Οι παγίδες του μηχανισμού της νεκρής ζώνης και το δίκοπο μαχαίρι της Σπέχαρ

του Γιάννου Χαραλαμπίδη

Το πρόσχημα για αποχώρηση της ΟΥΝΦΙΚΥΠ και οι επαφές των αρχηγών

Μηχανισμό απευθείας επαφών μεταξύ των στρατιωτικών για ζητήματα ασφάλειας στη γραμμή αντιπαράταξης εισηγούνται τα Ην. Έθνη μέσα από την τελευταία έκθεση του Γενικού Γραμματέα και από το ψήφισμα 2483 του Συμβουλίου Ασφαλείας παράγραφος 5. Ήδη, η Εκπρόσωπος του ΓΓ στην Κύπρο, Ελίζαμπεθ Σπέχαρ, έχει προωθήσει την άποψη ότι στο πλαίσιο του μηχανισμού αυτού θα είναι δυνατό να γίνουν συναντήσεις μεταξύ του Αρχηγού της Εθνικής Φρουράς και του Αρχηγού των κατοχικών δυνάμεων για να συζητούν θέματα που αφορούν στην νεκρή ζώνη και στη μείωση των κινδύνων ασφάλειας. Εάν μελετήσει κάποιος τα όσα αναφέρει ο ΓΓ του ΟΗΕ, εντάσσονται στην αναθεώρηση του ρόλου των Ειρηνευτικών Αποστολών των Ην. Εθνών και της θέσης, στην ουσία, των ΗΠΑ περί αποχώρησής τους από την Κύπρο, καθώς και από άλλες περιοχές. Με άλλα λόγια, μια θέση που ακούγεται ωραία, μπορεί να εξελιχθεί σε παγίδα! Ο μηχανισμός που εισηγείται η κ. Σπέχαρ και ετέθη ενώπιον του Προέδρου, ο οποίος την έστειλε για μελέτη, είναι δίκοπο μαχαίρι. Η ενδεχόμενη έναρξη λειτουργίας ενός τέτοιου μηχανισμού θα δώσει την αφορμή για να τεθεί θέμα αποχώρησης της ΟΥΝΦΙΚΥΠ από την Κύπρο και διεκδίκησης της νεκρής ζώνης από τους Τούρκους, που διαθέτουν την ισχύ. Και οι οποίοι δεν αποδέχονται ότι η νεκρή ζώνη συνιστά έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Δίκαιο της ανάγκης και Εθνική Φρουρά

Η Κυβέρνηση συζητά την πρόταση έχοντας, βεβαίως, κατά νουν ότι η τουρκική πλευρά δύσκολα θα δεχθεί όπως ο αρχηγός των κατοχικών δυνάμεων καθίσει στο ίδιο τραπέζι με τον αρχηγό της Εθνικής Φρουράς. Κι αυτό, διότι, η Άγκυρα δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία και δη τον αρχηγό της Εθνικής Φρουράς, η οποία λειτουργεί νομίμως και είναι διεθνώς αναγνωρισμένη, επί τη βάσει της νομικής αρχής του δικαίου της ανάγκης, που σημαίνει ότι τελούμε υπό καθεστώς απειλής επίθεσης. Ως εκ τούτου, μας αναγνωρίζεται και το δικαίωμα ως νομίμου κράτους να αμυνθούμε, επί τη βάσει του άρθρου 51 του χάρτη των Ην. Εθνών. Το άρθρο 51 συνάδει με βασική αρχή του δικαίου της ανάγκης, που αφορά στην έλλειψη άλλης μορφής θεραπείας, όταν το κράτος βρίσκεται σε μια εξαιρετικά κρίσιμη κατάσταση και πρέπει να λειτουργήσει. Τότε επιβάλλεται η λήψη μέτρων και συγκεκριμένων ρυθμίσεων που δεν προβλέπονται στο αυστηρό Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας (Attorney General of the Republic v. Mustafa Ibrahim (1964) CLR 195).

