Σε κλοιό αβεβαιότητας και κινδύνων η Ελλάδα

του Σταύρου Λυγερού

ΠΗΓΗ: «ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ»

Ούτε πέντε μήνες μετά την εντυπωσιακή εκλογική νίκη του Σεπτεμβρίου, η κυβέρνηση Τσίπρα δίνει αγώνα επιβίωσης με απροσδιόριστη προς το παρόν κατάληξη. Η ψήφιση της τροπολογίας για τις τηλεοπτικές άδειες ήταν μία αντεπίθεση στο εσωτερικό μέτωπο με ισχυρό πολιτικό συμβολισμό. Οι πραγματικές απειλές, όμως, προέρχονται –τουλάχιστον σ’ αυτή τη φάση– από αλλού.

Οι πρωτόγνωρες μετά το 2011 κοινωνικές αντιδράσεις, κυρίως οι κινητοποιήσεις των αγροτών, εκ των πραγμάτων δοκιμάζουν την αντοχή της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας. Ταυτοχρόνως, οι μαξιμαλιστικές απαιτήσεις των δανειστών εμποδίζουν προς το παρόν την προσπάθεια της κυβέρνησης να προχωρήσει με ταχύ ρυθμό την 1^η αξιολόγηση, γεγονός που συντηρεί το κλίμα αβεβαιότητας.

Σαν να μην έφθαναν αυτά, γίνεται ολοένα και πιο πιθανό το κλείσιμο των βόρειων συνόρων. Μία τέτοια εξέλιξη θα έχει ως αποτέλεσμα τον εγκλωβισμό στην Ελλάδα ενός μεγάλου πλήθους παράνομων μεταναστών.

Προκειμένου να αποφύγει το κλείσιμο των βόρειων συνόρων, αλλά και με σκοπό να εξασφαλίσει παρέμβαση της Μέρκελ για χαλάρωση στο μέτωπο της αξιολόγησης, ο Τσίπρας προσχώρησε και συνυπέγραψε την αρχική γερμανοτουρκική πρόταση για εμπλοκή του ΝΑΤΟ. Και τούτο παρότι υπάρχουν θολά σημεία και δημιουργείται ένα δυνάμει προβληματικό προηγούμενο.

Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, πάντως, οι απρόσμενες θετικές δηλώσεις που ακούστηκαν στη σύνοδο του Eurogroup την περασμένη Πέμπτη ήταν η ανταμοιβή για τη στάση της Αθήνας. Κοινοτική πηγή, ωστόσο, είπε στο "Θέμα" ότι η κυβέρνηση θα κάνει λάθος εάν εκλάβει τις εν λόγω δηλώσεις σαν απόδειξη ότι το Eurogroup είναι αποφασισμένο να χαλαρώσει την πίεση.

Απλώς, ανταποκρίθηκε στην επιθυμία και της καγκελαρίου και του προέδρου Ολάντ να δώσει μία ανάσα στον Τσίπρα, αλλά μέχρις εκεί. Ισχύουν όλες οι επιφυλάξεις που είχαν εκφρασθεί τις προηγούμενες ημέρες. Και τούτο παρότι το κόστος για την Ελλάδα από την προσφυγική-μεταναστευτική κρίση υπερβαίνει το ένα δισ, σύμφωνα με τον αρμόδιο υπουργό Μουζάλα.

Η ίδια κοινοτική πηγή μας είπε πως δεν είναι καθόλου τυχαία η παρέμβαση του Τόμσεν, με την οποία ζήτησε όχι μόνο νέα μεγάλη μείωση των κύριων συντάξεων, αλλά και λήψη νέων μέτρων ύψους 7-9 δισ! Το Ταμείο θέλει να αποχωρήσει από το ελληνικό πρόγραμμα και η τακτική που ακολουθεί είναι να ανεβάζει συνεχώς τον πήχη των απαιτήσεών του.

