Ανυπακοή

του Γιώργου Σταματόπουλου

Πρώτος ο Προμηθέας παράκουσε τον Δία και έδωσε τη φωτιά στους ανθρώπους -παρέβη τον θείο νόμο, έκανε, όμως, καλό στους ανθρώπους.

Η Αντιγόνη του Σοφοκλή αψήφησε τον νόμο της Πολιτείας (του βασιλιά Κρέοντα) και έθαψε τον αδελφό της -ανυπάκουη κι αυτή αλλά δοξασμένη στην οικουμένη και την αιωνιότητα. Στη συνέχεια εμφανίστηκαν πολλοί «Σπάρτακοι», που δεν πειθάρχησαν στις διαταγές των αρχόντων και ξεσηκώθηκαν. Ολες οι εξεγέρσεις και επαναστάσεις στην ανυπακοή βασίστηκαν, πολιτική ή ηθική -πώς αλλιώς;

Τον δέκατο ένατο αιώνα στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, ο Αμερικανός διανοούμενος Χένρι Ντέιβιντ Θόρο συνέγραψε μια διατριβή, τίτλος της οποίας ήταν «Πολιτική Ανυπακοή»· μια ευθεία αμφισβήτηση της εξουσίας (και φυσικά της πλειοψηφίας) να ασκεί βία και να κυριαρχεί στη συνείδηση των ανθρώπων.

Πεποίθησή του ήταν ότι επιθυμητό δεν είναι να καλλιεργούμε τον σεβασμό προς τον νόμο αλλά τον σεβασμό προς το δίκαιο. Ο ίδιος φυλακίστηκε γιατί αρνήθηκε να πληρώσει τους φόρους του. Αιτιολόγησε την άρνησή του υποστηρίζοντας ότι τα έσοδα του αμερικανικού κράτους από την είσπραξη των φόρων τα χρησιμοποιούσαν για τον (άδικο) πόλεμο κατά του Μεξικού.

Ο Αμερικανός διανοητής θεωρούσε (δικαίως) ότι πληρώνοντας φόρους γινόταν συνεργός στο μεγάλο έγκλημα που διέπραττε η πατρίδα του κατά της γειτονικής χώρας. Τόσο απλά, τόσο κατανοητά, τόσο πολιτικά.

Οταν υπάρχουν άδικοι νόμοι πρέπει να τους υπακούμε ή πρέπει να τους παραβιάζουμε αμέσως; Ας πάρουμε παράδειγμα τους Ελληνες συμβολαιογράφους. Η ατράνταχτη λογική (και θεωρία πλέον) λέει ότι αν η αδικία είναι τέτοιας φύσης, που απαιτεί από σένα να γίνεις δράστης της αδικίας προς έναν άλλο άνθρωπο, τότε: παραβίασε με κάθε μέσο, με κάθε τρόπο τον νόμο.

Βέβαια οι Ελληνες συμβολαιογράφοι περί άλλα τυρβάζουν ή σφυρίζουν κλέφτικα -πρέπει να ξέρουν, όμως, ότι αυτομάτως γίνονται συνεργοί άδικων νόμων και μιας ανάλγητης εξουσίας.

Η μεγαλύτερη, όπως έχει χαρακτηριστεί, προσωπικότητα στη φιλοσοφία του εικοστού αιώνα, ο Αμερικανός καθηγητής του Χάρβαρντ Τζον Ρόουλς (διάσημο το βιβλίο του «Η θεωρία της δικαιοσύνης») σημειώνει κάπου ότι «Η πολιτική ανυπακοή είναι μια δημόσια, μη βίαιη, ενσυνείδητη πολιτική πράξη αντίθετη στον νόμο, η οποία γίνεται συνήθως με σκοπό να επιφέρει αλλαγή στον νόμο ή στις επιλογές της κυβέρνησης». Να προσεχτεί η ειρηνική δομή της και η δημοσιότητα -δεν υπονομεύει, δεν συνωμοτεί, δεν στασιαρχεί.

Ολα στο φως. Κίνητρο η εντιμότητα, το δίκαιο και η αλήθεια. Επειδή έρχεται σε αντίθεση με τα κρατούντα ο πολιτικά ανυπάκουος οφείλει να είναι έτοιμος να αντιμετωπίσει τις ενδεχόμενες κυρώσεις (το κράτος μπροστά σε ένα συνολικό ξέσπασμα πολιτικής ανυπακοής δεν θα κάτσει με σταυρωμένα τα χέρια).

Ο Καντ λέει ότι δεν μπορεί να θεσμοθετηθεί η πολιτική ανυπακοή ως δικαίωμα του πολίτη διότι αυτοαναιρείται ως κράτος (δεν περιμέναμε και τίποτα καλύτερο από τον Γερμανό φιλόσοφο).

Εμείς μένουμε στα ιστορικά παραδείγματα, στα ηθικά και δίκαια κίνητρα και στο ακροτελεύτιο άρθρο (120) του Συντάγματος: «Η τήρηση του Συντάγματος επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων, που δικαιούνται και υποχρεούνται να αντιστέκονται με κάθε μέσον εναντίον οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει με τη βία». Ετσι είναι.

*Πηγή: efsyn.gr