Το νομικό καθεστώς της νεκρής ζώνης και ο αρχηγός των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων

Τρεις βασικοί πυλώνες κυρώσεων στην Τουρκία

Πώς η απουσία ναυτικού οδηγεί την ΕΕ σε αδράνεια και σε τετελεσμένα

Αποτροπή δεν σημαίνει κυρώσεις μετά, αλλά προ της κρίσης

Βασικά ερωτήματα και νάρκες

Πέραν των ανωτέρω, εάν μπει κάποιος στη διαδικασία ενός τέτοιου μηχανισμού, θα διαπιστώσει ότι εγείρονται τα εξής ζητήματα:

1. Ως τι θα δεχθούμε τον αρχηγό του Αττίλα να μιλά με τον αρχηγό της Εθνικής Φρουράς, που συμμετέχει νομίμως σε διεθνείς οργανισμούς, όπως είναι, για παράδειγμα, η ΕΕ; Ως αρχηγό δυνάμεων Ειρηνευτικής Επιχείρησης ή κατοχικής δύναμης; Κανονικά ο αρχηγός της ΕΦ είναι με τον αρχηγό των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων και όχι με αυτόν του κατοχικού στρατού.
2. Ποιο είναι το νομικό καθεστώς επί της Νεκρής Ζώνης για την οποία θα συζητούν; Θα είναι ό,τι η Κυπριακή Δημοκρατία υποστηρίζει και ισχύει με βάση το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας και το Διεθνές Δίκαιο; Ότι δηλαδή είναι τμήμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, εντός του οποίου έχει δοθεί εξουσιοδότηση από τις νόμιμες Αρχές να περιπολεί η Ειρηνευτική Δύναμη; Ή η βάση θα είναι ό,τι η τουρκική πλευρά υποστηρίζει; Η τουρκική πλευρά όχι μόνο δεν αποδέχεται τη θέση της κυπριακής Κυβέρνησης, αλλά και στους χάρτες λύσης του Κυπριακού δεν θεωρεί ότι η νεκρή ζώνη ανήκει στην Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά ότι είναι τμήμα εδάφους που δίδεται από τη δική της πλευρά προς τους Ελληνοκυπρίους ως ένδειξη καλής θελήσεως!
3. Ο ΓΓ του ΟΗΕ αναφέρεται στην έκθεσή του στη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων μερών. Τι σημαίνει αυτό; Ότι θα έχει λόγο και συμμετοχή ο λεγόμενος «Τουρκοκυπριακός Στρατός», που θα μεταφραστεί σε αναγνώριση του ψευδοκράτους; Πώς δηλαδή θα μπορεί να συνομιλεί είτε ο αρχηγός της Εθνικής Φρουράς, είτε άλλος αξιωματικός της με τον αρχηγό του λεγόμενου Τκ Στρατού ή εκπροσώπους του. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι η παρουσία «αρχηγού» του «Τκ Στρατού» δεν γίνεται δεκτή από την Κυβέρνηση. Βεβαίως, γίνεται και λόγος από τα Ην. Έθνη να αποφευχθούν τα σύμβολα στην περίπτωση που γίνει μηχανισμός και διάλογος μεταξύ του αρχηγού της ΕΦ και των κατοχικών δυνάμεων. Στην περίπτωση, κατά την οποία ο ένας είναι νόμιμος και άλλος παράνομος, ποιος κερδίζει; Υπάρχει και πολιτικό και στρατιωτικό θέμα ηθικού χαρακτήρα.

Πού είναι ο ΟΗΕ 47 χρόνια;