Ο ίδιος κοινοτικός παράγοντας μας υπογραμμίζει ότι η Κομισιόν δεν συμμερίζεται πάντα τις ακραίες απαιτήσεις του ΔΝΤ. Στο Eurogroup, όμως, είναι πολλοί αυτοί που εκμεταλλεύονται τον μαξιμαλισμό του Ταμείου για να σφίξουν τη θηλιά γύρω από τον λαιμό του Τσίπρα. Έτσι εξηγείται και το γεγονός πως στο τέλος τα βρίσκουν μεταξύ τους.

Προς το παρόν, η κυβέρνηση προσπαθεί να ελιχθεί ανάμεσα στην πίεση που δέχεται αφενός από τις κινητοποιήσεις των αγροτών, αφετέρου από τις απαιτήσεις των δανειστών. Ταυτοχρόνως, προωθεί προς ψήφιση το λεγόμενο "παράλληλο πρόγραμμα" και αναμένεται να εντατικοποιήσει τις προσπάθειές της στο μέτωπο εναντίον της διαπλοκής και της διαφθοράς, ώστε να μετατοπίσει το κέντρο βάρους της δημόσιας συζήτησης.

Στο μέτωπο με τους δανειστές, πάντως, ο πρωθυπουργός συμφωνεί απολύτως με τη φράση του Τσακαλώτου πως εάν η αξιολόγηση καθυστερήσει και πάμε για Μάιο-Ιούνιο τότε «καήκαμε». Θέλει κι αυτός να ολοκληρωθεί το αργότερο μέχρι το Πάσχα των Καθολικών.

Υψηλά ιστάμενη κυβερνητική πηγή είπε στο "Θέμα" ότι εντολή του πρωθυπουργού είναι να γίνουν όσα χρειάζεται για να ολοκληρωθεί το ταχύτερο δυνατόν η αξιολόγηση. Η ίδια πηγή, ωστόσο, διευκρινίζει πως υπάρχει ένα όριο στο τι μπορεί να δεχθεί η κυβέρνηση. Και το όριο αυτό προσδιορίζεται από το τι αντέχουν να ψηφίσουν οι 153.

Τα μηνύματα που φθάνουν στο Μαξίμου καταδεικνύουν πως ειδικά οι αγροτικές κινητοποιήσεις δοκιμάζουν σκληρά την αντοχή της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας. Όπως μας λέει υπουργός που έχει εικόνα της Κοινοβουλευτικής Ομάδας, «το πρόβλημα δεν είναι 3-4 βουλευτές. Είναι χάλια το γενικό κλίμα. Το ηθικό είναι πεσμένο. Ειδικά οι βουλευτές που προέρχονται από αγροτικές περιφέρειες είναι καταπτοημένοι».

Άλλος κυβερνητικός παράγοντας μας εξέφρασε αισιοδοξία. Θεωρεί ότι τελικώς θα προκύψει διέξοδος. «Οι αγρότες δεν έχουν πολύ χρόνο στη διάθεσή τους. Μέχρι το τέλος του μήνα θα υποχρεωθούν να επιστρέψουν στα χωράφια τους. Αλλά και οι Ευρωπαίοι δεν έχουν αυτή τη φορά την πολυτέλεια για το γνωστό εκβιαστικό παιχνίδι. Θα ήταν τυχοδιωκτισμός στις σημερινές συνθήκες της αναταραχής στον ευρωπαϊκό τραπεζικό τομέα με κέντρο την υπόθεση της Deutsche Bank. Από την πλευρά μας κάνουμε γενναία βήματα, αλλά πρέπει να καταλάβουν πως υπάρχουν όρια. Όσοι, μάλιστα, απ’ αυτούς φαντασιώνονται κυβέρνηση ειδικού σκοπού με πρωθυπουργό τεχνοκράτη και με τη συμμετοχή του ΣΥΡΙΖΑ ας το ξεχάσουν».

