Η Τουρκία στην Αφρική: Μια διαρκής εικοσαετής επέκταση

 

Toυ Γιώργου Παπαγιαννόπουλου

Η πρόσφατη επιστροφή της Ελλάδας σε κάποιες περιοχές της Αφρικανικής ηπείρου, οφείλει να ενισχυθεί. Υπάρχουν οι προϋποθέσει

ZOHRA BENSEMRA VIA REUTERS

Φωτογραφία αρχείου - Ιανουάριος του 2020 Ο Ερντογάν στη Σενεγάλη

Είναι το καθεστώς Ερντογάν σε αποδρομή, όπως πασχίζουν πολλά τηλεοπτικά και άλλα Μέσα ενημέρωσης να μας ”πείσουν”, καλύπτοντας έτσι την Τουρκική επιθετικότητα ενάντια στην Ελλάδα και την Κυπριακή Δημοκρατία; Καλύπτοντας έτσι το φοβικό σύνδρομο των Αθηνών, που ”ξορκίζει το κακό”;

Όντως, η  οικονομική κατάσταση της Τουρκίας είναι όλο και πιο συγκεχυμένη, ακόμη και παράδοξη. Φέτος, η Κεντρική της τράπεζα μείωσε επανειλημμένα το κόστος του χρήματος, προκαλώντας μαζικές πωλήσεις στην τουρκική λίρα, η οποία έχει υποτιμηθεί σχεδόν κατά 40% από τον περασμένο Σεπτέμβριο.

Μια πτώση που ανάγκασε τον υπουργό Οικονομικών Λεύτη Ελβάν σε παραίτηση στις αρχές Δεκεμβρίου. Στη θέση του ήρθε ο Νουρεντίν Νεμπάστι, πιστός του προέδρου Ερντογάν, ο οποίος έκανε το ντεμπούτο του με ένα λακωνικό «δεν υπάρχουν προβλήματα». Λόγια ”της συμφοράς”. Την επόμενη μέρα το εθνικό νόμισμα σημείωσε νέο αρνητικό ρεκόρ, ξεπερνώντας για πρώτη φορά το όριο του 1 ευρώ για τις 15 λίρες και ο επίσημος πληθωρισμός καλπάζει πλέον γύρω στο 20%. 

Η νομισματική αναταραχή, ωστόσο, δεν φαίνεται να ανησυχεί τον πρόεδρο Ερντογάν που συνεχίζει απτόητος τόσο στις εσωτερικές του πολιτικές (με στόχο την επανεκλογή του  στις προεδρικές εκλογές του επόμενου έτους) όσο και στο διεθνές μέτωπο. Αυτό επιβεβαιώνεται από την έναρξη, στις 17 και 18 Δεκεμβρίου στην Κωνσταντινούπολη, της τρίτης συνόδου κορυφής Τουρκίας-Αφρικής, ένα κεντρικό ραντεβού για την επανεκκίνηση των φιλοδοξιών της Άγκυρας στην ήπειρο. Το διήμερο στον Βόσπορο θα είναι μια ευκαιρία να συζητηθούν πολιτιστικές ανταλλαγές και συνεργασία με Αφρικανούς ηγέτες, αλλά κυρίως, στρατιωτική βοήθεια, οικονομικές συμφωνίες και πρώτες ύλες. 

Η προσοχή του Ερντογάν στην Αφρική δεν είναι νέα: η πρώτη του επίσκεψη στην Αντίς Αμπέμπα χρονολογείται από το 2005 και από τότε ο Τούρκος πρόεδρος επέστρεψε στην ήπειρο άλλες 38 φορές, επισκεπτόμενος 28 χώρες, με μια τελευταία περιοδεία τον Οκτώβριο σε  Νιγηρία,Αγκόλα και Τόγκο. Μια διαρκής δέσμευση σε μια γεωπολιτική προβολή που θέλει να παρουσιάζεται ”εναλλακτική”, παίζοντας με παλιά αντιαποικιακά σύνδρομα και με νέους φόβους για άλλες (πολύ πιο αδίστακτες) ηγεμονίες, που εκπροσωπούν τόσο στο Δυτικό όσο και στο κινεζικό μοντέλο.

Δεν είναι τυχαίο ότι το κλειδί για κάθε διάλογο είναι η αδελφότητα - «οι αφρικανικοί λαοί είναι τα αδέρφια μας με τους οποίους μοιραζόμαστε μια κοινή μοίρα» - ή, ανάλογα με το πλαίσιο, η θρησκευτική κοινότητα στο σουνιτικό Ισλάμ.

