Λιβύη: Πώς να καταστρέψεις μια χώρα

Του Patrick Howlett-Martin * (μετάφραση, επιμέλεια Σύλβια Βαρνάβα)

\
....... Πριν τους βομβαρδισμούς που ηγήθηκαν οι ΗΠΑ το 2011, η Λιβύη είχε το υψηλότερο Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης, τη χαμηλότερη παιδική θνησιμότητα και το υψηλότερο προσδόκιμο ζωής σε ολόκληρη τη Αφρική. Σήμερα η Λιβύη είναι ένα ναυαγισμένο κράτος......

  Περισσότεροι από 30.000 Λίβυοι έχασαν τη ζωή τους κατά την διάρκεια των βομβαρδισμών, που κράτησαν επτά μήνες και τους ηγήθηκε η βασικά τριμερής δύναμη, την οποία αποτελούσαν η Γαλλία, η Μεγάλη Βρετανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες - βομβαρδισμοί που σαφώς ευνοούσαν τους αντάρτες. "Η πιο επιτυχημένη αποστολή στην ιστορία του ΝΑΤΟ" όπως απερίσκεπτα δήλωσε ο Δανός Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Άντερς Φογκ Ράσμουσεν, στην Τρίπολη τον Οκτώβριο του 2011 [1].

H προθυμία του Γάλλου προέδρου Νικολά Σαρκοζί, να υποστηρίξει μια στρατιωτική επέμβαση με δήθεν στόχο την προστασία του άμαχου πληθυσμού, έρχεται σε αντίθεση με την υποδοχή που προσφέρθηκε στον πρόεδρο της Λιβύης, Μουαμάρ Καντάφι, όταν εκείνος επισκέφθηκε το Παρίσι το Δεκέμβριο του 2007 και υπέγραψε σημαντικές στρατιωτικές συμφωνίες, αξίας 4,5 δις ευρώ περίπου, μαζί με συμφωνίες συνεργασίας με στόχο την ανάπτυξη της πυρηνικής ενέργειας για χρήσεις σε καιρό ειρήνης.

Οι συμβάσεις, που η Λιβύη δεν φαινόταν πλέον πρόθυμη να συνεχίσει να υπακούει,  συγκεντρώνονται σε 14 Dassault Rafale μαχητικά πολλαπλών ρόλων και τον οπλισμό τους (το ίδιο μοντέλο που η Γαλλία πούλησε ή προσπαθεί να πουλήσει στον Στρατηγό της Αιγύπτου, Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι, τον αυτοαποκαλούμενο στρατάρχη) , 35 ελικόπτερα Eurocopter , έξι περιπολικά σκάφη, εκατό τεθωρακισμένα οχήματα και 17 αναβαθισμένα μαχητικά Μirage F, που πωλούνταν από την Dassault Aviation στη δεκαετία του 1970 [2].

Οι μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες (Occidental Petroleum, State Oil, Petro-Canada ...) που εργάζονται στη Λιβύη, βοήθησαν τη Λιβύη να πληρώσει την αποζημίωση των  1,5 δισεκατομμύριων δολαρίων, που το καθεστώς της Λιβύης είχε συμφωνήσει να καταβάλει στις οικογένειες των θυμάτων της πτήσης Pan Am 103 [3] . Εκείνη την εποχή, η αποζημίωση επρόκειτο να είναι ένας από τους βασικούς όρους, που έπρεπε να ικανοποίησει η Λιβύη, ώστε να γίνει ξανά αποδεκτή στην κοινότητα των διεθνών σχέσεων.

Οι  κύριοι επενδυτές κεφαλαίου της Λιβύης (LAFICO-Libyan Arab Foreign Investment Company, LIA-Libyan Investment Authority) ήταν μέτοχοι σε πολλές ιταλικές και βρετανικές επιχειρήσεις (όπως τη Fiat, την UniCredit, τη Juventus, την Pearson Group, ιδιοκτήτρια των Financial Times, και το London School of Εconomics , όπου ο Καντάφι είχε γίνει δεκτός ως «Αδελφός ηγέτης» κατά τη διάρκεια μιας τηλεδιάσκεψης το Δεκέμβριο του 2010 και στον γιο του Σαΐφ απονεμήθηκε διδακτορικό το 2008). Η επενδυτική τράπεζα της Νέας Υόρκης, η Goldman Sachs, μηνύθηκε το 2014 από ένα Λιβυκό ταμείο (Libyan Investment Authority), το οποίο έχασε πάνω από 1,2 δισεκατομμύρια δολάρια μεταξύ Ιανουαρίου και Απριλίου του 2008, καθώς η αμερικανική εταιρεία είχε πάρει προμήθεια ύψους 350 εκατομμυρίων δολαρίων, επειδή επένδυσε τα χρήματά τους σε εξαιρετικά κερδοσκοπικά παράγωγα [4].

