Λιβύη: Η δύσκολη πορεία για ειρήνευση

 του Γιώργου Παπαγιαννόπουλου 

Μετά την υπογραφή του παράνομου για μας “Τουρκολιβυκού Μνημονίου” για τις θαλάσσιες περιοχές μεταξύ της Τουρκίας και της κυβέρνησης Σάρατζ στην Τρίπολη, το ενδιαφέρον για τα τεκταινόμενα στη Λιβύη επανήλθαν στο ενδιαφέρον του ελληνικού κοινού. Η εμπλοκή της Τουρκίας στο πλευρό του Σάρατζ κατά των δυνάμεων του Χαφτάρ, κέντρισε επίσης το ενδιαφέρον.

Ξεκινάμε με την πρόσφατη επίσκεψη στη Λιβύη του Ύπατου Εκπρόσωπου της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική Josep Borrell, για πρώτη φορά από την αρχή της εντολής του, συνεχίζοντας τις προσπάθειες της ΕΕ για την προώθηση της πολιτικής διαδικασίας και την επανάληψη του πολιτικού διαλόγου για τον τερματισμό της σύγκρουσης στη χώρα.

Ο Ύπατος Εκπρόσωπος συναντήθηκε με τον Πρόεδρο του Συμβουλίου Προεδρίας και τον Πρωθυπουργό της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (GNA) Faiez Serraj στην Τρίπολη και με τον Πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων Aguila Saleh στο Al Qubah στην ανατολική Λιβύη.

Στις συναντήσεις του, ο Μπορέλ επανέλαβε την υποστήριξη της ΕΕ σε μια ολοκληρωμένη πολιτική επίλυση της κρίσης. Η επίσκεψή του πραγματοποιήθηκε λίγο μετά τη συνεννόηση της 21ης ​​Αυγούστου μεταξύ του Προέδρου Σάρατζ και του προέδρου του κοινοβουλίου Σάλεχ, η οποία προβλέπει την κατάπαυση του πυρός, την απόσυρση ξένων μαχητών, νέο γύρο στρατιωτικών συνομιλιών στο πλαίσιο των 5 + 5, διαπραγμάτευση για την άρση του αποκλεισμού εξαγωγής πετρελαίου και επανέναρξη της πολιτικής διαδικασίας που οδηγεί σε συμφωνημένη μεταρρύθμιση και ενδεχομένως εκλογές.

Ο Ύπατος Εκπρόσωπος χαιρέτισε την κατάπαυση του πυρός και τόνισε την ανάγκη για άμεση βιώσιμη εφαρμογή της, κι εξήρε την αποφασιστικότητα και τη δέσμευση των συνομιλητών του στη Λιβύη να εργαστούν προς αυτήν την κατεύθυνση και στο πλαίσιο της διαδικασίας του Βερολίνου υπό την ηγεσία του ΟΗΕ. Ανάμεσα στα άλλα, στην Τρίπολη, ο Josep Borrell συναντήθηκε επίσης με τον Πρόεδρο της Εθνικής Εταιρείας Πετρελαίου, Mustafa Sanalla, για να συζητήσει την ανησυχητική κατάσταση του πετρελαϊκού τομέα της Λιβύης που απαιτεί επειγόντως κοινή διεθνή αποφασιστικότητα και ο οποίος είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομία της Λιβύης και την ευημερία του λαού της.

Την επόμενη ημέρα, η μεταβατική απεσταλμένη του ΟΗΕ στη Λιβύη, η Στέφανι Ουίλιαμς, κατήγγειλε ενώπιον του Συμβουλίου Ασφαλείας τη συνέχιση των παραβιάσεων του εμπάργκο όπλων που επιβλήθηκε το 2011 στη χώρα αυτή, λίγο καιρό αφότου έκθεση του οργανισμού ενέπλεξε ξανά τη ρωσική ιδιωτική στρατιωτική εταιρεία Βάγκνερ. Από την πρώτη παρουσίαση της κατάστασης την 8η Ιουλίου, «περίπου 70 αεροσκάφη έχουν προσγειωθεί σε αεροσκάφη στο ανατολικό τμήμα της χώρας προς υποστήριξη» του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ ενώ «περίπου τριάντα αεροσκάφη εστάλησαν σε αεροδρόμια της δυτικής Λιβύης» προς υποστήριξη της διεθνώς αναγνωρισμένης Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (ΚΕΣ)-του Σάρατζ-, ανέφερε.

