Βρυχηθμός ρωσικής αρκούδας... στην τουρκική γλώσσα

του Γιάννου Χαραλαμπίδη *

Στο πλαίσιο της κοινής πολιτικής της με την Τουρκία έχει προχωρήσει η Μόσχα στη δήλωση της περασμένης Τρίτης για τις αρνητικές επιπτώσεις που θα έχει στην Κύπρο και στην περιοχή μια περαιτέρω, όπως ισχυρίστηκε, αμερικανική στρατιωτικοποίηση κυρίως του θαλάσσιου χώρου, ο οποίος εμπίπτει εντός της ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατία.

 

Όπως τονίζουν διπλωματικές πηγές από πλευράς ΕΕ και ΝΑΤΟ, η ρωσική κίνηση είναι συναφής με τη συμμαχική σχέση που αναπτύσσει η Μόσχα με την Άγκυρα, με το παιχνίδι των αγωγών, όπως ο Nord Stream 2, καθώς και με την εναλλακτική επιλογή, που μπορεί να προσφέρει ο EastMed. Όλα αυτά, παρατηρούν, συναρτώνται με το παιχνίδι επιρροής που θέλει να έχει η Ρωσία στην ΕΕ μέσω του φυσικού αερίου και στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο μέσω των Βάσεών της στη Συρία, όπως και την επιρροή την οποία παραδοσιακά είχε επί της Κύπρου, χαλώντας, κατά καιρούς, τα παιχνίδια των Αμερικανών. Εκτιμάται ότι οι Ρώσοι θα ευνοούσαν τον αγωγό από την Κύπρο προς την Τουρκία για να περάσουν, μέσω του Turkish Stream και άλλων επιλογών, το φυσικό αέριο προς την Ευρώπη, αφαιρώντας από την Κύπρο, το Ισραήλ και άλλες χώρες έναν πιο σημαντικό ρόλο στην περιοχή, ο οποίος, μάλιστα, περνά  μέσω του EastMed και της ενδεχόμενης στήριξης των ΗΠΑ.   

 

Ρωσική ενόχληση   

 

Η Ρωσία είναι σαφώς ενοχλημένη λόγω της όποιας, κατά τον ισχυρισμό της,  «στρατιωτικοποίησης» της Κύπρου από τους Αμερικανούς.
Διά της Εκπροσώπου του Υπουργείου Εξωτερικών της χώρας μάς προειδοποιεί, εάν δεν μας απειλεί. Διότι, αυτό της επιβάλλουν τα συμφέροντά της, που συγκλίνουν με εκείνα της Τουρκίας. Αντί αυτήν τη δήλωση να την κάνει η Άγκυρα στο πλαίσιο της συμμαχίας τους, την έχει διατυπώσει η Μόσχα. Γιατί; Διότι τα αμερικανικά πολεμικά σκάφη δεν επιτρέπουν στον τουρκικό στόλο να πράξει ό,τι έπραξε και στην ιταλική ENI. Διότι, τι άλλο εννοεί η Μόσχα για στρατιωτική παρουσία και στρατιωτικοποίηση, εκτός από τα πολεμικά των ΗΠΑ στην κυπριακή ΑΟΖ, που αποτρέπουν την τουρκική απειλή; Ποια νέα συσσώρευση στρατευμάτων υπάρχει και δη αμερικανικών εκτός από αυτά που προφυλάσσουν την Exxon; Βεβαίως, η Μόσχα συνδέει το θέμα με τη Συρία. Ωραία, γιατί απειλεί εμάς και δεν απειλεί τη Βρετανία, από τις Βάσεις της οποίας, χωρίς πολλές φορές να μας ενημερώσουν, όπως οι συνθήκες καθορίζουν, ενεργούν τα ΝΑΤΟϊκά  αεροσκάφη επί του συριακού εδάφους; Γιατί δεν διαμαρτύρεται στη Βρετανία, που επιτρέπει, χωρίς τη δική μας συγκατάθεση, να σταθμεύουν αμερικανικά ελικόπτερα και αεροσκάφη στις Βάσεις -που διαθέτουν ακόμη και πυρηνικά- αλλά και στις ίδιες τις ΗΠΑ; Τουλάχιστον, αυτό γνωρίζουμε για το πρόσφατο παρελθόν.    