Ο Μουαμάρ Καντάφι είχε γίνει δεκτός με ιδιαίτερες τιμές από τις μεγάλες δυνάμεις μερικούς μήνες νωρίτερα: εκτός από την μεγαλοπρεπή υποδοχή του στο Παρίσι, όπου ήταν καλεσμένος για πέντε ημέρες το 2007, έγινε δεκτός στην Ισπανία το Δεκέμβριο του 2007, στη Μόσχα τον Οκτώβριο του 2008 και στη Ρώμη τον Αύγουστο του 2010, δύο χρόνια μετά αφού αποδέχτηκε το ιταλικό δώρο των 5 δισεκατομμύριων δολαρίων, ως αποζημίωση για την ιταλική κατοχή της Λιβύης από το 1913 έως το 1943. Επίσης αξίζει να επισημανθούν τα πέντε ταξίδια στην Τρίπολη, μέσα σε διάρκεια τριών ετών, από τον πρώην βρετανό πρωθυπουργό Τόνι Μπλερ, έναν πληρωμένο ανώτερο σύμβουλο της επενδυτικής τράπεζας JPMorgan Chase [5]. Ο πρώην πρόεδρος της Γαλλίας, Νικολά Σαρκοζί, έγινε δεκτός στην Τρίπολη τον Ιούλιο του 2007, όπου ανακοίνωσε την έναρξη μιας εταιρικής σχέσης με στόχο την εγκατάσταση ενός πυρηνικού σταθμού στη Λιβύη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν έτοιμη να διευκολύνει την πρόσβαση των εξαγώσιμων γεωργικών προϊόντων της Λιβύης στην ευρωπαϊκή αγορά [6]. Η Λιβύη προσκλήθηκε από τους Αρχηγούς  Άμυνας του ΝΑΤΟ, στη Συνέλευση των Διοικητών της Maritime (MARCOMET) στην Τουλόν στις 25 με 28 Μάη του 2008.

Μια πολιτική, που θυμίζει την ανάλογη προς τον  ιρακινό ηγέτη, Σαντάμ Χουσεΐν. Ο ιρακινός ηγέτης προσκλήθηκε στο Παρίσι τον Ιούνιο του 1972 και τον Σεπτέμβριο του 1975. Υπογράφτηκε μια συμφωνία τον Ιούνιο του 1977 για την πώληση 32 μαγητικών αεορσκαφών  Mirage F1 στη Βαγδάτη. Μια σύμπτωση που δεν είχε καλά αποτελέσματα για κανέναν από τους δύο μακροπρόθεσμα.

Άραβες στρατιωτικοί ηγέτες (βετεράνοι του Αφγανιστάν και μέλης της Λιβυκής μαχόμενης ισλαμικής ομάδας, με δεσμούς με την Αλ Κάιντα) βοήθησαν στην ανατροπή του Καντάφι. Ένας από τους κύριους στρατιωτικούς ηγέτες της εξέγερσης, ο Αμπντέλ Χακίμ Μπελχάτζ (γνωστός και ως Abu Abdullah al-Sadik), τότε Αρχηγός της Ασφάλειας τηςΤρίπολης και σήμερα ο κύριος ηγέτης του συντηρητικού ισλαμικού κόμμάτος al-Watan, είχε συλληφθεί στην Μπανγκόκ το 2004, βασανίστηκε από τη CIA και παραδόθηκε στην φυλακή Αμπού Σαλίμ του Καντάφι. Αυτός είναι τώρα ο κύριος ηγέτης του ISIL στη Λιβύη. Ο Jaballah Matar απήχθη από το σπίτι του στο Κάιρο από τη CIA το 1990 και στη συνέχεια τον παρέδωσαν στους αξιωματούχους της Λιβύης [7]. Έγγραφα που κατασχέθηκαν μετά το θάνατο του Καντάφι, αποκαλύπτουν τη στενή συνεργασία των μυστικών υπηρεσιών της Λιβύης, της Αμερικής (CIA), και της Μ.Βρετανίας (MI6) [ 8].