Κάποιος, δε, καχύποπτος θα διερωτηθεί: Ποιος θα καθορίζει την ατζέντα; Και ποιος θα είναι ο διαιτητής; Η κ. Σπέχαρ; Μα, ο ίδιος ο Πρόεδρος δεν την κατήγγειλε ότι δεν λέει τα πράγματα όπως πρέπει, δηλαδή αντικειμενικά; Από την άλλη, γίνεται αντιληπτόν ότι η Κυβέρνηση οικοδομεί στο όχι της τουρκικής πλευράς. Μερικώς, η λογική αυτή είναι ορθή. Όμως, από την άλλη: Πρώτον, κάποτε πρέπει να θέτουμε την κατάσταση ως έχει και να ζητούμε, αφενός, από την τουρκική πλευρά να σεβαστεί τη νομιμότητα και, αφετέρου, όταν δεν την σέβεται, να απαιτούμε από την κ. Σπέχαρ να καταλογίζει ρητώς ευθύνες. Δεύτερον, το πρόβλημα της γραμμής αντιπαράταξης θα επιλυθεί με τη λύση του Κυπριακού ή με την ενίσχυση της Εθνικής Φρουράς στη λογική και πρακτική εφαρμογή της αποτροπής, αντί του εξευμενισμού; Διότι, οποιοσδήποτε μηχανισμός και αν στηθεί, η τουρκική απειλή δεν θα μειωθεί, εάν δεν ενισχυθεί η Εθνική Φρουρά και δεν θα εκλείψει, εάν δεν υπάρξει πλήρης αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων. Και εξηγούμε: Εάν δηλαδή γίνει κρίση στο Αιγαίο ή στο Κρητικό Πέλαγος και η Άγκυρα θέλει να διαχύσει την κρίση στην γραμμή αντιπαράταξης, δεν θα βρει μια πρόφαση να το πράξει; Θα την εμποδίσει ο όποιος «μηχανισμός»; Ας δούμε και την άλλη όψη του νομίσματος: Να αποτελέσει η όποια διαφωνία στο πλαίσιο ενός τέτοιου μηχανισμού, την αφορμή για κρίση. Και ποιος θα απονείμει δικαιοσύνη; Η κ. Σπέχαρ και ο ΟΗΕ; Δεν μπορούν και δεν έχουν πρόθεση. Εάν τα πράγματα δεν ήταν έτσι και ήταν αλλιώς, γιατί τα Ην. Έθνη δεν τερματίζουν την κατοχή που υπάρχει εδώ και 47 χρόνια; Όχι μόνο αυτό δεν συνέβη, αλλά και με τη δική μας λανθασμένη εξευμενιστική προσέγγιση, η Τουρκία έχει κλιμακώσει την ένταση και την απειλή. Έχει εκδώσει νέα «νόταμ» εντός της κυπριακής ΑΟΖ. Πού είναι ο ΟΗΕ, η κ. Σπέχαρ, καθώς και οι εταίροι μας στην ΕΕ για να την σταματήσουν; Γιατί, όμως, να εμπλακούν αυτοί και να τα τσουγκρίσουν με την Άγκυρα, όταν το αίτημά μας είναι όπως επιβάλει, μεν, η ΕΕ τις όποιες κυρώσεις, για να πάμε, όμως, εμείς σε διάλογο. Δηλαδή, να πληρώσει η ΕΕ κόστος, για να δώσουμε εμείς στην Τουρκία νέα δώρα, επί τη βάσει των αξιώσεών της. Το τονίζουμε αυτό, διότι, αφενός, οι εταίροι μας δεν είναι αφελείς, και, αφετέρου, εμείς, τη ελλείψει εναλλακτικής αποτρεπτικής στρατηγικής, είμαστε κολλημένοι στη λέξη διάλογος. Τον οποίο δεν προετοιμάζουμε κατάλληλα και κάθε φορά όχι μόνο δίνουμε χωρίς να λαμβάνουμε, αλλά στο τέλος αποτυγχάνει. Διότι, οι Τούρκοι, γνωρίζουν ότι δεν έχουμε ισχύ και ζητούν την παράδοσή μας.

