Κρίσης συνεχεια στην Καταλωνια

του Πέτρου Παπακωνσταντίνου

Όσοι περίμεναν, μαζί με τον Ισπανό πρωθυπουργό Μαριάνο Ραχόι, ότι οι εκλογές της περασμένης Πέμπτης στην Καταλωνία θα οδηγούσαν σε κάποια ομαλοποίηση της κατάστασης, σίγουρα θα απογοητεύτηκαν. Οι κάλπες επιβεβαίωσαν τον διχασμό που διατρέχει την καταλανική κοινωνία, από τις πολιτικές ελίτ μέχρι τις οικογένειες, τα καφενεία και τις παρέες, ενώ η παραλυτική ισορροπία δυνάμεων μεταξύ εθνικιστών –οπαδών της απόσχισης και ενωτικών– υποστηρικτών της συνταγματικής τάξης διαμορφώνει εξαιρετικά θολό τοπίο για την επόμενη μέρα.

Για πρώτη φορά μετά την πτώση της δικτατορίας Φράνκο, ένα μη εθνικιστικό κόμμα, οι Ciutadans (Πολίτες) με επικεφαλής την Ινές Αριμάδας αναδείχθηκαν πρώτη δύναμη (37 έδρες σε σύνολο 135) στην αυτόνομη περιοχή. Το γεγονός αυτό έχει την αναμφισβήτητη συμβολική σημασία του, αλλά σε μεγάλο βαθμό οφείλεται σε δύο παράγοντες: την καταβαράθρωση του Λαϊκού Κόμματος του Ραχόι, που ήρθε τελευταίο με μόλις 4,2% και 3 έδρες- πραγματική ταπείνωση για κόμμα εξουσίας- και τη διάσπαση του αποσχιστικού συνδυασμού JxSi σε δύο αυτόνομες λίστες, την JxCat του εξόριστου στις Βρυξέλλες πρώην προέδρου Κάρλες Πουτζντεμόν και την αριστερή ERC του φυλακισμένου πρώην αντιπροέδρου Οριόλ Ζουνκέρας.

Η επιτυχία των Ciutadans, την οποία πιστώνεται η χαρισματική επικεφαλής τους στην Καταλωνία, Ινές Αριμάδας, δεν μπορεί να μετριάσει την πικρή γεύση που άφησε στη Μαδρίτη το βασικό στοιχείο του εκλογικού αποτελέσματος:

το γεγονός ότι σ’ αυτές τις τόσο ανώμαλες εκλογές, παρά τα σκληρά κατασταλτικά μέτρα του Ραχόι και τους κρατούμενους πολιτικούς, το μπλοκ των τριών αποσχιστικών κομμάτων (ERC, JxCat και η αντικαπιταλιστική CUP) κατάφερε να διατηρήσει την πλειοψηφία στο τοπικό κοινοβούλιο. Μάλιστα, υπερείχαν καθαρά του ενωτικού – συνταγματικού μπλοκ (Ciutadans, Σοσιαλιστές, Λαϊκό Κόμμα), τόσο σε έδρες (70 έναντι 57) όσο και σε ψήφους (47,5% έναντι 43,5%) . Θύμα της πόλωσης έπεσε ο αριστερός συνδυασμός της Αντα Κολάου (Podemos, Ενωμένη Αριστερά, Πράσινοι-8 έδρες), που κράτησε μεσοβέζικη στάση στην κρίση, ναι στο δικαίωμα των Καταλανών να αποφασίσουν για τη μοίρα τους με δημοψήφισμα, αλλά και υπέρ της ενότητας του ισπανικού κράτους.

Η επιτυχία των εθνικιστών καθιστά αδιαμφισβήτητη τη διάδοση και ανθεκτικότητα των αισθημάτων για ανεξαρτησία της Καταλωνίας, αν σκεφτεί κανείς ότι οι επικεφαλής των δύο συνδυασμών είχαν να αντιμετωπίσουν τόσο δύσκολες συνθήκες στην εκλογική τους καμπάνια. Ο μεν Πουτζντεμόν μπορούσε να επικοινωνεί με τους οπαδούς του μόνο μέσω βίντεο από τις Βρυξέλλες, ενώ ο Ζουνκέρας είχε τη δυνατότητα μόνο δέκα πεντάλεπτων τηλεφωνικών συνομιλιών την εβδομάδα – μάλιστα, τιμωρήθηκε σε περιορισμό στην απομόνωση για παραβίαση των περιοριστικών όρων.