Επί  Καντάφι, η ισλαμική τρομοκρατία ήταν σχεδόν ανύπαρκτη. Πριν τους βομβαρδισμούς που ηγήθηκαν οι ΗΠΑ το 2011, η Λιβύη είχε το υψηλότερο Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης, τη χαμηλότερη παιδική θνησιμότητα και το υψηλότερο προσδόκιμο ζωής σε ολόκληρη τη Αφρική. Σήμερα η Λιβύη είναι ένα ναυαγισμένο κράτος.

Τον Ιανουάριο του 2012, τρεις μήνες μετά το τέλος των εχθροπραξιών, ο Ύπατος Αρμοστής των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, Navi Pillay, ανέφερε την εκτεταμένη χρήση βασανιστηρίων, τις συνοπτικές εκτελέσεις και τους βιασμούς  στις φυλακές της Λιβύης. Ταυτόχρονα, η οργάνωση Γιατροί Χωρίς Σύνορα αποφάσισε, να αποσυρθεί από τις φυλακές της Μισράτα, λόγω των συνεχιζόμενων βασανιστήριων των κρατουμένων [9].

Η επέμβαση του ΝΑΤΟ στη Λιβύη, με τη συμμετοχή περισσότερων κρατών μελών στο πλαίσιο ενός ανθρωπιστικού προσχήματος, δημιουργεί ένα ατυχές προηγούμενο για τις προσπάθειες  επίλυσης της συριακής κρίσης: την επίθεση από τα γαλλικά και βρετανικά πολεμικά αεροσκάφη ενάντια στη φυλή Warfallah, που παρέμειναν πιστοί στον Μουαμάρ Καντάφι και ενάντια στο κομβόι που μετέφερε τον Λίβυο ηγέτη και έναν από τους γιους του, οδηγώντας απευθείας στο θάνατο τον Καντάφι κάτω από άθλιες συνθήκες. Οι εικόνες του κάμεραμαν Ali Algadi και του δημοσιογράφου Tracey Sheldon παρέχουν ένα ωμό θέαμα του Λίβυου ηγέτη, να τον σέρνουν έξω από έναν σωλήνα αποχέτευσης στις 20 Οκτωβρίου 2011 και να τον σκοτώνουν λίγο αργότερα.  Οι περιστάσεις αυτές διαψεύδουν τον ψευδο-ανθρωπιστικό χαρακτήρα της στρατιωτικής επέμβασης και αμαυρώνουν την εικόνα της «Λιβυκής Άνοιξης» [10].

Ο θάνατος του Πρέσβη των ΗΠΑ στη Λιβύη, Κρίστοφερ Στίβενς και ενός από τους βοηθούς του σε μια πυρκαγιά στο προξενείο των ΗΠΑ στη Βεγγάζη τον Σεπτέμβριο του 2012, αποκαλύπτει το εύρος των δραστηριοτήτων της CIA, στην οποία το Προξενείο χρησίμευε ως βιτρίνα. Η στρατολόγηση των μαχητών από την πόλη της Ντέρνα από τη CIA στη βάση της Βεγγάζης [11], ώστε να σταλούν στις συγκρούσεις που εξελίσσονταν στη Συρία, φέουδο των ισλαμιστών (ταξιαρχία Al-Bittar ), κατά του προέδρου Μπασάρ αλ-Άσαντ, επιφέρει τον αναπόφευκτο παραλληλισμό με την στρατολόγηση το 1979, και πάλι από τη CIA, των μουτζαχεντίν εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης στο Αφγανιστάν, με όλες τις συνέπειες που γνωρίζουμε καλά και ιδιαίτερα τη γέννηση των σουνιτών τζιχάντ.