Το ναυτικό και η κρίση

Στην παρούσα φάση, η υπόθεση του μηχανισμού στη γραμμή αντιπαράταξης προσλαμβάνει ιδιαίτερες διαστάσεις, διότι, σε περίπτωση κρίσης στο Αιγαίο ή στο Κρητικό Πέλαγος, η γραμμή αντιπαράταξης είναι η αχίλλειος πτέρνα του Ελληνισμού. Στο πλαίσιο των αποτρεπτικών κινήσεων έχει αρχίσει συζήτηση εντός της ΕΕ. Ήδη, το θέμα συζητήθηκε την περασμένη Δευτέρα σε επίπεδο Υπουργών Εξωτερικών και την Παρασκευή σε επίπεδο Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων. Ανεξαρτήτως εάν διακοπεί ή όχι η ενταξιακή πορεία της Τουρκίας – αν διακοπεί, θα πρέπει να βρεθεί η εναλλακτική φόρμουλα, ενώπιόν μας έχουμε την τουρκική απειλή και τον καταρτισμό από μέρους της Επιτροπής εισήγησης για την επιβολή κυρώσεων – σε περίπτωση που η Άγκυρα παραβιάσει τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας και προχωρήσει στη χρήση στρατιωτικών μέσων, τι θα συμβεί;
Και ένα επιπρόσθετο ερώτημα: Στην περίπτωση της Κύπρου, που υπάρχει κατοχή και συνεχής παραβίαση και παράβαση του διεθνούς και ευρωπαϊκού δικαίου, γιατί δεν επιβλήθηκαν κυρώσεις; Προφανώς, επειδή δεν έχουμε ναυτικό και δεν υπάρχει ο κίνδυνος κρίσης, οπότε αφήνεται η Άγκυρα να επιχειρεί τη δημιουργία τετελεσμένων. Συνεπώς, εάν είχαμε ναυτικό, οι όποιες κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας θα μπορούσαν να επιβληθούν νωρίτερα, για να αποτραπεί η κρίση. Άρα, η απουσία ναυτικού, δεν αποτρέπει την κρίση, αλλά κλιμακώνει την ένταση και δίνει στην Τουρκία το δικαίωμα να επιχειρεί εμπέδωση τετελεσμένων και την εφαρμογή της στρατηγικής των κανονιοφόρων, δηλαδή του θαλάσσιου και εναέριου αποκλεισμού της Κύπρου σε περίπτωση κρίσης στο Αιγαίο ή στην Κρήτη.

Μορφές κυρώσεων

Επί τη βάσει των ανωτέρω, εγείρονται τα εξής ερωτήματα: Α) Οι κυρώσεις θα ισχύουν μόνον εάν παραβιάσει η Τουρκία την ελληνική υφαλοκρηπίδα; Και εμάς που παραβιάζει τα δικαιώματά μας στην ΑΟΖ καθημερινά; Τι θα συμβεί μ’ εμάς; Οι κυρώσεις θα ισχύουν και για μας και για την Ελλάδα ή μόνο για την Ελλάδα; Και αν δεν ισχύουν για μας, αυτό θα συμβεί, επειδή δεν έχουμε ναυτικό, άρα δεν υπάρχει ο κίνδυνος κρίσης, παρά μόνον επιδίωξη τουρκικών τετελεσμένων; Β) Κανονικά οι κυρώσεις θα πρέπει να είναι: 1) Οικονομικές, εμπορικές και τραπεζικές, που θα αφορούν λογαριασμούς και δραστηριότητες εταιριών, π.χ., και προσώπων. 2. Στρατιωτικές, που σημαίνει την επιβολή εμπάργκο πώλησης όπλων και στρατιωτικής τεχνολογίας στην Τουρκία. Ερώτημα: Για να έχει η αποτροπή σημασία και να μην γίνει ό,τι έγινε με την Αγιά Σοφιά, οι κυρώσεις θα πρέπει να επιβληθούν σταδιακά, μεν, αλλά προτού ξεσπάσει κρίση. Διότι, στόχος δεν είναι να φτάσουμε στα στρατιωτικά άκρα. Ποια είναι η θέση των εταίρων μας επί τούτου; Το έχουμε συζητήσει; Το τονίζουμε αυτό, διότι το ζητούμενο δεν είναι μόνον η επιβολή κυρώσεων, αλλά η αποτροπή νέων τουρκικών τετελεσμένων και κρίσης. Τι να μας κάνουν π.χ. οι κυρώσεις μετά την κατάληψη ενός ή δύο ελληνικών νησιών; Εφόσον είναι αποτρεπτικός ο στόχος, γιατί δεν γίνεται ένας συνδυασμός; Να αρχίσει κλιμακωτά η εφαρμογή κυρώσεων, κυρίως οικονομικών και εμπορικών, και να καταστήσει σαφές η ΕΕ ή όσα κράτη το επιθυμούν και τα οποία δεν θέλουν να δουν την ανατολική Μεσόγειο τουρκική λίμνη στο πλαίσιο της αναβίωσης τη Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ότι η όποια τουρκική επίθεση θεωρείται ως casus belli. Προς επίρρωση τούτου, μπορεί να γίνει επίκληση του άρθρου 42, 7 των Συνθηκών. Ο Έλληνας ΥπΕξ Ν. Δένδιας είχε δηλώσει την περασμένη βδομάδα ότι εργάζεται επί του άρθρου 42. Το 42.7 έχει ενεργοποιηθεί από τη Γαλλία το 2015 μετά τα τρομοκρατικά κτυπήματα στο Παρίσι.