Επιστρέφοντας στο προσφυγικό-μεταναστευτικό, πρέπει να σημειωθεί ότι εάν κλείσουν τα βόρεια σύνορα, το μήνυμα θα φθάσει στους ενδιαφερόμενους, έστω και με κάποια καθυστέρηση. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως θα αναζητηθούν εναλλακτικές οδοί. Ακόμα και όσοι εγκλωβισθούν στην Ελλάδα θα ψάξουν τρόπο να προχωρήσουν. Αρμόδιες πηγές μας λένε πως έχουν ήδη αρχίσει να ενεργοποιούνται εγχώρια κυκλώματα λαθροδιακινητών και προς τα βόρεια και προς τη θαλάσσια οδό προς την Ιταλία.

Με την εμπλοκή του ΝΑΤΟ, η ΕΕ ουσιαστικά καταβάλει την ύστατη προσπάθεια να συρρικνώσει τις εισροές στον ευρωπαϊκό χώρο από τα θαλάσσια σύνορα στο ανατολικό Αιγαίο. Εάν η προσπάθεια αυτή δεν αποδώσει τα αναμενόμενα, θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο πως το φράγμα θα τοποθετηθεί στα σύνορα Ελλάδας-ΠΓΔΜ. Προς το παρόν ζήτημα τυπικής εξόδου από τη ζώνη Σένγκεν δεν θα τεθεί. Εάν, όμως, κλείσουν τα σύνορα η χώρα μας θα μείνει στην πράξη εκτός.

Όπως είναι γνωστό, το Βερολίνο είχε προτείνει κοινές ελληνοτουρκικές περιπολίες στο ανατολικό Αιγαίο με σκοπό την καταστολή της δράσης των λαθροδιακινητών. Η άρνηση της Αθήνας, λόγω των μονομερών διεκδικήσεων της Άγκυρας "σκότωσε" εκείνη την ιδέα. Έτσι, Μέρκελ και Νταβούτογλου πρότειναν εναλλακτικά την εμπλοκή του ΝΑΤΟ στην αντιμετώπιση της προσφυγικής-μεταναστευτικής κρίσης.

Τα κίνητρα των δύο πλευρών είναι διαφορετικά. Για την καγκελάριο, η οποία αντιμετωπίζει πρωτοφανές κλίμα αμφισβήτησης στη Γερμανία, το κρίσιμο είναι να συρρικνωθούν οι εισροές στα ελληνικά νησιά και κατ’ επέκτασιν να σταματήσει το ρεύμα προς τη χώρα της.

Η Άγκυρα, όμως, έχει άλλο σκοπό. Εάν ήθελε να εμποδίσει τον απόπλου των πλοιαρίων από τα μικρασιατικά παράλια θα μπορούσε να το επιτύχει χωρίς δυσκολία. Συμφώνησε αμέσως στο αίτημα για επιστράτευση του ΝΑΤΟ στην αντιμετώπιση της προσφυγικής-μεταναστευτικής κρίσης με την προσδοκία να το εμπλέξει στον πόλεμο στη Συρία και πάντως η ΝΑΤΟϊκή δύναμη να λειτουργήσει εξισορροπιστικά στη ρωσική στρατιωτική παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο.

Τις τελευταίες ημέρες, οι δυνάμεις του καθεστώτος Άσαντ, με τη βοήθεια των ρωσικών αεροπορικών επιθέσεων, έχουν σημειώσει στρατηγικού χαρακτήρα στρατιωτικές νίκες στην περιοχή Χαλέπι. Το ίδιο ισχύει και για τις δυνάμεις των Κούρδων της Συρίας. Οι ένοπλες ισλαμιστικές οργανώσεις που υποστηρίζονται από την Άγκυρα και το Ριάντ έχουν περιέλθει σε φάση αποσύνθεσης. Εάν, μάλιστα, όπως φαίνεται, καταληφθεί και κλείσει ο διάδρομος μέσω του οποίου τροφοδοτούνται από την Τουρκία σε άνδρες, όπλα και εφόδια, θα σημάνει το τέλος τους.

