Τοπική Αυτοδιοίκηση και διαχείριση απορριμμάτων

της Κατερίνας Θανοπούλου, πρώην αντιπεριφερειάρχου

Ιδιωτικοποίηση και κέρδη πίσω από την επιμονή στην καύση και στα "σύμμεικτα"

Με αφορμή τη συνέντευξη τύπου που παραχώρησε το " Δυτικό Μέτωπο" την Πέμπτη 15 Νοέμβρη, εξαιτίας της πρόσφατης απόφασης του δημοτικού συμβουλίου Αθηναίων, που εξουσιοδότησε τον δήμαρχο να προτείνει στην Περιφέρεια Αττικής και στον ΕΔΣΝΑ (φορέας διαχείρισης απορριμμάτων Αττικής) την προώθηση κατασκευής Μονάδας Επεξεργασίας Αποβλήτων (ΜΕΑ) στον Ασπρόπυργο, ξαναμπαίνουν επιτακτικά τα ζητήματα της διαχείρισης απορριμάτων και της στάσης τόσο της κυβέρνησης όσο και της Περιφέρειας Αττικής, αλλά και των Δήμων,στο φλέγον αυτό θέμα.

Η πρόταση αφορά την κατασκευή Μονάδας Επεξεργασίας Αποβλήτων (ΜΕΑ) στην ήδη επιβαρυμένη περιοχή της Φυλής, λογικά στην περιοχή του ΚΔΑΥ Λαζόπουλου, που κάηκε τον Ιούνιο του 2015 γεμίζοντας τοξικό νέφος στην Αττική και βρίσκεται δίπλα στις εγκαταστάσεις της Φυλής. Σημαντικό δε σημείο είναι η αναφορά,  σε προμελέτη αναπτυξιακής εταιρείας του Δήμου Αθηναίων για αυτή την κατασκευή και πιο συγκεκριμένα στο τρίτο σενάριο, για «θερμική αξιοποίηση»υπολειμμάτων, δηλαδή για καύση απορριμμάτων.

Τι έχει συμβεί ως τώρα; Ποιοι είναι οι σχεδιασμοί και ποιες οι πράξεις

1. Ενώ ο ΕΣΔΑ ( Εθνικός σχεδιασμός διαχείρισης απορριμάτων) κινείται θεωρητικά σε σωστές κατευθύνσεις στην υλοποίησή του η κρατική χρηματοδότηση συνεχίζει να είναι ανεπαρκής για ένα δημόσιο, αποκεντρωμένο και κοινωνικά δίκαιο σύστημα, με έμφαση στη διαλογή στην πηγή και την ανακύκλωση, ενώ με την εφαρμογή της 11/12/2015 Πράξης Υπουργικού Συμβουλίου η κυβέρνηση υποστηρίζει την προώθηση δημιουργίας εργοστασίων ΣΔΙΤ διαχείρισης σύμμεικτων απορριμμάτων σε αρκετές περιφέρειες της χώρας ( Δυτική Μακεδονία, Ήπειρο, Πελοπόννησο , Ηλεία, Σέρρες) αναλαμβάνοντας την υλοποίηση της ίδρυσής τους, άρα και την χρηματοδότηση.

Συμπέρασμα: Σαφής μετακίνηση της κυβέρνησης από τις εξαγγελίες για θεσμική και υλική υποστήριξη ενός δημόσιου μοντέλου διαχείρισης σε στήριξη ιδιωτικών συμφερόντων ( και με τι όρους!!)

2. Η νυν διοίκηση της Περιφέρειας Αττικής είχε ως κεντρικό άξονα στις προγραμματικές της δεσμεύσεις την εφαρμογή ενός άλλου μοντέλου στην διαχείριση, με θεμελιακά σημεία, στον αντίποδα της έως τότε εφαρμογής, το δημόσιο, κοινωνικό και αποκεντρωμένο μοντέλο διαχείρισης που ξεκινά από τη διαλογή και την ανακύκλωση στην πηγή και αφήνει το ελάχιστο δυνατό υπόλειμμα μέσα από ένα δίκτυο μονάδων επεξεργασίας και τη συνδιαμόρφωση και συναπόφαση ΟΤΑ Α' και Β' βαθμού.