«Εννιά φορτηγά πλοία προσέγγισαν λιμάνια της Δύσης προς υποστήριξη της ΚΕΣ ενώ τρία» πήγαν να υποστηρίξουν τις δυνάμεις του Χαφτάρ, πρόσθεσε η Ουίλιαμς, χωρίς να δώσει καμία διευκρίνιση για το περιεχόμενο όλων αυτών των φορτίων. Ξένες δυνάμεις που έχουν υποστηρικτικό ρόλο «ενισχύουν τις δυνατότητές τους στις κυριότερες λιβυκές αεροπορικές βάσεις σε ανατολή και δύση», συνόψιζε η Στέφανι Ουίλιαμς, καταγγέλλοντας την «κατάφωρη παραβίαση» της εθνικής κυριαρχίας της Λιβύης και του εμπάργκο όπλων του ΟΗΕ.

Η αποστολή του ΟΗΕ στη Λιβύη, η εντολή της οποίας θα πρέπει να ανανεωθεί στα μέσα Σεπτεμβρίου, «συνεχίζει να λαμβάνει πληροφορίες για την παρουσία σε μεγάλη κλίμακα μισθοφόρων και ξένων πρακτόρων, γεγονός που περιπλέκει (…) τις πιθανότητες μελλοντικής επίλυσης» της σύρραξης, είπε η ίδια. Η ΚΕΣ, που αναγνωρίζεται από τον ΟΗΕ, υποστηρίζεται από την Τουρκία, ενώ το στρατόπεδο του Χαφτάρ υποστηρίζεται από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Ρωσία και την Αίγυπτο.

Θυμίζουμε ότι στις 21 Αυγούστου, ο Σάρατζ και ο Αγκίλα Σάλεχ, επικεφαλής της Βουλής των Αντιπροσώπων – πολιτικής πτέρυγας των ανατολικών δυνάμεων που μάχονται κατά της Τρίπολης – υπέγραψαν εκκλήσεις για εκεχειρία. Μερικοί όροι αυτής της πρωτοβουλίας, που έγινε με γερμανική και αμερικανική μεσολάβηση, δεν ικανοποιούν την Άγκυρα, η οποία θέλει οι δυνάμεις του Χαφτάρ να παραδώσουν τον έλεγχο της στρατηγικά σημαντικής Σύρτης και της αλ-Τζούφρα στην κυβέρνηση της Τρίπολης.

Ο Σάρατζ και ο Σάλεχ, όμως, συμφώνησαν να αστυνομεύει την περιοχή μια κοινή δύναμη. Αποφάσισαν επίσης να ζητήσουν την αποχώρηση όλων των ξένων δυνάμεων και τον αφοπλισμό των πολιτοφυλακών, κάτι που ανησυχεί την Αγκυρα, η οποία έχει στείλει στη Λιβύη χιλιάδες μαχητές από τη Συρία και θέλει μόνιμες βάσεις στη Λιβύη.

Ο Σάρατζ και ο Σάλεχ συμφώνησαν επίσης τα έσοδα από το πετρέλαιο να κρατούνται στη Διεθνή Τράπεζα της Λιβύης, ενώ η Άγκυρα προτιμά την κεντρική τράπεζα, η οποία υπέγραψε στις 31 Αυγούστου συμφωνία συνεργασίας με την κεντρική τράπεζα της Τουρκίας. Παρά την πεποίθηση ότι ο Σάρατζ δεν θα δράσει ανεξάρτητα από την Άγκυρα ύστερα από όλη τη στρατιωτική υποστήριξη που έχει λάβει, η αναγγελία των όρων της εκεχειρίας εγείρει διάφορα ερωτήματα. Πολλοί στην Τρίπολη πιστεύουν ότι έγιναν πολλές παραχωρήσεις προς την Τουρκία, τη στιγμή που η τελευταία δεν κατάφερε να εξασφαλίσει τον έλεγχο όλης της Λιβύης.

Μια άλλη κίνηση που ενόχλησε την Άγκυρα ήταν το γεγονός ότι ο Σάρατζ αποδέχθηκε πρόσκληση του προέδρου Μακρόν να επισκεφθεί τη Γαλλία. Και μετά ξέσπασαν οι διαδηλώσεις κατά της κυβέρνησης. Το συμπέρασμα πολλών παρατηρητών είναι ότι ο Μπασάγκα εποφθαλμιούσε τη θέση του Σάρατζ και, επωφελούμενος από τις διαδηλώσεις, πήγε στην Άγκυρα για να εξασφαλίσει την υποστήριξή της. Ο Σάρατζ όμως το πληροφορήθηκε εγκαίρως.

Βέβαια τα τουρκικά σχέδια για βάσεις στη Μισράτα και την Αλ-Ουατίγια φυσικά και παραμένουν (όπως και το τουρκολιβυκό μνημόνιο), παρά τις μετακινήσεις των φιλότουρκων αξιωματούχων….

Θα καταφέρει η πολύπαθη Λιβύη να επανενωθεί ως Ενιαίο-Κυρίαρχο κράτος, μετά την ζημιά και τον διχασμό που της προκάλεσαν οι Δυτικοί όταν αποφάσισαν να “φάνε” τον Καντάφι;
Μακρύς ο δρόμος για την ειρήνευση στη Λιβύη