Η διαχείριση των υδάτινων πόρων επιστρέφει στο κράτος !

του δρος Κων/νου Χαρτζουλάκη, γεωπόνου- ερευνητή ,διευθυντή  στο Ινστιτούτο  Υποτροπικών Φυτών και Ελιάς στα Χανιά.

«Σήμερα, πολλές πόλεις, περιφέρειες, ακόμη και χώρες έχουν επιλέξει να κλείσουν το βιβλίο στην ιδιωτικοποίηση του νερού, και έχουν αρχίσει την επαναφορά του υπό δημοτικό ή κρατικό έλεγχο.

Ο στόχος τους δεν είναι να επιστρέψουν στην προ ιδιωτικοποιήσεως κατάσταση, αλλά να αναπτύξουν σύγχρονα συστήματα διαχείρισης του νερού για τον 21ο αιώνα υπό δημόσιο έλεγχο, που ικανοποιούν τις ανάγκες των πολιτών. Η λογική μάλιστα της κρατικοποίησης δεν στηρίζεται μόνο στην αρχή ότι η διαχείριση του νερού πρέπει να είναι δημόσια, γιατί πρόκειται για δημόσιο αγαθό, αλλά και σε καθαρά οικονομικούς και περιβαλλοντικούς όρους, αφού αποδείχθηκε ότι η δημόσια διαχείριση είναι προς το συμφέρον και των πολιτών και του δημόσιου ταμείου……. Ακόμη και η Γαλλία, γνωστή ως η καρδιά της ιδιωτικοποίησης του νερού, επιστρέφει στη δημόσια διαχείριση. Περίπου 40 δήμοι και αστικές κοινότητες έχουν πάρει ήδη πίσω, υπό δημοτικό έλεγχο, τις υπηρεσίες του νερού τα τελευταία 10 χρόνια, με αποτέλεσμα φθηνότερα τιμολόγια και βελτιωμένες υπηρεσίες……»

Όλο το άρθρο

Eν όψει, Ειρήνης Κανά, "Τα Χανιά" 

Σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον στο οποίο όλα αλλάζουν με επιταχυνόμενους ρυθμούς, το νερό, η βασική πηγή ζωής, φαίνεται ότι θα αποτελέσει στοιχείο ανταγωνισμού και περιοριστικό παράγοντα για την ανάπτυξη στις επόμενες δεκαετίες.

Η ποσότητα του νερού που έχουμε, παραμένει σταθερή για χιλιάδες χρόνια ενώ ο αριθμός και ο τύπος των χρηστών έχει αυξηθεί μαζικά. Η παγκόσμια δυναμική -όπως η αύξηση του πληθυσμού, η αστικοποίηση, οι αλλαγές στη χρήση γης και η αλλαγή του κλίματος- δημιουργεί ανταγωνιστικές πιέσεις στον πεπερασμένο αυτόν φυσικό πόρο. Τα τελευταία χρόνια όλο και πιο συχνά επανέρχεται στην επικαιρότητα το πρόβλημα της έλλειψης του νερού. Η ψευδαίσθηση της αφθονίας δεν επιτρέπει εύκολα να αποκαλυφθεί η αλήθεια, ότι δηλαδή με την πάροδο του χρόνου το καλής ποιότητας νερό τείνει να μετατραπεί σε αγαθό εν ανεπαρκεία.

Η έλλειψη νερού έχει επισημανθεί σαν ένα από τα κυρίαρχα προβλήματα για τις γενιές που έρχονται, αν και τις συνέπειές της τις έχουν ήδη υποστεί σε κάποιες περιοχές της Γης.

Αναγνωρίζεται σήμερα ότι η έλλειψη νερού αποτελεί τεράστια απειλή για την παγκόσμια σταθερότητα και ότι αν το θέμα δεν γίνει αντικείμενο σωστής διαχείρισης, τότε και για την παγκόσμια ανάπτυξη και ειρήνη. «Είμαστε πεπεισμένοι», αναφέρει ο διευθυντής του τομέα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, «ότι πολλοί από τους κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες του 21ου αιώνα θα διεξαχθούν για το νερό». Ηδη πολλές χώρες, όπως η Τουρκία και το Ισραήλ, χρησιμοποιούν το νερό σαν μέσο διπλωματικής πίεσης, ενώ οι ΗΠΑ φλερτάρουν με την ιδέα της απελευθέρωσης της αγοράς του νερού.

