων και με βάση την αρχή της μη αναστρεψιμότητας (irreversability) δε μπορούν ν’  «αγγιχτούν» χωρίς συμφωνία των δανειστών, συμπεριλαμβάνεται η – μοναδική στις χώρες του ΟΟΣΑ - «απαγωγή των δημοσίων εσόδων» (δηλ. του σκληρού πυρήνα της οικονομικής κυριαρχίας) απ’ οποιαδήποτε εκλεγμένη κυβέρνηση με «ανάθεση» σε «ανεξάρτητη αρχή» υπό την Τρόικα (ΑΑΔΕ). Συμπεριλαμβάνεται επίσης άλλη μια μοναδική στο είδος της «μεταρρύθμιση», το «Υπερταμείο», με αντικείμενο (Τρίτο Μνημόνιο), τη «ρευστοποίηση της δημόσιας περιουσίας με ιδιωτικοποιήσεις και άλλα μέσα» - κυριολεκτικά για πενταροδεκάρες: Μετά από επανειλημμένες αποτυχίες, το Eurogroup αναθεωρεί το στόχο των «μεταπρογραμματικών» ιδιωτικοποιήσεων 2018-2060 σε μόλις 18(!) δις. Υπενθυμίζουμε ότι με τα δύο πρώτα Μνημόνια το κράτος αποποιήθηκε το δικαίωμα «ασυλίας» της δημόσιας περιουσίας, ενώ αυτόν τον Μάρτιο το «Υπερταμείο» υπέγραψε ως ανεξάρτητος Εταίρος το Τρίτο Μνημόνιο, ώστε το σύνολο της δημόσιας περιουσίας να μετατραπεί σε «εγγύηση» για την «κανονική» αποπληρωμή ενός – μη αποπληρώσιμου! – χρέους στα επόμενα 96 χρόνια.

Με άλλα λόγια: Το «περιεχόμενο» της «μεταπρογραμματικής» επιτήρησης είναι τέτοιο – συμπεριλαμβανομένων των ήδη θεσπισμένων και όχι ακόμα εφαρμοσμένων «μεταρρυθμίσεων» (π.χ. «τσεκούρωμα» συντάξεων, επέκταση της φορολογίας εισοδήματος στη «γενιά των 500 ευρώ»)  και των υπό θέσπιση, ξεκινώντας από τους έξι άξονες «μεταρρυθμίσεων υπό αιρεσιμότητα» του Eurogroup της 21.6.2018 («Παράρτημα») - ώστε προκειμένου να «υποδεχθεί» την «μεταμνημονιακή» Ελλάδα, να στήνεται για πρώτη φορά ο πλήρης μηχανισμός «ενισχυμένης επιτήρησης» του 472/2013: «ξεπερνώντας» και τους σχεδιαστές του.

                     «Μεταμνημονιακή» Ελλάδα: Παραβιάζοντας

                           μέχρι και τη Συνθήκη του Μάαστριχτ

Σύμφωνα με την κλασική οικονομική θεωρία, για να είναι ένας προϋπολογισμός αναπτυξιακός, πρέπει να είναι ελλειμματικός. Οι νεοφιλελεύθεροι επιβάλλοντας τον κορσέ δημοσιονομικής «πειθάρχησης» του Μάαστριχτ, περιέκοψαν αυτή τη δυνατότητα σ’  ένα γλίσχρο «έως -3%» - με αρκετές χώρες της ΕΕ να αγωνίζονται κάθε τόσο να το πιάσουν. Ο περιορισμός αυτός σε συνδυασμό με το «σκληρό ευρώ» επιδείνωσε την κατάσταση για την πλειοψηφία των κρατών-μελών. Όχι τυχαία κατά την «καλή» πρώτη δεκαετία του 21^ου αιώνα μέχρι την οικονομική κρίση, ο μ.ο. ανάπτυξης των χωρών-μελών της Ευρωζώνης κυμαινόταν γύρω στο 1%...

Η επιβολή μνημονίου σε μια χώρα, αίροντας το λεγόμενο «ευρωπαϊκό κεκτημένο», νομικά «μπάζει από παντού», όπως έδειξε ακόμα κι η έρευνα του προηγούμενου Ευρωκοινοβουλίου. Ο 472/13, η «Fiscal Compact» και οποιαδήποτε ευρωπαϊκή συνθήκη δεν περιέχουν οτιδήποτε που να επιβάλλει στις χώρες που «βγαίνουν» από μνημόνια, «άρση» της πρόβλεψης του Μάαστριχτ για το έλλειμμα: Ιρλανδία («έξοδος»: Ιανουάριος 2014), Πορτογαλία (Ιούλιος 2014), Κύπρος (Απρίλιος 2016) επανήλθαν στο γνωστό όριο.