 

Τα συμφέροντα της Μόσχας και ο Τραμπ

 

Πάμε τώρα και στο ψητό. Εάν επιτρέπουν στη Ρωσία τα συμφέροντά της, γιατί δεν συμμετείχε στην εκμετάλλευση του φυσικού αερίου της Κύπρου; Δεν το έπραξε, διότι παίζει με την Τουρκία, την οποία θέλει να τραβήξει μακριά από τις αγκάλες των ΗΠΑ. Εάν, ταυτοχρόνως, θεωρεί ότι η Κυπριακή Δημοκρατία απειλείται από την Άγκυρα και ότι με βάση το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας μπορούμε να ενεργούμε στην ΑΟΖ μας, γιατί δεν στέλνει τα δικά της πολεμικά σκάφη να μας προστατεύσουν; Δεν είναι η Ρωσία, η οποία ανέκαθεν υποστήριζε την κυριαρχία, την εδαφική ακεραιότητα και την ανεξαρτησία της Κυπριακής Δημοκρατίας; Ερώτημα νέο, συναφές: Ποια είναι η θέση της Ρωσίας; Μήπως ότι η Κυπριακή Δημοκρατία δεν έχει δικαίωμα να αμυνθεί και να προχωρήσει σε συμμαχίες, επειδή η Μόσχα έχει συμφέροντα με την Τουρκία και δεν τη βολεύει, όπως εξελίσσεται, το ενεργειακό παιχνίδι; 

Και, επί τούτου, ας μας επιτραπεί να επισημάνουμε, γιατί η Ρωσία συμπεριφέρεται σε βάρος μας με απειλές: Πρώτον, αποφάσισε ότι θα παίξει με την Τουρκία στο ενεργειακό πεδίο μέσω του αγωγού Turkish Stream. Δεύτερον, αντιμετωπίζει δυσκολίες στον αγωγό  Nord Stream 2 προς τη Γερμανία. Κατά τη Σύσκεψη Αρχηγών Κρατών του ΝΑΤΟ, τον περασμένο Ιούλιο, ο Πρόεδρος Τραμπ είπε στην Καγκελάριο Μέρκελ να αποφασίσει με ποιους είναι και να προβεί σε δεύτερες σκέψεις επί της ενεργειακής συνεργασίας της με τη Μόσχα, αλλιώς θα... υπάρξουν αντίμετρα. Τρίτον, ο αγωγός EastMed δεν είναι απλώς ένας σωλήνας φυσικού αερίου, αλλά ένας στρατηγικός σχεδιασμός, με οικονομικά και στρατιωτικά μέσα, ο οποίος έχει γεωπολιτικές διαστάσεις, αφού δημιουργεί συνθήκες ένταξης της Κύπρου στον δυτικό αμυντικό βραχίονα εντός της ΕΕ και σε συνεργασία με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Αποτελεί εναλλακτική οδό παροχής φυσικού αερίου προερχομένου από την Κύπρο με την εμπλοκή γαλλικών, ισραηλινών, ιταλικών και αμερικανικών εταιρειών. 

 

Στρατηγική σημασία του EastMed 

 

Εάν υλοποιηθεί το έργο του EastMed: 

1. Απεξαρτά μερικώς την Ευρώπη από τη Μόσχα, που σημαίνει λιγότερη πολιτική επιρροή. 

2. Κλείνει την πόρτα στον αγωγό προς Τουρκία, τον οποίο, όπως μας διαβεβαιώνει ο Ακιντζί, η Άγκυρας θεωρεί ως μιαν από τις προϋποθέσεις λύσης του Κυπριακού. Μια θέση την οποίαν ανέλαβαν να προωθήσουν οι ηγεσίες του ΑΚΕΛ και του ΔΗΣΥ.