Δυσοίωνες προβλέψεις

Οι προβλέψεις δείχνουν ότι η κατάσταση των υδατικών πόρων σε παγκόσμιο αλλά και τοπικό επίπεδο είναι πιθανόν να χειροτερεύσει τα επόμενα χρόνια, εκτός αν αλλάξει ο τρόπος διαχείρισής τους. Ο κόσμος σήμερα αλλάζει πολύ γρήγορα, και μαζί με αυτόν πρέπει να αλλάξουν και οι εφαρμοζόμενες πρακτικές στη διαχείριση του νερού.

Ωστόσο, η παγκόσμια κοινότητα δεν συμφώνησε αν το νερό είναι «βασικό δικαίωμα», όπως αναφέρεται στην 64/292 απόφαση του ΟΗΕ ή «βασική ανάγκη» του ανθρώπου, όπως υποστηρίζουν οι πολυεθνικές (Nestle, Coca-Cola, Veolia κ.λπ.) και οι υποστηρικτές του νεοφιλελευθερισμού. Εάν το νερό αποτελεί δικαίωμα του ανθρώπου, πώς είναι δυνατόν να υποχρεωθεί να πληρώνει για αυτό, ιδιαίτερα αν ανήκει σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες;

Μια βασική ανάγκη για τον άνθρωπο, όπως το ψωμί, μπορεί να υπόκειται σε αγοραπωλησία. Οι μη κυβερνητικοί οργανισμοί (NGOs), η Βραζιλία, η Ν. Αφρική και η διεθνής συνομοσπονδία δημόσιων υπηρεσιών υποστηρίζουν ότι το νερό πρέπει να είναι δωρεάν υπηρεσία της πολιτείας για τους ανθρώπους με χαμηλό εισόδημα και τους πτωχούς.

Ωστόσο, και η πλήρης κάλυψη του κόστους του νερού από τον καταναλωτή είχε πάρα πολλούς υποστηρικτές. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα όπου η μη κοστολόγηση του νερού είναι συνώνυμο της σπατάλης.

Στις περισσότερες χώρες, η ανάπτυξη και επέκταση των σύγχρονων δικτύων νερού ύδρευσης και αποχέτευσης κατασκευάστηκαν με δημόσιες επενδύσεις και είναι ιδιοκτησία του κράτους ή των δήμων. Ηταν η απάντηση στις ανησυχίες για την αυξανόμενη ζήτηση και την προστασία της δημόσιας υγείας στις αστικές και ημιαστικές περιοχές. Σήμερα, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι δεν έχουν μόνιμη παροχή νερού στην κατοικία τους και πάνω από δύο δισεκατομμύρια δεν έχουν πρόσβαση σε καλής ποιότητας και ασφαλές νερό.

Στη δεκαετία του '90, μετά από ισχυρές πιέσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας, πολλές από τις αναπτυσσόμενες χώρες, ιδιαίτερα στο Νότο, ιδιωτικοποίησαν τις δημόσιες υπηρεσίες τους, μεταξύ αυτών και το νερό (ύδρευση και αποχέτευση), στο όνομα των «διαρθρωτικών αλλαγών», με απειλή τη διακοπή χρηματοδότησης. Την ίδια συνταγή ακολούθησαν και πολλές νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις στο Βορρά (Ευρώπη και ΗΠΑ). Οι υποσχέσεις ήταν πολύ ελκυστικές. Φορολογικές απαλλαγές, ο ιδιωτικός τομέας είναι ανταγωνιστικός και πιο αποτελεσματικός, υπηρεσίες καλύτερης ποιότητας, ιδιωτικά κεφάλαια για βελτίωση της ποιότητας του νερού και τιμές αποδεκτές από τους περισσοτέρους.

Γρήγορα διαψεύστηκαν

Οι υποσχέσεις ότι η ιδιωτικοποίηση θα βελτίωνε την παροχή υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης διαψεύστηκαν σύντομα. Πολλές από τις ιδιωτικοποιημένες υπηρεσίες για το νερό άρχισαν γρήγορα να παρουσιάζουν σοβαρές αδυναμίες, αφού δεν υλοποίησαν τους στόχους για επέκταση και αναβάθμιση των δικτύων. Αύξησαν την τιμή του νερού και παράλληλα το κόστος σύνδεσης για τον καταναλωτή, που ήταν υπερβολικά υψηλό για τις χαμηλού εισοδήματος οικογένειες. Χάθηκαν θέσεις εργασίας και απειλούνται τα συνδικάτα. Αυξήθηκαν η ρύπανση και τα περιβαλλοντικά προβλήματα, αλλά και οι δημόσιες δαπάνες, προς όφελος των ιδιωτών. Επιπλέον, οι διοικητικές και οικονομικές δραστηριότητες δεν ήταν υπεύθυνες και διαφανείς, προκαλώντας διαμαρτυρίες και κοινωνική αναταραχή.

