του Ηλία Χατζηκουμή
Το έτος 2023 αναμένεται ιδιαίτερα ενδιαφέρον για την γειτονική χώρα, καθώς θα συνυπάρξουν οι εορτασμοί για τα 100 χρόνια από την ίδρυση της σύγχρονης Τουρκικής Δημοκρατίας και οι προετοιμασίες έχουν ήδη ξεκινήσει. Για το κυβερνών κόμμα και τον ηγέτη του διακυβεύεται η θέση στην εξουσία για διάστημα πέραν των 20 ετών που ενέχει ένα ισχυρό στοιχείο συμβολισμού. Αυτό δεν είναι άλλο από ακόμα μία «νίκη έναντι των Κεμαλιστών», καθώς ο Ερντογάν θα γίνει ο μακροβιότερος ηγέτης της χώρας, ξεπερνώντας τον Μουσταφά Κεμάλ.
Το γεγονός αυτό αναμένεται να συνδυαστεί με σφοδρή επίθεση στο σύνολο των κοσμικών αξιών που κατέκτησε η Τουρκία στα πρώτα χρόνια ζωής της και έως την δεκαετία του 2000, όπως επίσης και με ενίσχυση της επίθεσης «φιλίας» στους γείτονες. Ας δούμε όμως ορισμένα στοιχεία του τελευταίου.
Α. Οδεύουμε προς μεγάλο αντιπολιτευτικό συνασπισμό;
Οφείλουμε να είμαστε ειλικρινείς: Ο Ερντογάν αποτελεί έναν πολύπειρο και ισχυρό παράγοντα στην Τουρκία που δύσκολα μπορεί να αντικατασταθεί από το κατεστημένο της χώρας του, όσο επικίνδυνος κι αν γίνεται για την ισορροπία στην περιοχή και στο εσωτερικό της χώρας. Το ερώτημα ποιος είναι ο διάδοχος βασανίζει για αρκετά χρόνια την Τουρκία και το κατεστημένο επιχειρηματιών παραγόντων και του βαθέως κράτους. Ιδιαίτερα μετά την Συνταγματική Αναθεώρηση που μετέτρεψε την Τουρκία σε Προεδρική Δημοκρατία δίνοντας υπερεξουσίες στον ΠτΔ, ο ρόλος του Ερντογάν είναι σε πολλές περιπτώσεις πιο ισχυρός από αυτόν της Μεγάλης Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης.
Με αυτό ως δεδομένο – και ως αφορμή προσθέτουμε εμείς – τις προηγούμενες ημέρες συναντήθηκαν κόμματα της Τουρκικής αντιπολίτευσης με πρωτοβουλία του συνασπισμού CHP (Κεμαλιστές – αξιωματική αντιπολίτευση) και IYIP (Ακροδεξιοί της Μ. Αξενέρ). Η σύνθεση του διαλόγου έχει από μόνη της ενδιαφέρον καθώς αποτελούνταν – πέραν των προαναφερόμενων – από:
• Το Κόμμα Δημοκρατίας και Προόδου (Demokrasi ve Atılım Partisi) – του οποίου ηγείται ο πρώην μεγαλοπαράγοντας του ΑΚΡ, Αλί Μπαμπατζάν
• Το Δημοκρατικό Κόμμα (Demokrat Parti) – που αποτελεί οργανικό μέλος του συμμαχικού σχήματος της Εθνικής Συμμαχίας
• Το Κόμμα του Μέλλοντος (Gelecek Partisi) – του γνωστού μας Άχμετ Νταβούτογλου
Το περιεχόμενο των συζητήσεων αφορά 8 κοινές αρχές στις οποίες φαίνεται ότι θα χαράξουν κοινή πορεία τα κόμματα αυτά. Οι αρχές αυτές είναι:
1. Αμερόληπτη Προεδρία
2. Πλουραλιστική Δημοκρατία και ισχυρό κοινοβούλιο
3. Διαχωρισμός των εξουσιών και ισχυρή επίβλεψη
4. Κράτος Δικαίου και ανεξάρτητο και αμερόληπτο σύστημα δικαιοσύνης.