Με άλλα λόγια: Τα τερατώδη 45χρονα πρωτογενή πλεονάσματα που προβλέπονται για την Ελλάδα δεν έχουν όντως επισυμβεί στην ιστορία οποιασδήποτε χώρας. (Ας μη μας πουν ότι θα καλυφθούν απ’ την «ανάπτυξη»: Για να συμβεί αυτό, θα έπρεπε επί 45 χρόνια να υπολογίζεται ανάπτυξη ψηλότερη από τα πλεονάσματα. Οι δανειστές όμως επιβάλλουν μεσοσταθμικά πρωτογενή πλεονάσματα 2025-2060 2,2% με πρόβλεψη αύξησης ΑΕΠ 1%...)

Ακόμη χειρότερα, ωστόσο, ο κύκλος «αιώνιας κόλασης», στον οποίο καλούν να μεταβεί από το «καθαρτήριο» των μνημονίων η χώρα μας και ο λαός μας - μέχρι να «σκάσει» η «φούσκα» κτηνώδους λιτότητας των πρωτογενών πλεονασμάτων έχοντας προηγουμένως καταστρέψει το μέλλον κι εκατομμύρια ζωές - δεν είναι μόνο παραλογισμός: Επιπλέον, δεν προβλέπεται και «δεν επιτρέπεται» από πουθενά.

Αυτό δείχνει, πρώτον, ότι καταφεύγοντας σε εξαναγκαστική επιβολή ανεφάρμοστων προβλέψεων προκειμένου να «δραπετεύσουν» από ένα δραστικό «κούρεμα» χρέους, οι δανειστές βρίσκονται επίσης σε πλήρες αδιέξοδο. Και, δεύτερον, κάνουν ότι θέλουν, παραβιάζοντας τη νομοθεσία που έχουν επιβάλλει, απλώς επειδή μπορούν. Βεβαίως, όχι για πρώτη φορά.

                           

                                      Πορτογαλία και Ελλάδα

Η Πορτογαλία «εγκατέλειψε» το Μνημόνιο τον Ιούλιο 2014 χωρίς να ολοκληρώσει την τελική αξιολόγηση και να πάρει την τελική δόση 2,6 δις. (Θυμόμαστε τι καταιγίδα είχε ξεσπάσει προεκλογικά σε μας, όταν είχα πει ότι θα απεμπλακούμε από το μνημονιακό καθεστώς χωρίς να ολοκληρώσουμε την πέμπτη αξιολόγηση και χωρίς την τελευταία δόση;) Γι΄ αυτό ο Σαμαράς γυρνούσε την Ευρώπη σαν άδικη κατάρα το 2014 εκλιπαρώντας για «πολιτική λύση». Στην Πορτογαλία, όμως, η Τρόικα στήριξε την δεξιά κυβέρνηση ώστε να μην καταρρεύσει και να κερδηθεί χρόνος για τη «μεταμνημονιακή» ενσωμάτωση της σοσιαλδημοκρατίας. Σε μας υπήρχε τέτοια συσσωρευμένη αντιμνημονιακή οργή, που η διάσωση της κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου δεν είχε νόημα. Το θέμα ήταν να ανεβούν οι αριστερές αντιμνημονιακές δυνάμεις στην κυβέρνηση, ώστε να συντριβούν ή/και να ενσωματωθούν. Όπερ και εγένετο.

                     Δυο κυβερνήσεις και ένα Μνημόνιο αργότερα…

…ο βασικός ισχυρισμός του Πρωθυπουργού στο Ζάππειο δεν αντέχει στην παραμικρή σύγκριση με την πραγματικότητα. Κι επειδή κανείς δε μπορεί να φανταστεί, σε μια Ε.Ε. «έντασης πολλαπλών ταχυτήτων», μια χώρα του αναπτυγμένου καπιταλισμού κι ένα λαό να σέρνονται «οικειοθελώς» σε πορεία ερήμωσης βαθιά μέσα στον 21^ο αιώνα, αργά ή γρήγορα θα υπάρξουν εξελίξεις.