 3. Αναβαθμίζεται γεωπολιτικά και γεωστρατηγικά η Κύπρος και από μια τέτοια εξέλιξη δεν θα είναι ευτυχείς οι Τούρκοι και οι Βρετανοί. Διότι, χαλά το μονοπωλιακό παιχνίδι που παίζουν με τη Δύση και δη με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ στην περιοχή, το οποίο, όμως, λογικά, δεν ενοχλεί τη Μόσχα... Ενοχλείται μόνον όταν εμείς προσπαθούμε να βρούμε τρόπους αποτροπής από την Άγκυρα και το Λονδίνο. Διότι μειώνεται η επιρροή της Μόσχας επί της Λευκωσίας, την οποίαν, από την περίοδο του ψυχρού πολέμου, χρησιμοποιούσε για να προκαλεί προβλήματα στις ΗΠΑ, κυρίως μέσω του ΑΚΕΛ και της Αριστεράς. Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η Μόσχα πέρασε στο καπιταλιστικό στρατόπεδο και το ΑΚΕΛ αρνείται ακόμη να δει την πραγματικότητα. Αντί του εθνικού συμφέροντος, επηρεάζεται από κομμουνιστικά σύνδρομα του παρελθόντας, την ίδια στιγμή που τα στελέχη του κόμματος ζουν στους ρυθμούς του αμερικανικού καπιταλισμού σε σημείο που τους ζηλεύει και η αστική και η λαϊκή δεξιά.

 

Οι Αμερικανοί… αυτοπροσώπως

 

4. Η Κύπρος στρέφεται προς τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, εξέλιξη που δεν βολεύει ούτε τους Τούρκους, ούτε τους Βρετανούς, ούτε τους Ρώσους. Θέλουν όλοι να μας θεωρούν δικό τους τσιφλίκι και πάντως όχι στενό σύμμαχο του Μεγάλου Ηγεμόνα. Και οι τρεις χώρες χάνουν από τον δικό τους γεωπολιτικό ρόλο, ο οποίος ανήκε, από πλευράς κρατικής κυριαρχίας, σε μας, αλλά δεν μπορούσαμε να τον ασκήσουμε από μόνοι μας. Συναφές είναι και το θέμα των στενών, δηλαδή των θαλάσσιων οδών, που σχετίζονται και με το φυσικό αέριο και με το εμπόριο. Μια τέτοια θαλάσσια δίοδος είναι το Σουέζ. Δεν είναι τυχαίο που οι Ρώσοι θέλουν πάση θυσία να διατηρούν τη βάση της Ταρτούς και σχετίζουν τη συγκέντρωση των αμερικανικών στρατευμάτων στην ΑΟΖ μας. Η εξέλιξη αυτή ενοχλεί και την Άγκυρα, που ήταν ο κύριος εκπρόσωπος των ΗΠΑ στην περιοχή. Τώρα οι Αμερικανοί βρίσκονται στη γειτονιά μας αυτοπροσώπως, χωρίς μεσάζοντες. Αποδεικνύεται αυτό που πάντα σημειώναμε: Η σημασία μιας συμφωνίας με ένα κράτος είναι ανάλογη της ισχύος τους κράτους με το οποίο υπογράφεις, ειδικώς όταν είσαι αδύναμος, καθώς και της ικανότητάς σου να εκμεταλλεύεσαι τις συγκυρίες και να τις καθιστάς στρατηγικές συμμαχίες. Εμείς βρισκόμαστε ακόμη στη συγκυρία. Και όχι στη στρατηγική συμμαχία, γι’ αυτόν τον λόγο ενοχλείται και μας ενοχλεί η Ρωσία, η οποία τη δουλειά της κάνει. 