Ο ρόλος της Γαλλίας, εμπλοκή γειτονικών χώρων και ο αγάς

Η Γαλλία έχει πλέον σαφή συμφέροντα και στα οικόπεδα της Κρήτης και της Κύπρου, αλλά και στη Λιβύη. Η σύγκρουση των συμφερόντων της με την Άγκυρα είναι εμφανής, συν του ότι επιδιώκει, πλέον, να έχει ενεργειακό και στρατιωτικό ηγετικό ρόλο στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Διαγιγνώσκει, δε, ότι ουδόλως αυτός ο ρόλος θα πρέπει να αφεθεί στην Τουρκία και στη Βρετανία, η οποία διαθέτει Βάσεις στην Κύπρο. Ταυτοχρόνως, τόσο το Ισραήλ, όσο και η Αίγυπτος αντιλαμβάνονται όλο και περισσότερο τη σημασία της τουρκικής απειλής.

Η Γαλλία μπορεί μέσω της Τετραμερούς Συμμαχίας που βρίσκεται στα σκαριά με την Κύπρο, την Ελλάδα και την Ιταλία για ανάπτυξη ναυτικών δυνάμεων στην περιοχή μας να τραβήξει μαζί της και το Ισραήλ και την Αίγυπτο, αλλά και τον Λίβανο, τον οποίο πάντοτε ήθελε να έχει υπό την επιρροή της. Τώρα, μάλιστα, το Παρίσι επιστρέφει εντονότερα, λόγω της οικονομικής κρίσης και της αδυναμίας του IMF να δώσει λύσεις στον Λίβανο. Εάν η Ιταλία έχει πρόβλημα με την Τουρκία, λόγω Λιβύης και της εσωτερικής απειλής του Σαλβίνι, ως αποτέλεσμα νέων μεταναστευτικών ρευμάτων στα οποία θα βάλει το χέρι της η Άγκυρα, ας τηρήσει μια πιο μετριοπαθή στάση. Στη Ρώμη, όμως, θα πρέπει επίσης να υποδειχθεί ότι ο Σαλβίνι δεν θα χαριστεί στην υφιστάμενη Κυβέρνηση, εάν κάνει πλάτες στην Άγκυρα. Δίκοπο μαχαίρι για τους Ιταλούς, όπως η πρόταση της Σπέχαρ για τον μηχανισμό στην Νεκρή Ζώνη. Η ουσία, όμως, σε όλες τις περιπτώσεις είναι η ίδια. Χωρίς επαρκή «αυτόνομη άμυνα», δεν μπορεί να ελπίζεις ότι θα σε σώσουν μόνον οι ξένοι. Δεν υπάρχουν από μηχανής θεοί. Συν Αθηνά και χείρα κίνει, έλεγαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι. Δεν μπορούμε να καθόμαστε κατά τρόπον άσοφο με σταυρωμένα τα χέρια. Διότι, έτσι, θα καταλήξουμε στο αυτοκτονικό ρηθέν: Σφάξε με, αγά μου, ν’ αγιάσω…

*Δρ Διεθνών Σχέσεων

ΠΗΓΗ  Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