Σήμερα, πολλές πόλεις, περιφέρειες, ακόμη και χώρες έχουν επιλέξει να κλείσουν το βιβλίο στην ιδιωτικοποίηση του νερού, και έχουν αρχίσει την επαναφορά του υπό δημοτικό ή κρατικό έλεγχο.

Ο στόχος τους δεν είναι να επιστρέψουν στην προ ιδιωτικοποιήσεως κατάσταση, αλλά να αναπτύξουν σύγχρονα συστήματα διαχείρισης του νερού για τον 21ο αιώνα υπό δημόσιο έλεγχο, που ικανοποιούν τις ανάγκες των πολιτών. Η λογική μάλιστα της κρατικοποίησης δεν στηρίζεται μόνο στην αρχή ότι η διαχείριση του νερού πρέπει να είναι δημόσια, γιατί πρόκειται για δημόσιο αγαθό, αλλά και σε καθαρά οικονομικούς και περιβαλλοντικούς όρους, αφού αποδείχθηκε ότι η δημόσια διαχείριση είναι προς το συμφέρον και των πολιτών και του δημόσιου ταμείου.

Ως συνήθως, στην Ελλάδα πάμε ανάποδα

Την ίδια ώρα που στον πλανήτη η τάση που τα τελευταία χρόνια έχει παγιοποιηθεί είναι η επιστροφή των δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης σε δημοτικές ή κρατικές επιχειρήσεις, στη χώρα μας προβάλλεται ως ανάπτυξη και ως «εργαλείο» εξόδου από την κρίση η ιδιωτικοποίηση του νερού.

Η λίμνη του Μαραθώνα Και αυτό όταν ο επίτροπος της εσωτερικής αγοράς, Μισέλ Μπαρνιέ, στις 26 Ιουνίου 2013 δήλωσε ότι ο τομέας του νερού δεν θα είναι μέρος της οδηγίας σχετικά με την ανάθεση συμβάσεων παραχώρησης στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Δεν κατάλαβαν τίποτα από τα αποτελέσματα της ιδιωτικοποίησης του νερού σε παγκόσμιο επίπεδο. Αντί να εξορθολογήσουν τη λειτουργία των δημοτικών ή κρατικών επιχειρήσεων, τις «χαρίζουν» στους ιδιώτες για να αυξήσουν τα κέρδη τους, ιδιαίτερα στη σημερινή δυσμενή οικονομική συγκυρία.

Η αντίφαση με την ευρωπαϊκή πολιτική αποκαλύπτεται ξεκάθαρα από το γεγονός ότι, αν και ο τομέας των υδάτων δεν είναι πλέον στην οδηγία, η τρόικα (Ε.Ε., ΕΚΤ, ΔΝΤ) συνεχίζει να ασκεί βάναυση πολιτική των ιδιωτικοποιήσεων στην Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ισπανία. Η αντίσταση στην υδατική πολιτική της Ε.Ε. πρέπει να συνεχιστεί για όσο διάστημα η Ευρωπαϊκή Ενωση αντιμετωπίζει το νερό ως εμπόρευμα, αυξάνοντας τα κέρδη των ολιγοπωλίων του νερού, και όχι ως κοινωνικό αγαθό.

Απέτυχαν οι ιδιώτες σε Λονδίνο, Βερολίνο, Μπουένος Αϊρες

Το παράδειγμα του Βερολίνου είναι χαρακτηριστικό. Ιδιωτικοποίησε (49,9%) ύδρευση και αποχέτευση το 1999. Το 2004 η τιμή του νερού αυξήθηκε 35%, χάθηκαν 2.000 θέσεις εργασίας, υποβαθμίστηκε η ποιότητα του νερού και μειώθηκαν οι παρεχόμενες υπηρεσίες.