 

Τα δύσκολα για την Κυβέρνηση   

 

Εδώ, πάντως, είναι τα δύσκολα για την Κυβέρνηση, δηλαδή στη συμμαχία με τον Μεγάλο Ηγεμόνα και πώς μπορεί να διαχειριστεί τη σχέση της μαζί του, αλλά και σε συνάρτηση με τη Μόσχα. Κατά πόσον, δηλαδή, μπορεί να διαχειριστεί, επί τη βάσει στρατηγικής, τη δυσανάλογη με το μέγεθός της θέση της Κύπρου και τη γεωπολιτική της σημασία, ειδικώς μετά την ανακάλυψη των υδρογονανθράκων. Και εξηγούμε:

Α. Για συμμαχία με τις ΗΠΑ ακούμε, η οποία, όμως, δεν είναι στρατηγικής υφής. Είναι μάλλον συγκυριακή, όπως συμβαίνει και με το Ισραήλ, παρά τα βήματα προόδου που γίνονται. Ούτε συμμετοχή στον Συνεταιρισμό για την Ειρήνη έχουμε προωθήσει, ούτε μελέτη κατά πόσον και πότε μπορούμε και κάτω από ποιες προϋποθέσεις να εμβαθύνουμε τις σχέσεις μας με το ΝΑΤΟ. Και ας μη σπεύσει κανείς, και δη από το ΑΚΕΛ, να ισχυριστεί ότι γίνεται επίκληση της εμβάθυνσης των σχέσεών μας με το ΝΑΤΟ, διότι ο πρώτος Πρόεδρος που είχε συμφωνήσει επί τούτου σε Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ήταν ο Δ. Χριστόφιας. Ταυτοχρόνως, θα πρέπει να ξεκαθαρίσει το θέμα της άρσης της πώλησης όπλων που επιβάλλουν οι ΗΠΑ σε βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. 

Β. Σώφρον είναι να εξετάσουμε τις οικονομικές επιπτώσεις και τις εξαρτήσεις μας από τη Μόσχα. Ήδη υπάρχουν πιέσεις από τις ΗΠΑ στο θέμα των ρωσικών εταιρειών, με τις οποίες η Κυβέρνηση συμμορφώνεται. Υπάρχουν μεγάλες επενδύσεις στη Λεμεσό και αλλού από Ρώσους. Πώς αυτές προστατεύονται, εάν η Μόσχα περάσει σε οικονομικά μέτρα; Έχει η Κυβέρνηση ζητήσει αντίμετρα ή προστατευτικά ανταλλάγματα από τους Αμερικανούς; Έχει η ίδια εναλλακτικές επιλογές;  

 

Δυνάμεις αποτροπής

 

Γ. Οφείλουμε να ξεκαθαρίσουμε, τι ένοπλες δυνάμεις θέλουμε. Θέλουμε δυνάμεις αποτροπής ή θέλουμε συνέχιση της υφιστάμενης κατάστασης, που ισοδυναμεί με απλή συντήρηση της Εθνικής Φρουράς για σκοπούς στρατιωτικών παρελάσεων; Εάν επιθυμούμε αποτρεπτικές ένοπλες δυνάμεις θα πρέπει να καθοριστεί ο προϋπολογισμός για την άμυνα, ο εκσυγχρονισμός και οι συμμαχίες τόσο στην περιοχή, όσο και εντός της ΕΕ. Μέσα σε αυτήν τη λογική, θα πρέπει να εξεταστεί ο τρόπος απορρόφησης κονδυλίων από την ΕΕ και η δημιουργία Ινστιτούτου Τεχνολογίας και Ανάπτυξης της Εθνικής Φρουράς. 