Δίχτυ της ρητορικής της ταυτότητας, η πραγματική αιχμή του δόρατος, ωστόσο, είναι οι μεγάλες εταιρείες της Ανατολίας που ειδικεύονται στην κατασκευή υποδομών ή στη διαχείριση αεροδρομίων και ναυτιλιακών υπηρεσιών. Χάρη σε αυτές (και στις μυριάδες τουρκικές Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις που είναι σήμερα παρούσες σε όλο τον κόσμο, το εμπόριο έχει αυξηθεί από 5,3 δισεκατομμύρια το 2003 σε 25,3 δισεκατομμύρια σήμερα. Λίγα σε σύγκριση με τα 180 δισ. που κατέγραψαν οι Κινέζοι αλλά ακόμα σημαντικά νούμερα και συνεχώς αυξανόμενα όπως αποδεικνύεται από τη διεύρυνση της περιμέτρου της Άγκυρας στις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής. 

Έχοντας εγκατασταθεί στο Κέρας της Αφρικής - Αιθιοπία, Ερυθραία, Νότιο Σουδάν και Σομαλία, όπου λειτουργεί η πρώτη στρατιωτική της βάση στην ήπειρο - τώρα η Τουρκία είναι ολοένα και πιο παρούσα στη γαλλόφωνη Αφρική και, προς μεγάλη ενόχληση του Παρισιού, αυξάνει τις ανταλλαγές της:με την Ακτή Ελεφαντοστού (630 εκατομμύρια δολάρια το 2020, + 67% σε δύο χρόνια), την Μπουρκίνα Φάσο (72 εκατομμύρια το πρώτο εξάμηνο του 2021, + 65% σε σύγκριση με το 2020), την Ρουάντα (81 εκατομμύρια έναντι 34 το 2019).

Στις βλέψεις του Ερντογάν υπάρχουν επίσης η Γουινέα Μπισάου, η Νότια Αφρική, η Αγκόλα, το Τόγκο, η Γκάνα, η Σιέρα Λεόνε, η Νιγηρία. Παντού εταιρείες χαρτοφυλακίου όπως η Limak, η Mapa, η Summa ή η Yenigun κατασκευάζουν εμπορικά κέντρα, νοσοκομεία, δρόμους, σταθμούς παραγωγής ενέργειας, στάδια και πολλά τζαμιά. Μεταξύ όλων, στην Άκρα, επίσης ένα τέλειο αντίγραφο του Μπλε Τζαμιού της Κωνσταντινούπολης. 

Η Τουρκία επενδύει επίσης πολλά στη νότια ακτή της Μεσογείου, ξεκινώντας από την Τριπολίτιδα (στη Λιβύη), την οποία υπερασπιζόταν σθεναρά κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στη Λιβύη, όπως και την Αλγερία με συναλλαγές 3,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Ακόμη και η Αίγυπτος, παρά τις πολιτικές αποστάσεις, διατηρεί σημαντικό όγκο κίνησης με την Άγκυρα (4,8 δισ. δολάρια), με παρούσες πολλές επιχειρήσεις και πολλά άλλα. Εκτός από τους εμπορικούς δεσμούς, η βορειοαφρικανική- Μεσογειακή πλευρά είναι σημαντική και για άλλους λόγους (που αναπόφευκτα αφορούν και εμάς).

Η συμμαχία με την κυβέρνηση της Τρίπολης επιτρέπει στην Τουρκία  να ελέγχει συν τοις άλλοις τη μετανάστευση προς την Ευρώπη κατά βούληση, να παρεμβαίνει στη διαχείριση των υποβρυχίων καλωδίων της Μεσογείου, να υπονομεύει την Ελλάδα και την Κύπρο.

Εν ολίγοις, η ολοκλήρωση μιας πολύπλοκης και αδίστακτης στρατηγικής για την επαναφορά της Τουρκίας (και του προέδρου της) στο επίκεντρο της παγκόσμιας σκηνής, παρά την οικονομική ευθραυστότητα και τους κινδύνους της απομόνωσης.

Η πρόσφατη μερική, αποσπασματική επιστροφή της Ελλάδας σε κάποιες περιοχές της Αφρικανικής ηπείρου, αναγκαία και καθυστερημένη, οφείλει να ενισχυθεί. Υπάρχουν οι προϋποθέσεις, το ”καλό” (μη- αποικιακό) όνομα της Χώρας. Υπάρχει η ”υποδομή” του Ορθόδοξου Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης και οι (φθίνουσες αλλά ακόμη  υπαρκτές) Ελληνικές Κοινότητες.