Ο Δήμος Βερολίνου πληρώνει περισσότερα από πριν, σύμφωνα με προσωπικές μαρτυρίες. Τα ίδια αποτελέσματα σε παγκόσμιο επίπεδο, στο Μπουένος Αϊρες, τη Μανίλα, την Ατλάντα, την ευρύτερη περιοχή του Λονδίνου και το Παρίσι.

Το Λονδίνο είναι ίσως η πιο ακραία περίπτωση κακής διευθέτησης του συστήματος διαχείρισης του νερού, ως αποτέλεσμα την ιδιωτικοποίηση, σύμφωνα με την Evelyn Gebhard, μια Γερμανίδα ευρωβουλευτή (ΜΕΡ) που εκπροσωπεί τους Σοσιαλδημοκράτες. Στο Λονδίνο χάνεται το 40% του νερού από διαρροές στο έδαφος, επειδή η ιδιωτική εταιρεία δεν επενδύει στη βελτίωση των υποδομών.

Οι ίδιοι οι Γερμανοί συμμορφώνονται

Στη Γερμανία οι τοπικές αρχές επιμένουν στο δικαίωμά τους να διαχειρίζονται το νερό, και όχι να διευθύνονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Επιπλέον, επιμένουν ότι η διαχείριση του νερού πρέπει να προσαρμόζεται στις τοπικές συνθήκες και όρους. Μια μελέτη το 2012 έδειξε ότι από τις 10 μεγάλες πόλεις με τις υψηλότερες τιμές νερού, οι 6 ήταν από ιδιωτικές επιχειρήσεις, 3 πλήρως ή μερικώς ιδιωτικοποιημένες, και 1 δημόσια επιχείρηση. Από τις 10 πόλεις με τις χαμηλότερες τιμές νερού, οι 8 ήταν από δημόσιες επιχειρήσεις και 2 από αυτές που ιδιωτικοποιήθηκαν.

Ο Hans-Joachim Reck, επικεφαλής της Ενωσης των δημοτικών επιχειρήσεων, φοβάται ότι εάν οι πολυεθνικές εταιρείες που αναπτύσσουν δραστηριότητες σε ολόκληρη την Ευρώπη έχουν τον έλεγχο της παροχής νερού στη Γερμανία, η συμμόρφωση με τα πρότυπα της υγιεινής μπορεί να τεθεί σε κίνδυνο. Και καταλήγει: «Οι τοπικές κοινότητες γνωρίζουν την κακή εμπειρία από την ιδιωτικοποίηση του νερού στην Ευρώπη». Τον Μάρτιο του 2013 η Ανω Βουλή του Κοινοβουλίου της Γερμανίας, όπου αντιπροσωπεύονται τα 16 κρατίδια, απέρριψε την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που επιτρέπει την ιδιωτικοποίηση της παροχής νερού, με την αιτιολογία ότι δεν είναι ένα αγαθό, όπως οποιοδήποτε άλλο.

Κι η Γαλλία πίσω στη δημόσια διαχείριση

Ακόμη και η Γαλλία, γνωστή ως η καρδιά της ιδιωτικοποίησης του νερού, επιστρέφει στη δημόσια διαχείριση. Περίπου 40 δήμοι και αστικές κοινότητες έχουν πάρει ήδη πίσω, υπό δημοτικό έλεγχο, τις υπηρεσίες του νερού τα τελευταία 10 χρόνια, με αποτέλεσμα φθηνότερα τιμολόγια και βελτιωμένες υπηρεσίες.

Ο Δήμος Παρισίων αποφάσισε να δημιουργήσει τη δημοτική εταιρεία Eau de Paris και να θέσει υπό την εποπτεία του τη λειτουργία του συστήματος από το 2010. Το 2008 είχε αποφασίσει να μην ανανεώσει τη σύμβαση με τις ιδιωτικές εταιρείες Veolia και Suez, δύο από τις γαλλικές εταιρείες που κυριαρχούν παγκοσμίως στον τομέα της διαχείρισης των δικτύων ύδρευσης. Κατάφερε μέσω της δημοτικής επιχείρησης ύδρευσης να εξοικονομεί 35 εκατ. ευρώ το χρόνο. Το όφελος είναι μάλιστα πολλαπλό, εάν υπολογίσει κανείς ότι ο δήμος προχώρησε σε μείωση των τιμολογίων κατά 8% σε σχέση με το 2009.

ΠΗΓΗ : Ελευθεροτυπία, 26.9.2013