Οι εξελίξεις αυτές οδηγούν σε κατάρρευση τη στρατηγική του Ερντογάν στο Συριακό. Εργάσθηκε για την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ και την αντικατάστασή του από ένα σουνιτικό καθεστώς, το οποίο θα λειτουργούσε σαν προτεκτοράτο της Άγκυρας. Έτσι όπως εξελίσσονται τα πράγματα, όμως, το καθεστώς Άσαντ όχι μόνο σταθεροποιείται, αλλά και ανακτά τον έλεγχο ολοένα και περισσοτέρων εδαφών.

Ο εφιάλτης για τους νεοοθωμανούς, όμως, είναι η εδραίωση και η επέκταση του κουρδικού κρατικού μορφώματος σ’ όλο σχεδόν το μήκος των συνόρων της Συρίας με την Τουρκία. Αν και η κυρίαρχη οργάνωση των Κούρδων της Συρίας είναι ουσιαστικά παρακλάδι του PKK, υποστηρίζεται όχι μόνο από τους Ρώσους, αλλά και από τους Αμερικανούς. Κι αυτό, επειδή είναι κατά γενική ομολογία η πιο αξιόπιστη στρατιωτική δύναμη στον πόλεμο εναντίον του Ισλαμικού Κράτους.

Ο Ερντογάν έφθασε να ζητήσει δημοσίως από την Ουάσιγκτον να διαλέξει ποιος θα είναι σύμμαχός της: η Τουρκία ή οι Κούρδοι «τρομοκράτες»; Κι όχι μόνο αυτό. Αφήνει να αιωρείται η απειλή πως ο τουρκικός στρατός θα εισβάλει στο συριακό έδαφος για να αποτρέψει τη δημιουργία τετελεσμένων. Τη θέση ότι η Τουρκία πρέπει να μπει άμεσα στον πόλεμο υποστήριξε προ ημερών με άρθρο του και ο γενικός διευθυντής της φιλοκυβερνητικής τουρκικής εφημερίδας Γενί Σαφάκ, γνωστός για τους στενούς δεσμούς του με τον Ερντογάν.

Οι Αμερικανοί έχουν ανάψει κόκκινο φως στην Άγκυρα, ενώ ο Ρώσος πρωθυπουργός Μεντβέντεφ προειδοποίησε ότι εάν εκδηλωθεί εξωτερική εισβολή στη Συρία θα οδηγηθούμε σε παγκόσμιο πόλεμο. Ουάσιγκτον και Μόσχα έχουν αντιτιθέμενα συμφέροντα στη Συρία, αλλά και οι δύο δεν επιθυμούν να παρασυρθούν σε μεταξύ τους θερμή αντιπαράθεση με απρόβλεπτες συνέπειες.

Το περασμένο φθινόπωρο, ο Ερντογάν είχε διατάξει την κατάρριψη του ρωσικού βομβαρδιστικού, επιδιώκοντας να πυροδοτήσει μία σύγκρουση όχι ανάμεσα στη Μόσχα και στην Άγκυρα, αλλά ανάμεσα στη Μόσχα και στο ΝΑΤΟ. Ήλπιζε ότι κατ’ αυτό τον τρόπο θα εξουδετέρωνε τη ρωσική αεροπορική παρουσία στη Συρία, λόγω της οποίας οι δυνάμεις του Άσαντ είχαν αρχίσει να αποκτούν πλεονέκτημα.

Τότε, είχε αποτύχει να παρασύρει τους Αμερικανούς και τους Ευρωπαίους με αποτέλεσμα η κίνησή του να μετατραπεί σε μπούμεραγκ. Η ρωσική στρατιωτική παρουσία ενισχύθηκε, οι δυνάμεις του Άσαντ προελαύνουν και οι Κούρδοι εδραιώνονται. Στον Ερντογάν δεν έχουν μείνει πολλές επιλογές. Η στρατιωτική εισβολή στη Συρία είναι ακόμα και για τα δικά του μέτρα τυχοδιωκτισμός, αν και τίποτα δεν μπορεί να αποκλεισθεί.