Η επίθεση με παγιδευμένο αυτοκίνητο στη γαλλική πρεσβεία στην Τρίπολη τον Απρίλιο του 2013, η απόδραση 1.200 κρατουμένων από τη φυλακή της Βεγγάζης, η δολοφονία του δικηγόρου ανθρωπίνων δικαιωμάτων Αμπντέλ Σαλάμ αλ-Mισμάρι τον Ιούλιο και η επίθεση στο σουηδικό προξενείο στη Βεγγάζη τον Οκτώβριο του 2013, αποτελούν γεγονότα που τονίζουν την αδυναμία των αρχών, να αποκτήσουν τον έλεγχο της κατάστασης στη Λιβύη, καθώς είχε καταληφθεί από βαριά οπλισμένους πολιτοφυλακές. Τον Ιούλιο του 2013, ο πρωθυπουργός της Λιβύης, Αλί Ζεϊντάν απείλησε να βομβαρδίσει τα λιμάνια της Λιβύης στην περιοχή της Βεγγάζης, καθώς βρίσκονταν στα χέρια των παραστρατιωτικών ομάδων, οι οποίες επωφελούνταν από την εξαγωγή του πετρελαίου που τώρα ήταν υπό τον έλεγχό τους. Τον Οκτώβριο, ο πρωθυπουργός είχε απαχθεί από 150 ενόπλους στο κέντρο της Τρίπολης και κρατήθηκε για έξι ώρες. Η κίνηση αυτή είχε στόχο να διαμαρτυρηθούν για την απαγωγή σε λιβυκό έδαφος του Αμπού Ανάς αλ-Λίμπι κατά την διάρκεια μιας μυστικής  αμερικανικής επιχείρησης στο αεροδρόμιο. Ο Αλ-Λιμπί κατηγορήθηκε πως ήταν ένας από τους ηγέτες της Αλ Κάιντα και αργότερα πέθανε, ενώ βρισκόταν υπό κράτηση στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Το έτος 2015 ξεκίνησε με τη Λιβύη να έχει στερηθεί όλα τα θεσμικά της όργανα. Κυβερνάται από μια ετερόκλητη ομάδα συνασπισμών, που αγωνίζονται για την εξουσία, με έδρα την Τρίπολη (η Farj Libya, η οποία ελέγχει την κεντρική τράπεζα), η Benghazi (το συμβούλιο Shura , που αποτελείται από τον Ανσάρ αλ-Σαρία, που αντιτίθεται στον Λιβυκό Εθνικό Στρατό του αποστάτη στρατηγού Khalifa Hiftar), και το Τομπρούκ-Μπάιντα (παρακλάδι του Εθνικού Μεταβατικού Συμβουλίου, που απολαμβάνει διεθνή διπλωματική αναγνώριση μετά τις εκλογές του Ιουνίου του 2013).

Η κατάσταση της ασφάλειας και της υγείας του άμαχου πληθυσμού είναι σχεδόν ολέθρια. Όταν επισκέφθηκα τη χώρα το 1994, ήταν ένα μοντέλο για τη δημόσια υγεία και την εκπαίδευση και διέθετε το υψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα στην Αφρική.Ήταν σαφώς η πιο προηγμένη, όλων των αραβικών χωρών όσον αφορά το νομικό καθεστώς των γυναικών και των οικογενειών στη λιβυκή κοινωνία (το ήμισυ των φοιτητών στο πανεπιστήμιο της Τρίπολης ήταν γυναίκες). Η επιθετικότητα εναντίον του παρουσιαστή Sarah Al-Massalati το 2012, εναντίον του ποιητή Aicha Almagrabi τον Φεβρουάριο του 2013, και εναντίον της ακτιβίστριας για τα δικαιώματα των γυναικών, Magdalene Ubaida, που τώρα ζει εξόριστη στο Λονδίνο, αποτελούν ζοφερές μαρτυρίες για το νομικό καθεστώς που επικρατεί στη μετα-Καντάφι Λιβύη. Η πόλη της Βεγγάζης είναι πλέον ημι-κατεστραμμένη, τα σχολεία και τα πανεπιστήμια είναι ως επί το πλείστον κλειστά [12].

Είναι το θέατρο των αδελφοκτόνων συγκρούσεων μεταξύ αντίπαλων φατριών, που χρηματοδοτούνται και εξοπλίζονται από μια σειρά μαθητευόμενων μάγων. Ένας στρατηγός που έχει τοποθετηθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες για 27 χρόνια, δίνει εντολές σ΄ένα ετερόκλητο συνασπισμό, με τη στρατιωτική υποστήριξη της Αιγύπτου, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Σαουδικής Αραβίας, καθώς ισλαμικές ομάδες που δηλώνουν υποταγή στο ISIL και είναι σταθερά εδραιωμένες στη Sirte και τη Derna, έχουν τη δυνατότητα να επεκτείνουν την επιρροή τους χάρη στη θεσμική κρίση, ενώ το Κατάρ, η Τουρκία, και το Σουδάν από την άλλη, υποστηρίζουν την Farj Libya.