Οι ασάφειες της 1ης συζήτησης για τον ΠΕΣΔΑ, το 2015 (Περιφερειακός σχεδιασμός) και οι δεσμεύσεις για κλείσιμο του ΧΥΤΑ Φυλής και μη λειτουργία του ΧΥΤΑ στο Γραμματικό, με την άμεση εφαρμογή ενός άλλου σχεδιασμού και με την αξιοποίηση των ΤΟΠΣΑ, συνεχίστηκαν και στην αναθεώρηση του ΠΕΣΔΑ το 2016 και στην αντίστοιχη συζήτηση για την ΣΜΠΕ αποβλήτων. Το γεγονός της καταψήφισης του από την γράφουσα, με την καταψήφιση και του προϋπολογισμού, οδήγησε στην ανάκληση των αρμοδιοτήτων μου ως αντιπεριφερειάρχη τον Νοέμβρη του 2016. Αξίζει εδώ να σημειωθεί, ότι σε εκείνη την συνεδρίαση αντιπεριφερειάρχες και σύμβουλοι της Δύναμης ζωής, που είναι και σήμερα στις γραμμές της ίδιας παράταξης, κατέθεσαν κείμενο αντίδρασης για το ΧΥΤΑ Φυλής αναφέροντας ότι υπερψηφίζουν μεν βάζοντας όμως χρονικό όριο (!).

Ποια ήταν τα σημεία αντίθεσης, που παραμένουν και σήμερα- 2 χρόνια μετά- δικαιώνοντας τις ανησυχίες πολλών για κατάρρευση του σχεδιασμού αν άμεσα δεν γίνονταν συγκεκριμένες ενέργειες;

1. Δύο χρόνια μετά την ψήφιση από το ΠΕ.ΣΥ της 2ης αναθεώρησης και σχεδόν ενάμιση από την διαβούλευση τα τοπικά σχέδια διαχείρισης δεν έχουν αξιολογηθεί και δεν έχουν στο σύνολό τους συμπληρωθεί, διορθωθεί, βελτιωθεί και ενσωματωθεί, δημιουργώντας αρνητικό πεδίο και στη χρηματοδότηση. Αν σε αυτό προστεθεί η υποστελέχωση των Δήμων και η ανεπάρκεια σε υποδομές και πόρους ο στόχος του νέου σχεδιασμού για ανακύκλωση σε ποσοστό περίπου στο 52% των απορριμμάτων, με ευθύνη των Δήμων, είναι ανέφικτος.

Οι προσδιοριζόμενοι στόχοι που αναφέρονταν στον ΠΕΣΔΑ και εναρμονίζονταν με τον ΕΣΔΑ στο ισοζύγιο των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ) για το 2020, είναι :
• ανάκτηση με προδιαλογή στο περίπου 53% της ποσότητας των παραγόμενων ΑΣΑ κατά το 2020.
• ανάκτηση από επεξεργασία συμμείκτων στο περίπου 25% της ποσότητας κατά το 2020 σε Μονάδα Επεξεργασίας Απορριμμάτων (ΜΕΑ)
• τελική διάθεση με ταφή στους ΧΥΤΥ, περίπου στο 22% της ποσότητας κατά το 2020.

2. Δεν υπάρχουν οι αναγκαίες χωροθετήσεις και αδειοδοτήσεις ώστε να μπορεί επί της ουσίας να υλοποιηθεί ο σχεδιασμός αυτός στο σύνολό του, με αποτέλεσμα να συνεχίζει η επιβάρυνση της Φυλής, του Γραμματικού και του Σχιστού. Στην πρόσφατη επιστολή που έστειλε στο Δυτικό Μέτωπο για την συνέντευξη τύπου της η Περιφερειάρχης Αττικής αναφέρει "για τις χωροθετήσεις των νέων Χώρων Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ) «σήμερα βρισκόμαστε στην απαραίτητη φάση διαβούλευσης προκειμένου να προχωρήσουμε περιφέρεια, δήμοι και τοπικές κοινωνίες στην εφαρμογή της νέας αποκεντρωμένης πολιτικής διαχείρισης αποβλήτων»." Μετά από 4 χρόνια στην Διοίκηση της Περιφέρειας και μετά από 3 χρόνια κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ είμαστε ακόμα στη διαβούλευση(!)

3. Δεν εκπονήθηκε έγκαιρα το σύνολο των αναγκαίων μελετών που θα καθιστούσαν ώριμα τα έργα ώστε να χρηματοδοτηθούν.

4. Υπάρχουν σοβαρότατα ζητήματα χρηματοδότησης, δυσχεραίνοντας το συνολικό εγχείρημα της δημόσιας διαχείρισης, με δεδομένη την υποστελέχωση και την απαγόρευση πρόσληψης του αναγκαίου μόνιμου προσωπικού – μνημονιακή δέσμευση- και την γενική ασάφεια στα έργα υποδομών. Η Περιφέρεια θα μπορούσε, να χρηματοδοτήσει με ίδιους πόρους τους Δήμους στην υλοποίηση του σχεδιασμού, ενισχύοντας τα πράσινα σημεία, την διαλογή στην πηγή και την ανακύκλωση. Όμως οι πράξεις ( προϋπολογισμοί και εκτελεστέα) δείχνουν ότι έχει άλλες ιεραρχήσεις και σχεδιασμούς.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η χρηματοδότηση των ώριμων έργων μέσω ΕΣΠΑ δίνει το 85% με 87% στα ΣΔΙΤ και στις ήδη επιβαρυμένες περιοχές στην Αττική, αφήνοντας ένα ποσοστό μόλις της τάξης του 13% για το εγχείρημα της εναλλακτικής δημόσιας και αποκεντρωμένης διαχείρισης.