5. ανθρώπινα δικαιώματα και ατομικές ελευθερίες, ισχυρό κοινωνικό κράτος, ισχυρή κοινωνία των πολιτών, ισχυρή νεολαία
6. Ελευθερία του τύπου και των ΜΜΕ
7. Αξιοκρατία
8. Ελεύθερες και δίκαιες εκλογές
Είναι ηλίου φαεινότερον ότι πρόκειται για σοβαρές αρχές που αγγίζουν εις βάθος την δομή του κράτους, σε μία πορεία αποκατάστασης από τις αλλαγές των τελευταίων ετών. Ωστόσο, υπάρχει κάτι ακόμα βαθύτερο που χρειάζεται να λάβουμε υπόψη και δεν είναι τίποτα άλλο από τον βαθύτατο διχασμό στο εσωτερικό του τουρκικού πολιτικού και πολιτειακού συστήματος, που μετατρέπει την χώρα σε έναν ακόμα πιο απρόβλεπτο δρων της περιοχής.
Η σύνθεση του συνασπισμού αυτού δεν μπορεί να εξασφαλίσει την σταθερότητα της Τουρκίας καθώς πρόκειται για κόμματα που έχουν αποκλίνουσες θέσεις σε ζητήματα αρχών, όπως είναι η στάση τους απέναντι στην Ευρώπη αλλά και στον ρόλο της θρησκείας στην λειτουργία του κράτους και της κοινωνίας. Ο συνασπισμός του Ερντογάν με τον Μπαχτσελί από την άλλη μεριά, είναι πιο σταθερός καθώς πρόκειται για ένα δίδυμο που επιτρέπει την υλοποίηση ακραίων πολιτικών από τον συνασπισμό, με το κόμμα του Ερντογάν να μπορεί ταυτόχρονα να ντύνεται με τον μανδύα του μετριοπαθούς και λογικού «μεταρρυθμιστή».
Θα λέγαμε ότι παρά τα σοβαρά ζητήματα που τίθενται επί τάπητος για την σύγκλιση των κομμάτων, πρόκειται περισσότερο για έναν αντι-Ερντογάν συνασπισμό παρά για ένα σχήμα που επιδιώκει ριζική αλλαγή στην πορεία της χώρας.
Β. Αποκατάσταση της διεθνούς συμπεριφοράς της χώρας.. Μύθος ή Πραγματικότητα;
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η συζήτηση μεταξύ των κομμάτων αυτών δεν περιλαμβάνει την εξωτερική πολιτική της χώρας και τις σχέσεις της προς άλλα κέντρα, διότι αυτό αποτελεί κόκκινη γραμμή και θα συνιστούσε εξ αρχής ναρκοθέτηση των προσπαθειών σύγκλισης. Η συζήτηση για τον ρόλο της χώρας στο νέο κόσμο που ανατέλλει έχει ξεκινήσει και προς ώρας φαίνεται ότι όλοι ομονοούν στο ότι πρέπει να διεκδικήσουν πιο ενεργό ρόλο με ότι αυτό συνεπάγεται.
Σε αυτό το πλαίσιο δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι το τουρκικό σύστημα εξουσίας και τα κέντρα λήψης αποφάσεων είναι διατεθειμένα να αποκαταστήσουν τις σχέσεις τους με το διεθνές σύστημα, βασισμένο σε προγενέστερους όρους. Ο «αναβαθμισμένος ρόλος»
σημαίνει ταυτόχρονα υποβάθμιση του ρόλου κάποιου άλλου και η Τουρκία φαίνεται αποφασισμένη να θίξει πολλούς άλλους δρώντες στο … «κυνήγι της ευτυχίας». Αυτό το γεγονός δημιουργεί τεράστιες δυνατότητες για την Ελλάδα και την Κύπρο, ώστε να παγιώσουν την θέση τους ως έμπιστοι παράγοντες της περιοχής.
