ΒΑΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΛΥΣΗΣ ΑΠΟ ΕΥΡΩΒΟΥΛΗ ΚΑΙ ΕΜΜΟΝΗ ΣΤΟ ΑΔΙΕΞΟΔΟ ΣΧΕΔΙΟ Α

ΓΙΑΝΝΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ

Δρ Διεθνών Σχέσεων

 

Η Επιτροπή Εξωτερικών του Ευρωπαϊκού Κοινοβούλιο κυκλοφόρησε το προσχέδιο της ετήσιας έκθεσης αξιολόγησης της ενταξιακής πορεία της Τουρκίας στην ΕΕ. Και το ερώτημα είναι εάν το περιεχόμενο της έκθεσης, όπως είναι, προσφέρει ή όχι την ευκαιρία για κάτι καλύτερο και εάν και πώς κάποιοι, και ποιοι, θα επιδιώξουν να το σκοτώσουν, και γιατί; 

 

Βάση συνομιλιών και αναγνώριση ΚΔ

 

Στην έκθεση, επί της οποίας θα τεθούν τροπολογίες προς ψήφιση, στην παράγραφο για το Κυπριακό, αναφέρονται μεταξύ άλλων τα εξής: 1. Το Κυπριακό θα επιλυθεί επί τη βάσει των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και του κοινοτικού κεκτημένου. 2. Καλείται η Τουρκία να αποσύρει τα στρατεύματά της από την Κύπρο και να επιστρέψει την περίκλειστη πόλη της Αμμοχώστου. 

 

Δεν υπάρχει καμιά ρητή αναφορά σε διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία. Τι μας λέει, δηλαδή, η έκθεση; Ότι επί τη βάσει του κοινοτικού κεκτημένου, δηλαδή επί τη βάσει της αντιδήλωσης της 21ης Σεπτεμβρίου του 2005 και του Πρωτοκόλλου 10, η Τουρκία: Οφείλει στο πλαίσιο της ενταξιακής της διαδικασίας να ομαλοποιήσει τις σχέσεις της με την Κυπριακή Δημοκρατία και να την αναγνωρίσει, διότι είναι η Κυπριακή Δημοκρατία που εντάχθηκε ολόκληρη στην ΕΕ με αναστολή του κεκτημένου στο βόρειο κατεχόμενο τμήμα του νησιού λόγω της υφιστάμενης κατάστασης, που είναι η κατοχή. Γεγονός που δεν επιτρέπει στις νόμιμες Αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας να ασκούν έλεγχο επί του βόρειου τμήματος.
Συνεπώς, δεν υπάρχει στον βορρά υποκείμενο διεθνούς δικαίου που να φέρει την ευθύνη για ό,τι συμβαίνει, εκτός από την Τουρκία. Η θέση αυτή επιβεβαιώνεται και από την απόφαση της 4ης Διακρατικής Προσφυγής, και τα  ψηφίσματα του Σ.Α. του ΟΗΕ 540 και 551, που καθιστούν σαφές ότι οι όποιες Αρχές στο βόρειο τμήμα της Κύπρου είναι υποτελείς στην Τουρκία και ότι την ευθύνη για ό,τι εκεί συμβαίνει την φέρει η Άγκυρα. Είναι, δε, πρόδηλο πως δεν μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι όπως είναι το κείμενο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να υποστηρίξει η τουρκική πλευρά τη λύση της διχοτόμησης, διότι το κεκτημένο το αντίθετο αναφέρει: Ότι, δηλαδή, η Τουρκία οφείλει να αναγνωρίσει το ενιαίο κράτος της Κυπριακή Δημοκρατίας.

 

Το εμπόριο, τα λιμάνια και οι Βάσεις 

 

Μάλιστα, στο πλαίσιο του κεκτημένου, υπάρχουν ακόμη δυο στοιχεία, στα οποία οφείλουμε να αναφερθούμε: Α. Για να εφαρμοστεί το κεκτημένο στο βόρειο τμήμα της Κύπρου, χρειάζεται ομόφωνη απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Άρα, χωρίς τη συγκατάθεση της Κυπριακής Δημοκρατίας, ουδέν μπορεί να συμβεί. Β. Υπάρχει γνωμάτευση της Νομικής Υπηρεσίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με τον κανονισμό για το εμπόριο της ΕΕ με τους Τουρκοκυπρίους, που καθιστά σαφές ότι: Η μόνη Αρχή, η οποία μπορεί να ανοίγει και να κλείνει λιμάνια και αεροδρόμια, είναι αυτή της Κυπριακής Δημοκρατίας και ότι, όποιος πράττει αλλιώς, την υποσκάπτει. Τι λέει, λοιπόν, η Νομική Υπηρεσία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου; Ότι δεν υπάρχει εμπάργκο σε βάρος των Τουρκοκυπρίων και ότι ο αποκλεισμός τους οφείλεται στην κατοχή. Προς επίρρωση, δε, τούτου, έχουμε τη συμφωνία μεταξύ Κυπριακής Δημοκρατίας, Ην. Βασιλείου και ΕΕ για το καθεστώς των Βάσεων λόγω Brexit. Τι αναφέρει, λοιπόν, η συμφωνία; Τονίζει ρητώς ότι το εμπόριο μεταξύ του εδάφους των Βάσεων από τη μια και της Κυπριακής Δημοκρατίας και της ΕΕ από την άλλη, μπορεί να γίνεται ελεύθερα στο πλαίσιο της τελωνειακής ένωσης, μόνο μέσω των νόμιμων λιμανιών και αεροδρομίων της Κυπριακής Δημοκρατίας. Όχι από τα κατεχόμενα. Επισημαίνει, δε, ότι οι Βάσεις δεν έχουν τελωνεία και δεν ασκούν κρατική, παρά μόνο συμβατική κυριαρχία, ό,τι δηλαδή οι Συνθήκες προβλέπουν.