5. Συντηρούνται τα υφιστάμενα ΣΕΔ ( συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης), ενώ είναι αναγκαία η ριζική αναδιάρθρωση του συστήματος ανακύκλωσης με αναδιανομή των πόρων στο Δήμο και τους Δημότες.

6. Δεν υπήρχε και δεν υπάρχει σαφές χρονοδιάγραμμα οριστικού κλεισίματος του ΧΥΤ Φυλής και προγραμματισμός νέας χρήσης του χώρου. Αντίθετα όλα δείχνουν ότι η περιοχή θα συνεχίζει να επιβαρύνεται, οξύνοντας τα χρόνια προβλήματα των κατοίκων.

7. Δεν εξαιρούνταν σαφώς η καύση ως διαδικασίας τελικής διάθεσης.

Η τελευταία συζήτηση που αφορούσε το ΧΥΤΑ ΦΥΛΗΣ έγινε στο Περιφερειακό συμβούλιο εξαιτίας του ρήγματος που είχε υποστεί και των όσων ανακοινώθηκαν από τον ίδιο τον ΕΣΔΝΑ (18/6/2018) για εντοπισμό στην ευρύτερη περιοχή Ασπροπύργου υψηλής συγκέντρωσης ολικού και εξασθενούς χρωμίου- ένωση ιδιαίτερα επιβλαβή για την ανθρώπινη υγεία, που έχει χαρακτηριστεί τοξική και καρκινογόνα ακόμη και σε ελάχιστες ποσότητες.  Παρόλα αυτά το έγκλημα συνεχίζεται.

Πριν λίγο διάστημα το ΠΕΣΥ Αττικής, με την πλειοψηφία της Δύναμης Ζωής να αναιρεί τις δεσμεύσεις της για μη λειτουργία του ΧΥΤΑ Γραμματικού, αποφάσισε τη λειτουργία σε ένα χώρο που έχει κριθεί χωροταξικά και περιβαλλοντικά απαράδεκτος και επικίνδυνος και επαρκεί για την κάλυψη μόλις 10 ημερών, για τους παραγόμενους 6.000 τόνους/ημέρα απορριμμάτων στην Αττική.

Με όλα αυτά ως δεδομένα, οι «πιλοτικές» προσπάθειες ορισμένων δήμων για διαλογή στην πηγή και ανακύκλωση, όπως και τα κατατεθειμένα ΤΟΠΣΑ- τοπικά σχέδια διαχείρισης- είναι «σταγόνες στον ωκεανό», καθώς είναι φανερό ότι «τορπιλίζεται»  επί της ουσίας η δυνατότητα εφαρμογής ενός δημόσιου- αποκεντρωμένου- οικολογικού σχεδίου διαχείρισης.

Οι ευθύνες για την αδιέξοδη αυτή κατάσταση, σε βάρος των πολιτών, υπάρχουν και κανείς δεν μπορεί να πετά το μπαλάκι των δικών του ευθυνών σε κατοίκους που δεν «συμμορφώνονται».

Ως νέοι Ιανοί, κυβέρνηση και Περιφέρεια, άλλα λένε και άλλα πράττουν ή δεν πράττουν, αφήνοντας την κατάσταση να διαιωνίζεται, χωρίς να αναλαμβάνουν την ευθύνη που τους αναλογεί.

Κανένας πολίτης και κανένας Δήμος δεν θα αρνούνταν, στη λογική του"πάρτε τα σκουπίδια από το μέρος μου", να γίνει μέρος ενός κεντρικού σχεδιασμού, αρκεί να ήταν συμμέτοχος σε ένα συνολικό εγχείρημα, ισοβαρές και κοινωνικά δίκαιο, με χρηματοδότηση και στελέχη να το υπηρετήσουν, με χρονοδιάγραμμα και διαφάνεια. 

Η δημόσια, κοινωνικά δίκαιη και αποκεντρωμένη διαχείριση αποβλήτων σε όλα τα επίπεδα, με συντονισμό ΟΤΑ Α' και Β' Βαθμού, με επαρκείς πόρους και ανθρώπινο δυναμικό, με στόχο την αλλαγή της κουλτούρας όλων μας είναι και πρέπει να παραμείνει κεντρική επιλογή μας. Ο αγώνας για να υπάρξει κοινωνικά δίκαιη διαχείριση των απορριμμάτων, χωρίς ανισομερή χωρική δυσμενή περιβαλλοντική επίπτωση, με δημόσιο και αποκεντρωμένο χαρακτήρα, θα συνεχιστεί.