Οι πρόσφατες τριβές της κυβέρνησης με τις μεγαλύτερες δυνάμεις της περιοχής που είχε ως αποτέλεσμα την διαταγή Ερντογάν για απέλαση των διπλωματικών αποστολών πρέπει να αξιολογηθούν με ψυχραιμία, καθώς σίγουρα πρόκειται για μία κοστολογημένη ενέργεια. Μάλιστα, η αντίδραση των κομμάτων της αντιπολίτευσης ήταν ρηχή, επικέντρωσε στην «αποδυνάμωση της Τουρκίας ως παράγοντα της περιοχής» που «απομακρύνει το όνειρο μιας ισχυρότερης Τουρκίας, μιας Τουρκίας που θα έχει θέση στα μεγάλα τραπέζια των διεθνών συστημάτων συλλογικής ασφαλείας και ευημερίας».
Συμπερασματικά, η κριτική προς την κυβέρνηση δεν γίνεται από την σκοπιά της επιθετικής πολιτικής, της παραβίασης της Διεθνούς Νομιμότητας και της διατάραξης των σχέσεων καλής γειτονίας και των διεθνών σχέσεων της χώρας εν συνόλω. Η κριτική στοχεύει στην αλλαγή των τρόπων, των μέσων και των μεθόδων που αξιοποιεί η κυβέρνηση για την επίτευξη της γεωστρατηγικής ανόδου του τουρκικού κράτους.
Γ. Τροφή για περαιτέρω… σκέψη
Είναι φυσιολογικό η διεθνής κοινότητα και οι λαοί της περιοχής να ελπίζουν σε θετικές εξελίξεις με την πιθανή απομάκρυνση του ΑΚΡ από την εξουσία. Ωστόσο, οφείλουμε να δούμε την πραγματικότητα κατάματα και να προετοιμαζόμαστε για κάθε ενδεχόμενο. Η απομάκρυνση του ΑΚΡ δεν ταυτίζεται με την διάλυση του νέου βαθέως κράτους που έχει οικοδομήσει τα τελευταία 20 χρόνια που βρίσκεται στο τιμόνι της χώρας.
Πολύ περισσότερο δεν ταυτίζεται με την αλλαγή υψηλής στρατηγικής σε έναν κόσμο που πράγματι αλλάζει και που πράγματι αναγκάζει τις χώρες και τους λαούς της περιοχής μας να έρθουν στο προσκήνιο της ιστορίας. Ας μην ξεχνάμε τη δήλωση του Τζ. Μπάιντεν, περί της «σφοδρής μάχης για το ποιος θα κερδίσει τον 21ο αιώνα», που σε αντίθεση με τον 20ο δεν φαίνεται να έχει δύο πόλους.
Το σημαντικό για την Ελλάδα και την Κύπρο είναι να αδράξουν την ιστορική ευκαιρία. Μία πορεία 20 και πλέον χρόνων που διανύει το ΑΚΡ και η στρατηγική που έχει χαράξει για την πορεία της χώρας στα επόμενα 50 χρόνια, έχει αφήσει μία σοβαρή υποδομή μέσα στο κράτος, στους επιχειρηματικούς κύκλους, στα σκιώδη κέντρα λήψης αποφάσεων και φυσικά σε τρίτες χώρες με τις οποίες θα συνεργαστεί. Μία υποδομή που είναι έτοιμη να στηρίξει, ακόμα και να εκβιάσει την διαμόρφωση εξωτερικής πολιτικής στην πεπατημένη Ερντογάν. Δεν απομακρύνεται με την αλλαγή κυβέρνησης.
Όμως, εκτός από την υποδομή αυτή, θα παραμείνουν και οι αμφιβολίες που έχει το διεθνές σύστημα για την χώρα. Θα παραμείνει τσαλακωμένη η αξιοπιστία της. Ένα διεθνές σύστημα που αναγκαστικά θα αναζητήσει έναν σταθερό δρώντα στη γεωπολιτικά σεισμογενή περιοχή των Βαλκανίων και της Ανατολικής Μεσογείου. Η Ελλάδα και η Κύπρος πρέπει να αποδείξουν ότι μπορούν να είναι αυτός ο σταθερός και αξιόπιστος δρων της περιοχής.
* Μέλος του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Σπουδών, μελετητής θεμάτων εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής άμυνας και ασφάλειας
ΠΗΓΗ SIGMALIVE
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου