Ανατροπές στο Μάλι

Του Ερρίκου Φινάλη

Από το Δρόμο της Αριστεράς

Α ν ρωτήσει κανείς «πού βρίσκεται το Μάλι;», πιθανότατα θα λάβει την απάντηση: «Και τι μας νοιάζει; Δεν μας φτάνουν τα δικά μας προβλήματα;». Ίσως με όσα γράφουμε να διαφανεί ότι αυτή είναι μια μάλλον κοντόθωρη στάση… Το Μάλι λοιπόν βρίσκεται στη Δυτική Αφρική, όπου εδώ και μια δεκαετία μαίνεται ένας άγνωστος πόλεμος με την άμεση παρουσία και εμπλοκή δυτικών στρατιωτικών δυνάμεων – σε βαθμό ώστε τα αριστερά κόμματα των χωρών της περιοχής να μιλούν για αντικατάσταση του νεοαποικισμού από ξένη, γαλλική κυρίως, στρατιωτική κατοχή με πρόσχημα την καταπολέμηση των τζιχαντιστών (στο πλαίσιο με τα στοιχεία για τη χώρα αυτή δίνεται με αναγκαστικά πολύ λιτό τρόπο μια ιδέα για όσα συμβαίνουν εκεί τα τελευταία χρόνια). Το Μάλι, όπως και άλλες χώρες με τις οποίες συνορεύει, μετατρέπεται έτσι σε κομβικό κράτος, που όποια ιμπεριαλιστική δύναμη το ελέγχει αποκόπτει τους ανταγωνιστές της στην περιοχή…

Ο Ιμπραήμ Μπουμπακάρ Κέιτα (απλή συνωνυμία με τον πρώτο, σοσιαλιστή πρόεδρο του ανεξάρτητου Μάλι, που ανατράπηκε από φιλοδυτικό πραξικόπημα) πρωτοεκλέχθηκε πρόεδρος της χώρας αυτής το 2013,

μετά από ένα πραξικόπημα που επισημοποίησε και μονιμοποίησε τη γαλλική επέμβαση στη χώρα κι έπειτα «επέστρεψε» τη διακυβέρνηση στους πολιτικούς. Το προεκλογικό σύνθημά του «Πρώτα το Μάλι» (χαριτολογώντας μερικοί λένε ότι από εκεί εμπνεύστηκε ο Τραμπ το «Πρώτα η Αμερική») μέσα σε λίγα χρόνια μετατράπηκε σε εφιάλτη: ο τηλεκατευθυνόμενος από ξένες δυνάμεις εμφύλιος, πατώντας σε υπαρκτές εθνοτικές και κοινοτικές αντιθέσεις, γενικεύτηκε με την άμεση συμμετοχή χιλιάδων ξένων στρατιωτών, Γάλλων και άλλων – σε βαθμό ώστε ένα βόρειο τμήμα της χώρας (Κιντάλ) να βρεθεί εκτός ελέγχου της κεντρικής εξουσίας, και ένα άλλο στο κέντρο της (Μόπτι) να μετατραπεί σε διαρκές θέατρο μαχών.

Το αριστερό κόμμα SADI (Αφρικανική Αλληλεγγύη για τη Δημοκρατία και την Ανεξαρτησία) χαρακτηρίζει τη σημερινή κατάσταση «συνέχεια της ανολοκλήρωτης λαϊκής επανάστασης του 1991 και του 2012» και ζητά την «αποχώρηση όλων των ξένων στρατιωτικών δυνάμεων» από το Μάλι

Πέρα από διαρκή αιματοχυσία, και σε συνδυασμό με τον παροξυσμό της διαφθοράς από τον κύκλο του προέδρου, ο πόλεμος προκάλεσε μια άνευ προηγουμένου οικονομική και κοινωνική κρίση και διέλυσε τις ήδη φτωχές υποδομές υγείας και εκπαίδευσης, ενώ μια ολιγάριθμη καθεστωτική κλίκα πλούτιζε και ταυτόχρονα έκανε πλάτες στη γαλλική επέμβαση. Η κατάσταση αυτή βάθαινε διαρκώς την αγανάκτηση πλατιών μαζών που ένιωθαν πιασμένες στη μέγγενη της ένοπλης αντιπαράθεσης φατριών, τζιχαντιστών και ξένων στρατευμάτων, ενώ ταυτόχρονα έβλεπαν τις ψήφους τους να αλλάζουν χρώμα μέσα από όργια εξαγοράς, βίας και νοθείας – όπως συνέβη και στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές του περασμένου Απριλίου. Οι σποραδικές διαμαρτυρίες, με συνθήματα που παρέπεμπαν σε προηγούμενες εξεγέρσεις, άρχισαν να πληθαίνουν. Ξέσπασαν ακόμη και μαζικές απεργίες, με τους επί ένα δεκάμηνο απλήρωτους εκπαιδευτικούς και σιδηροδρομικούς να πρωτοστατούν.

Το καυτό καλοκαίρι που τσουρούφλισε το Παρίσι

Στις αρχές Ιουνίου το καζάνι ξεχείλισε: επηρεασμένοι και από τον λαϊκό ξεσηκωμό στη γειτονική Αλγερία, εκατοντάδες χιλιάδες βγήκαν επανειλημμένα στους δρόμους. Η άγρια καταστολή που ακολούθησε υπό τα απαθή βλέμματα των Δυτικών (με αποκορύφωμα τη σφαγή στην πρωτεύουσα Μπαμάκο δεκάδων διαδηλωτών από τις «αντιτρομοκρατικές μονάδες» στις 10 Ιουλίου) δεν κατάφερε να επιβάλει τη σιωπή. Η διαμαρτυρία εξαπλώθηκε σε όλη τη χώρα, ειρηνική αλλά αποφασιστική, με τη συμμετοχή μιας ευρείας γκάμας πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων και υιοθετώντας μορφές πολιτικής ανυπακοής. Ώσπου, στις 18 Αυγούστου, μια ομάδα στρατιωτικών ανέτρεψε και συνέλαβε τον Ιμπραήμ Μπουμπακάρ Κέιτα, απελευθέρωσε εκατοντάδες πολιτικούς κρατούμενους και συλληφθέντες στις συγκρούσεις των προηγούμενων εβδομάδων, και ξεκίνησε επαφές με την αντιπολίτευση υποσχόμενη (και αυτή…) εκδημοκρατισμό.

Ποιος είδε τον… Μακρόν και δεν τον φοβήθηκε! Έδωσαν και πήραν οι καταδίκες του πραξικοπήματος και οι απειλές για κυρώσεις και εμπάργκο από αυτούς που είχαν μουγκαθεί όσο το προηγούμενο καθεστώς σκότωνε και φυλάκιζε. Αιτία της ηχηρής αντίδρασης του Παρισιού είναι ο φόβος του ότι το νέο καθεστώς μπορεί, υπό την πίεση του κινήματος διαμαρτυρίας, να ζητήσει τον τερματισμό της γαλλικής «βοήθειας». Ο Λοράν Μπιγκό, για χρόνια διπλωμάτης της Γαλλίας στη Δυτική Αφρική, έλεγε χαρακτηριστικά: «Ας λέμε τα πράγματα με το όνομά τους: στο Μάλι κάνουμε πόλεμο, σκοτώνουμε ανθρώπους. Και για να μπορεί ένας ξένος στρατός να σκοτώνει πολίτες μιας τρίτης χώρας, πρέπει να έχει μια νομιμοποίηση που μόνο η κυβέρνηση της εν λόγω χώρας μπορεί να του δώσει. Πράγμα που πλέον αμφισβητείται».

Οι πιθανότητες να διώξει η σημερινή στρατιωτική εξουσία τους Γάλλους είναι ισχνές. Αλλά ο κίνδυνος παραμένει όσο αυτή δεν μπορεί να σταθεί χωρίς την ανοχή του μαζικού κινήματος που βγήκε στους δρόμους ενάντια στο προηγούμενο καθεστώς – εξ ου και η «έντονη ανησυχία» του Παρισιού. Είναι χαρακτηριστικό ότι δυνάμεις όπως το αριστερό κόμμα SADI (Αφρικανική Αλληλεγγύη για τη Δημοκρατία και την Ανεξαρτησία) αρνούνται να χαρακτηρίσουν πραξικόπημα την επέμβαση των στρατιωτικών που ανέτρεψαν τον εκλεκτό της Γαλλίας, και καλούν την «Εθνική Επιτροπή Λαϊκής Σωτηρίας», όπως αυτοαποκαλείται η ομάδα των στρατιωτικών, να υλοποιήσει τις υποσχέσεις της. Το SADI, που συμμετέχει στο μέτωπο «Κίνημα 5ης Ιουνίου – Συσπείρωση των Πατριωτικών Δυνάμεων» το οποίο ήταν επικεφαλής των διαδηλώσεων, χαρακτηρίζει τη σημερινή κατάσταση «συνέχεια της ανολοκλήρωτης λαϊκής επανάστασης του 1991 και του 2012» και ζητά την «αποχώρηση όλων των ξένων στρατιωτικών δυνάμεων» από το Μάλι. Μπερδεμένα πράγματα για τους οπαδούς του άσπρου-μαύρου, αλλά ελπιδοφόρα για έναν λαό που ποθεί να μείνει και να προκόψει στον τόπο του, ζώντας με αξιοπρέπεια.

Τι δουλειά έχει η φωτογραφία του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Τσαβούσογλου σε ένα άρθρο για το Μάλι; Δεν είναι τυχαίο ότι ο Τσαβούσογλου ήταν ο πρώτος (και μόνος, μέχρι στιγμής) ξένος επίσημος που επισκέφθηκε τη χώρα μετά τις λαϊκές διαδηλώσεις και τη στρατιωτική επέμβαση που οδήγησαν στην ανατροπή του γαλλόφιλου προέδρου Ιμπραήμ Μπουμπακάρ Κέιτα. Εκεί συναντήθηκε με εκπροσώπους του ΟΗΕ και της Αφρικανικής Ένωσης, με επιχειρηματίες και με τη «μεταβατική κυβέρνηση» των στρατιωτικών, στάζοντας δηλητήριο για τον Μακρόν και τη Γαλλία σε ένα ακροατήριο ταλαιπωρημένο από το Παρίσι, και άρα πρόθυμο να τον ακούσει. Η ερντογανική Τουρκία, παρούσα στην Αφρική με πρεσβείες παντού, οικονομικές αποστολές αλλά και στρατιωτικές βάσεις, χρησιμοποιεί ανενόχλητη ένα «αντιαποικιακό» λεξιλόγιο την ίδια στιγμή που κατέχει εδάφη ξένων χωρών, καταπιέζει τους λαούς της και απειλεί την ειρήνη σε όλη τη Μεσόγειο. Έτσι κερδίζει πόντους στη μεθοδική προσπάθειά της να ξαναγίνει μεγάλη δύναμη και να ανταγωνίζεται στα ίσα κράτη όπως η Γαλλία…

ΤΟ ΜΑΛΙ ΜΕ ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ

Έκταση: 1.240.192 τετρ.χλμ. (Ελλάδα: 131.957)
Πληθυσμός: 20,3 εκατ. (Ελλάδα: 10,7)
Ετήσιο κατά κεφαλή ΑΕΠ: 782 € (Ελλάδα: 16.900)
Προσδόκιμο ζωής: 58,9 χρόνια (Ελλάδα: 82,1)
Εθνική σύνθεση: Μαντέ 50%, Φούλα 17%, Σενούφο 13%, Τουαρέγκ 10%, λοιποί 10%
Θρησκεία: μουσουλμάνοι 95%, ανιμιστές 3%, χριστιανοί 2%
Επίσημη γλώσσα: γαλλικά / Αναγνωρισμένες τοπικές γλώσσες: 13

Στιγμές στην ιστορία

8ος-11ος αιώνας: Το Μάλι είναι τμήμα της αυτοκρατορίας της Γκάνα.
12ος αιώνας: Κατάκτηση από τη βερβερική δυναστεία των Αλμοραβιδών.
13ος-16ος αιώνας: Ακμάζει η αυτοκρατορία του Μάλι, και έπειτα η αυτοκρατορία των Σονγκάι.
17ος-18ος αιώνας: Τμήμα του Μάλι υποτάσσεται στη μαροκινή δυναστεία Σααντί, ενώ στην υπόλοιπη χώρα αναδύονται μικρά αυτόνομα βασίλεια. Η περιοχή υποβαθμίζεται.
1880-1892: Σταδιακή κατάληψη του Μάλι από τη Γαλλία και ένταξή του στο «Γαλλικό Σουδάν» μετά την αιματηρή κατάπνιξη αλλεπάλληλων εξεγέρσεων.
1959: Ανεξαρτησία του Μάλι και άλλων χωρών της περιοχής από τη Γαλλία μετά από δεκαετίες αντιαποικιακού αγώνα.
1960: Ο σοσιαλιστής Μοντίμπο Κέιτα εκλέγεται πρόεδρος. Αποχωρεί από τη Γαλλική Κοινότητα, αναπτύσσει σχέσεις με το ανατολικό μπλοκ και εφαρμόζει εθνικοποιήσεις.
1968-1991: Ο Κέιτα ανατρέπεται από φιλοδυτικό πραξικόπημα. Η στρατιωτική δικτατορία του «φίλου της Γαλλίας» Τραορέ μετατρέπει το Μάλι σε νεοαποικία.
1991-2011: Η Επανάσταση του Μαρτίου 1991 ανατρέπει τον δικτάτορα Τραορέ. Ακολουθεί περίοδος σχετικής σταθερότητας, χωρίς ρήξη με τη γαλλική νεοαποικιακή κυριαρχία και με νοθείες σε βάρος των πολιτικών διαδόχων του Μοντίμπο Κέιτα.
2012: Η εξέγερση των Τουαρέγκ με την υποστήριξη της αλ-Κάιντα βυθίζει το Μάλι σε νέο κύκλο συγκρούσεων και «δικαιολογεί» νέο στρατιωτικό πραξικόπημα.
2013-2019: Η επέμβαση του γαλλικού στρατού «για την καταπολέμηση των τζιχαντιστών»* κλιμακώνει τη μετατροπή της σύρραξης σε αιματηρό πόλεμο και διχοτομεί ντε φάκτο τη χώρα. Ακολουθεί ελεγχόμενος «εκδημοκρατισμός»: ο γαλλόφιλος Ιμπραήμ Μπουμπακάρ Κέιτα –απλή συνωνυμία με τον πρώτο πρόεδρο του ανεξάρτητου Μάλι– εκλέγεται (2013) και επανεκλέγεται (2018) πρόεδρος.
2020: Ο λαϊκός ξεσηκωμός του Ιουνίου πνίγεται στο αίμα, αλλά οι διαδηλώσεις συνεχίζονται ώσπου ένα τμήμα του στρατού ανατρέπει τον Κέιτα. Απελευθέρωση των πολιτικών κρατούμενων και υποσχέσεις για εκδημοκρατισμό.