Ο Καντάφι, ηγέτης της Λιβύκης επανάστασης, της Τζαμαχιρία, βρισκόμενος στην εξουσία από το 1969 ως το 2011, είχε απευθύνει προειδοποίηση στην Ευρώπη, σε μια συνέντευξή του στον Γάλλο δημοσιογράφο Laurent Valdiguié της Journal du Dimanche, την παραμονή της επέμβασης του ΝΑΤΟ, τα λόγιά του φαίνονται τώρα προφητικά :

    «Αν κάποιος προσπαθήσει, να αποσταθεροποιήσει [τη Λιβύη], θα υπάρξει χάος, ο Μπιν Λάντεν, οι ένοπλες παρατάξεις. Αυτό θα συμβεί. Θα έχετε ν’αντιμετωπίσετε τη μετανάστευση, χιλιάδες άνθρωποι θα εισβάλουν στην Ευρώπη από τη Λιβύη. Και δεν θα υπάρχει πια κανείς να τους σταματήσει. Ο Μπιν Λάντεν θα εδραιωθεί στη Βόρεια Αφρική [...]. Θα έχετε έναν Μπιν Λάντεν στο κατώφλι σας. Αυτή η καταστροφή θα επεκταθεί από το Πακιστάν και το Αφγανιστάν και θα φτάσει ως τη Βόρεια Αφρική»[13].

Η Λιβύη έχει γίνει κομβικό σημείο του λαθρεμπορίου, ιδιαίτερα των Αφρικανών μεταναστών, κάτω από συνθήκες που θυμίζουν το εμπόριο σκλάβων. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Πρωτοβουλία κατά του Διεθνικού Οργανωμένου Εγκλήματος, το λαθρεμπόριο προσφύγων στη Λιβύη ήταν αξίας 323 εκατ δολαρίων το 2014. Κατά τους πρώτους πέντε μήνες του 2015, περισσότεροι από 50.000 μετανάστες χωρίς χαρτιά είχαν φτάσει στην Ιταλία από την υποσαχάρια Αφρική μέσω της Λιβύης. 1.791 από αυτούς έχασαν τη ζωή τους στη θάλασσα [14]. Πριν από την έναρξη των εχθροπραξιών, 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι από την υποσαχάρια Αφρική εργάζονταν στη Λιβύη σε διάφορες δουλειές (στην πετρελαϊκή βιομηχανία, τη γεωργία, σε υπηρεσίες, τον δημόσιο τομέα). Αναμένονται να έρθουν σκοτεινότερες ημέρες στη θάλασσα.

Σημειώσεις :

[1] “NATO chief Rasmussen ‘proud’ as Libya mission ends”, BBC News, October 31, 2011.

[2]. Agence France Presse, December 11, 2007.

[3]. International Herald Tribune, March 24, 2011.

[4] Jeremy Anderson, “Goldman to reveal income linked to Libyan lawsuit”, International New York Times, November 25, 2014.

[5]. The Telegraph, March 23, 2012.

[6]. O´Globo, July 26, 2007.

[7] Souad Mekhennet, Eric Schmitt, “Libyan rebels seek to shed El Qaeda past”, International Herald Tribune, July 19, 2011.

[8]. Rod Nordland, “Files note close CIA ties with Qaddafi spy unit”, International Herald Tribune, September 5, 2011.

[9]. International Herald Tribune, January 28-29, 2012.

[10]. Borzou Daragahi, “Call for probe into Libyan Civilian Deaths”, Financial Times, May 14, 2012.

[11] Seymour Hersh, “U.S. Effort to Arm Jihadis in Syria. The Scandal Behind the Benghazi Undercover CIA Facility”, Global Research, Washington’s Blog, April 15, 2014.

[12] Abdel Sharif Kouddous, “Report from the Front: Libya’s Descent Into Chaos”, The Nation, February 25, 2015.

[13] Journal du Dimanche, March 5, 2011 (www.lejdd.fr)

[14] Source: International Organization for Migration and the European Commission.

(Ο Patrick Howlett-Martin είναι διπλωμάτης και ζει στο Παρίσι)

(πηγή : http://www.counterpunch.org/2016/05/31/libya-how-to-bring-down-a-nation/)