Δ. Θα πρέπει να εξετάσουμε πώς θα γίνει εκμετάλλευση των λιμανιών και των αεροδρομίων, καθώς και της Βάσης Ανδρέας Παπανδρέου. Εδώ είναι που πρέπει να γίνει ξεκαθάρισμα θέσεων, αφού ζυγιστούν τα συμφέροντά μας σε βάθος χρόνου. Στρατηγικός σύμμαχος δεν είναι ο ευκαιριακός και ο συγκυριακός. Στρατηγικός σύμμαχος θα μπορεί να είναι το Ισραήλ, λόγω του φυσικού αερίου και επειδή η Κύπρος είναι η μοναδική του διέξοδος, ένεκα της δικής του έλλειψης στρατηγικού βάθους. Όσο, δε, για τις ΗΠΑ, υπάρχει μια κλασική συγκυρία, ένεκα της ρήξης των σχέσεών τους με την Τουρκία και της κάθετης στροφής τους προς το Ισραήλ, με το οποίο έχουμε σύγκλιση συμφερόντων. Το φυσικό αέριο και ο EastMed είναι η πλατφόρμα στρατηγικής συμμαχίας και με τις ΗΠΑ και με το Ισραήλ και με την ΕΕ στον ενεργειακό, γεωπολιτικό, οικονομικό τομέα, λόγω επενδύσεων, και στο στρατιωτικό επίπεδο, λόγω ασφάλειας. Τα ανωτέρω αποτελούν βασικό πυλώνα εναλλακτικής στρατηγικής στο Κυπριακό,  που αλλάζει τα ισοζύγια δυνάμεων, αποτρέπει την τουρκική απειλή και δημιουργεί νέες προϋποθέσεις για δημοκρατική λύση στο Κυπριακό και όχι για μια διχοτομική διευθέτηση, όπως επιδιώκει να την επιβάλει η Τουρκία. 

 

Δίλημμα και εναλλακτική επιλογή (ΣΚΡΙΝ)

 

Μια τέτοια εναλλακτική στρατηγική θα πρέπει να αναλυθεί στη Μόσχα, εφόσον έχουμε τη στήριξη των ΗΠΑ και του Ισραήλ με μια στρατηγική συμμαχία, και η ίδια η Ρωσία να εξηγήσει πώς μπορούν να επανακαθοριστούν οι σχέσεις μας. Άλλωστε, γιατί η Ρωσία δεν θυμώνει με την Τουρκία ή με άλλες χώρες του ΝΑΤΟ που στρατιωτικοποιούνται; Εδώ θέλει προσοχή. Εάν οι κινήσεις προς τη Δύση και δη προς τις ΗΠΑ είναι ακροβατικές και δεν έχουν στρατηγική και σχεδιασμό σε βάθος χρόνου, τότε θα εξελιχθούν σε μπούμερανγκ στην περίπτωση της βελτίωσης των σχέσεων των ΗΠΑ με την Τουρκία ή στην περίπτωση που εμείς προχωρήσουμε σε μια λύση, που θα διαλύει την Κυπριακή Δημοκρατία και θα χαρίζει τον γεωπολιτικό μας χώρο στην Άγκυρα, οπότε θα πλήττονται και τα συμφέροντα του Ισραήλ και της Αιγύπτου. Υπό αυτές τις συνθήκες, θα χάσουμε και τη Ρωσία και τις ΗΠΑ... Θα μας ελέγχει η Τουρκία, μέσω της οποίας θα σπεύδουν όλοι να εξυπηρετούν τα συμφέροντά τους. Ειδικώς, στην παρούσα φάση η Μόσχα δεν θα ήταν αντίθετη με μια τουρκική ομοσπονδιακή λύση στο Κυπριακό, στην οποία το φυσικό αέριο θα ελέγχεται από την Τουρκία μέσω αγωγού προς τα δικά της παράλια και με ένα άλλο δίκτυο το οποίο θα το περνά προς τον Turkish Stream και από εκεί προς την ΕΕ με το εξής αποτέλεσμα: Αντί να είμαστε εμείς η εναλλακτική της ΕΕ και των ΗΠΑ επιλογή του φυσικού αερίου μέσω του EastMed και να αποκομίσουμε τα ανάλογα γεωπολιτικά και αποτρεπτικά οφέλη ενισχύοντας τον ρόλο μας στην ΕΕ και στη σχέση μας με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, θα τον παραδώσουμε μέσω του αγωγού προς Τουρκία και μέσω του Turkish Stream στη Μόσχα και στην Άγκυρα. Βεβαίως, από μια ηγεσία, όπως την κυπριακή, όλα μπορεί να τα περιμένει κανείς... 

 

*Δρ Διεθνών Σχέσεων