Ο εναλλακτικός Μαρξ

Το 1983, σε ένα κείμενο που έφερε την υπογραφή μου στο περιοδικό «Νέα Οικολογία» («Ο εναλλακτικός Μάρξ»), είχα επιχειρήσει  να αναδείξω τον Μάρξ των «Χειρογράφων» ως ισότιμο του μετέπειτα Μαρξ της ταξικής πάλης και των γνωστών θεωρημάτων της κεφαλαιοκρατικής εξέλιξης. Τότε η σπουδή του Μαρξισμού δεν ήταν τόσο περιθωριακή όπως είναι σήμερα και οι διάφοροι ιστορικοί αναλυτές προσέφευγαν σ’ αυτήν για να φωτίσουν τις διάφορες πλευρές των κοινωνικών φαινομένων. Το μόνο πρόβλημα που είχε η θεώρησή μου ήταν ότι  ο Μαρξ των «χειρογράφων»   ήταν μόλις 26 χρονών και δρούσε υπό την επίδραση της χεγκελιανής φιλοσοφίας, που είχε την «αλλοτρίωση» ως καθολική κατάσταση του ανθρώπου και κεντρικό ιδεολόγημα στο θεωρητικό της corpus.

Πάντως ακόμη και σήμερα, χωρις τις Χεγκελιανές προσμίξεις, νομίζω  ότι η κριτική του αλλοτριωμένου προσώπου είναι μια κριτική που αναζητά πολιτική εκπροσώπηση για να επιδράσει στο ανθρώπινο γίγνεσθαι - όπως της αξίζει .... 

35 χρόνια μετά, σε ένα συνέδριο που έγινε από τον όμιλο ΜΑΧΩΜΕ στην Αθήνα, στις 10 και 11 Νοεμβρίου, η συζήτηση για τον φιλόσοφο που ήθελε «όχι να ερμηνεύσει αλλά να αλλάξει τον κόσμο» (11^η θέση για τον Φόϋερμπαχ)   ήταν επόμενο να εστιαστεί στις κατ’ εξοχήν αμφισβητούμενες  πτυχές του έργου του, δηλαδή τις ταξικές. Ο Μαρξ διατύπωσε τις απόψεις  του υπό την μορφή θεωρημάτων που είχαν μεταξύ τους αξιοθαύμαστη συνοχή : Η εργασιακή θεωρία της αξίας, η θεωρία της υπεραξίας, η θεωρία της απόλυτης και της σχετικής εκμετάλλευσης, η θεωρία της κεφαλαιοκρατικής συσσώρευσης, η θεωρία των  κρίσεων, η θεωρία του εφεδρικού στρατού εργασίας, ήταν τα κυριότερα στοιχεία του Μαρξικού έργου. Γι αυτά τα μέρη είμαι απολύτως βέβαιο ότι θα υπάρξει και τώρα και στο μέλλον πολύ ανάλυση – πλην ενός : Ο εφεδρικός στρατός εργασίας που είναι  καθοριστικός για τη διαμόρφωση του εργατικού μισθού, είναι σίγουρο  ότι στη σημερινή περίοδο της παγκοσμιοποίησης  δοκιμάζει όλες τις αντοχές των μαρξιστών. Σε μια κατάσταση όπου ο ανταγωνισμός της εργασίας των μεταναστών προς την εργασία των «γηγενών» δημιουργεί ένα καθοδικό ρεύμα στις απολαβές όλων, είναι βέβαιο ότι πολλοί μαρξίζοντες θα φροντίσουν να «ξεχάσουν» τον εφεδρικό στρατό εργασίας και να προσηλωθούν στις άλλες πτυχές του μαρξικού έργου. Αυτό συνιστά στην εποχή μας μια ιδεολογική εμμονή και ταυτόχρονα  ιδεολογική αγκύλωση – που την πληρώνουμε ιδιαίτερα μέσω του μηχανισμού της  «παγκοσμιοποιητικής αριστεράς».

Ο πρόεδρος της ΛΑΕ  Παναγιώτης Λαφαζάνης που προσφώνησε το συνέδριο του ΜΑΧΩΜΕ, βρήκε την ευκαιρία να αναφερθεί στην δημοκρατία η οποία «σπανίζει» στις τάξεις της Αριστεράς : Δημοκρατία που επικαλούνται οι αριστεροί πολύ περισσότερο  για να καταγγείλουν την αντίθετη κατάσταση (κεφάλαιο + οι πολιτικοί του) και πολύ λιγότερο για αυτοκριτική, όταν οι ίδιοι ασκούν εξουσία. Σωστή η διαπίστωσή του, αλλά ανήκει σ’ εκείνες τις διαπιστώσεις που ελάχιστα εμβάλλουν σε σκέψεις για αντίθετες πρακτικές : Απόδειξη ο αμετάκλητος ηγεμονισμός της αριστεράς έναντι των δυνάμεων, που ιδιαίτερα στην περίπτωση της Ελλάδας μπορούν να παίξουν το ρόλο του εταίρου σε μια διαδικασία χειραφέτησης…