Παρ’ όλα αυτά, το ενδεχόμενο απόσχισης της Καταλωνίας δεν βρίσκεται στη γραμμή του ορίζοντα. Τόσο ο Πουτζντεμόν, όσο και ο Ζουνκέρας έβαλαν νερό στο κρασί τους στην προεκλογική περίοδο, αναγνωρίζοντας ότι δεν μπορούν να πετύχουν άμεσα την ανεξαρτησία, με μια κοινωνία τόσο διχασμένη και χωρίς την παραμικρή διεθνή υποστήριξη. Η τραγελαφική διαχείριση του δημοψηφίσματος της 1ης Οκτωβρίου και της μονομερούς διακήρυξης της ανεξαρτησίας δεν μπορεί να σβηστεί από τη μνήμη ακόμη και των ένθερμων υποστηρικτών τους. Ισχυρή πίεση ασκεί στις ηγεσίες και το οικονομικό τίμημα που πληρώνει η περιοχή από την πολιτική κρίση. Το τελευταίο τρίμηνο, 3.100 επιχειρήσεις έφυγαν από την Καταλωνία, αναζητώντας ασφαλέστερο τόπο για την έδρα τους σε άλλες περιοχές της Ισπανίας. Οι άμεσες επενδύσεις ξένου κεφαλαίου στην περιοχή έπεσαν κατά 75% μέσα στον τελευταίο χρόνο. Πολλοί Ισπανοί, η μεγάλη πλειονότητα των οποίων βλέπει με εχθρότητα το εγχείρημα της ανεξαρτησίας, προχωρούν αυθόρμητα σε μποϊκοτάζ καταλανικών προϊόντων, με θύμα τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους σε αυτές. Υπό αυτές τις συνθήκες και τα δύο μεγάλα αποσχιστικά κόμματα αναζητούν διάλογο με τη Μαδρίτη προς εξεύρεση αμοιβαία αποδεκτού συμβιβασμού. Η αντίθεση του CUP σε κάθε σκέψη για συνδιαλλαγή καθιστά δύσκολο το σχηματισμό νέας τοπικής κυβέρνησης.

Για τον Μαριάνο Ραχόι, που βγήκε από την αναμέτρηση του τελευταίου τριμήνου με μαυρισμένο μάτι, τα διλήμματα είναι ακόμη σκληρότερα. Τι θα συμβεί αν οι εθνικιστές προτείνουν στη νέα καταλανική Βουλή να εκλέξει πρόεδρο τον Πουτζντεμόν; Θα τον συλλάβει μόλις επιστρέψει από τις Βρυξέλλες και θα τον οδηγήσει σε δίκη, όπου αντιμετωπίζει ποινή κάθειρξης 30 χρόνων; Το ίδιο δίλημμα τίθεται στην περίπτωση στήριξης της υποψηφιότητας Ζουνκέρας. Θα συνεχίσει να τον κρατά στη φυλακή, παρά τη νωπή λαϊκή ετυμηγορία σε αυτές τις εκλογές-δημοψήφισμα;

Η κοινή λογική θα επέβαλε μια λύση σαν κι αυτή που προτείνουν φωναχτά οι πιο ψύχραιμοι πολιτικοί και αναλυτές στην Ισπανία και κατ’ ιδίαν αρκετοί Ευρωπαίοι εταίροι του Ραχόι, που έχουν αρχίσει να χάνουν την υπομονή τους με το Καταλανικό (λες και δεν τους φτάνουν το Brexit, η γερμανική παράλυση και οι απειλητικές ιταλικές εκλογές της άνοιξης): να επιδιώξει πολιτική λύση στο πρόβλημα.

Συνταγματική αναθεώρηση

Μια παρόμοια λύση προϋποθέτει, βέβαια, αναθεώρηση του συντάγματος – κάτι που και το Σοσιαλιστικό Κόμμα υποστηρίζει. Σ’ αυτή την προοπτική, η Μαδρίτη θα μπορούσε να παραχωρήσει στην Καταλωνία (η οποία, για να λέμε την αλήθεια, ήδη διαθέτει μεγαλύτερη αυτονομία και από τη Σκωτία, ακόμη και από τη Βαλλονία στο ομόσπονδο Βέλγιο) πλήρη φορολογική αυτονομία και αναγνώριση του καταλανικού έθνους, ό,τι δηλαδή έχει ήδη παραχωρηθεί στη Χώρα των Βάσκων.

Είναι βέβαια αμφίβολο αν ο Μαριάνο Ραχόι, με την άκρως αδιάλλακτη και αυταρχική πολιτική που έχει ακολουθήσει μέχρι τώρα, έχει τη δυνατότητα μιας τέτοιας αναδίπλωσης, που θα προκαλέσει πολλά προβλήματα, αν όχι και ανταρσίες στο εσωτερικό του ίδιου του Λαϊκού Κόμματος. Άλλο τόσο όμως είναι αμφίβολο αν οι Σοσιαλιστές, που μέχρι τώρα διατηρούν με την ψήφο εμπιστοσύνης τους την κυβέρνηση μειοψηφίας του Ραχόι, θα εξακολουθήσουν να το κάνουν για πολύ ακόμη. Άλλωστε ο ηγέτης τους, Πέδρο Σάντσεθ, δεν κρύβει την πρόθεσή του να του τραβήξει το χαλί κάτω από τα πόδια στην πρώτη ευκαιρία, και μόνο η αντίσταση των «βαρώνων» των Σοσιαλιστών τον έχει εμποδίσει να το πράξει μέχρι σήμερα.

*Πηγή: kathimerini.gr (από την έντυπη έκδοση της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ, 23/12/2017).