Για να αποτρέψει εξελίξεις που θα την έφερναν σε δυσχερή θέση, η Ουάσιγκτον κινήθηκε από κοινού με τη Μόσχα για μία εκεχειρία. Προς το παρόν, η Άγκυρα εκμεταλλεύεται την πίεση που υφίστανται οι Ευρωπαίοι και ειδικά η Μέρκελ από το προσφυγικό-μεταναστευτικό ρεύμα:

·         Πρώτον, για να εισπράξει πολλά δισ. Όπως προκύπτει από τα γεγονότα σ’ αυτό το επίπεδο τα πάει πολύ καλά.

·         Δεύτερον, για να εξασφαλίσει την ανοχή της ΕΕ στις εκκαθαρίσεις που πραγματοποιεί ο τουρκικός στρατός εναντίον των Κούρδων στη Νοτιοανατολική Τουρκία. Η αιδήμων σιωπή των κατά τα άλλα ευαίσθητων Ευρωπαίων μιλάει από μόνη της.

·         Τρίτον, για να εμπλέξει το ΝΑΤΟ στη συριακή κρίση και να το αντιπαραθέσει με τη Ρωσία.

Αυτή η επιδίωξη είναι ο λόγος που η Άγκυρα δέχθηκε ναυτικές μονάδες της Συμμαχίας να περιπολούν στο ανατολικό Αιγαίο και να ειδοποιούν σε πραγματικό χρόνο τις τουρκικές αρχές όταν εντοπίζουν πλοιάρια με πρόσφυγες-μετανάστες έτοιμα να αποπλεύσουν από το άλφα ή το βήτα λιμανάκι των μικρασιατικών ακτών. Μένει να αποδειχθεί στην πράξη πώς θα αντιδράσουν οι τουρκικές αρχές. Οπωσδήποτε, όμως, θα έρθουν σε δύσκολη θέση εάν αδρανήσουν παρά τις συγκεκριμένες πληροφορίες που θα τους δίδονται από το ΝΑΤΟ.

Οι ναυτικές μονάδες της Συμμαχίας θα δρουν κυρίως εντός των τουρκικών χωρικών υδάτων, αλλά η απόφαση προβλέπει πως μόνο εκ των υστέρων θα ενημερώνουν τις ελληνικές και τις τουρκικές αρχές όταν επιχειρούν αντιστοίχως στα ελληνικά και τουρκικά ύδατα. Δεν είναι τυχαίο ότι μεσογειακές χώρες, όπως η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία εξέφρασαν επιφυλάξεις, ακριβώς επειδή δημιουργείται ένα προηγούμενο. Γενικότερα υπάρχει και μία ασάφεια όσον αφορά τον επιχειρησιακό χώρο. Επειδή ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες, είναι σκόπιμο να περιμένουμε να δούμε πως θα υλοποιηθεί η συμφωνία για να την αξιολογήσουμε.

Προς το παρόν, η κυβέρνηση δίνει μάχη με τον χρόνο για να έχει ετοιμάσει τα κέντρα καταγραφής και ταυτοποίησης μέχρι τη σύνοδο κορυφής αυτή την εβδομάδα. Είναι η μόνη ελπίδα της για να αποτρέψει το σφράγισμα των βόρειων συνόρων. Στην ΠΓΔΜ έχουν μεταβεί αστυνομικοί και στρατιώτες κυρίως από χώρες της ανατολικής Ευρώπης, προκειμένου να ενισχύσουν τη φύλαξη των συνόρων με την Ελλάδα. Πρόκειται για διμερείς συμφωνίες αυτών των χωρών με τα Σκόπια, αλλά είναι κοινό μυστικό ότι προς την ίδια κατεύθυνση κινείται και η ΕΕ ως σύνολο.