 

Η Αμμόχωστος, η πρόταξη και το οδόφραγμα

 

Συναφή με τα ανωτέρω είναι και τα άλλα δυο στοιχεία του προσχεδίου της έκθεσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Της αποχώρησης των τουρκικών στρατευμάτων και της επιστροφής της περίκλειστης πόλης της Αμμοχώστου. Ειδικώς για το θέμα της Αμμοχώστου, όχι μόνο ψηφίσματα υπάρχουν, αλλά ήταν προ εξαετίας θέση του Προέδρου Αναστασιάδη η πρόταξη τού εν λόγω θέματος ενόψει συνομιλιών. Εάν όντως θέλει η Κυβέρνηση να πιεστεί η Τουρκία μέσω της ΕΕ, δεν έχει παρά τον προσεχή Δεκέμβριο, εάν στα συμπεράσματα θα υπάρχουν αναφορές για την Κύπρο και δη για την ΑΟΖ, να μεριμνήσει ώστε να παρεισφρήσει και αναφορά για την άνευ όρων επιστροφή της πόλης της Αμμοχώστου στους νόμιμους κατοίκους της. 

 

Η Επιτροπή Νομικών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είναι σαφής: Η εξουσία επί του λιμανιού της Αμμοχώστου ανήκει στην Κυπριακή Δημοκρατία. Μόνο αυτή μπορεί να το ανοίξει και να το λειτουργεί νόμιμα. Μια θέση που πηγάζει από το Διεθνές Δίκαιο, καθότι η Κυπριακή Δημοκρατία είναι κράτος μέλος του ΟΗΕ ως ενιαίο υπό κατοχήν κράτος και από το κεκτημένο, στο οποίο αναφέρεται η έκθεση αξιολόγησης για την Τουρκία. Συναφώς υπογραμμίζουμε ότι το Πρωτόκολλο 10 και η αντιδήλωση συν οι λοιπές αρχές και αξίες της ΕΕ αποτελούν αναπόσπαστα τμήμα του κεκτημένου, που μπορούν να ανατραπούν με την ομοσπονδία στη βάση του πρωτογενούς δικαίου και της διάλυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Προτού ενεργήσει η Κυβέρνηση, θα ήταν ορθή η σύνδεση της αναφοράς για την επιστροφή της Αμμοχώστου με εκείνη για τις προσπάθειες που καταβάλλει ο Γ.Γ. του ΟΗΕ για την επανέναρξη των συνομιλιών. Εφόσον η πολιτική ηγεσία τονίζει ότι από ευθύνη της τουρκική πλευράς δεν υπάρχει λύση, δεν θα έπρεπε η επιστροφή της Αμμοχώστου να τεθεί ως προαπαιτούμενο και ένδειξη καλής τουρκικής θέλησης; Πολύ φοβούμαστε ότι το άνοιγμα του οδοφράγματος της Δερύνειας δεν έφερε ρήγμα στην κατοχή, αλλά τσιμέντωσε την τουρκική αδιαλλαξία στο θέμα της Αμμοχώστου. Γιατί οι Τούρκοι να υποχωρήσουν στο θέμα της Αμμοχώστου, όταν το οδόφραγμα της Δερύνειας θα είναι πηγή πλούτου για το ψευδοκράτος; Σιγά - σιγά θα ανοίξουν και ξενοδοχεία και τότε το παζάρι για την Αμμόχωστο και την επιστροφή της, στο πλαίσιο της λύσης, θα πληρωθεί με μεγαλύτερα ανταλλάγματα από την ελληνοκυπριακή πλευρά. 

 

Η λογική της εμβάθυνσης και η νέα στρατηγική 

 

Το γενικότερο κάδρο του προσχεδίου της έκθεσης περιλαμβάνει τη σαφή πρόταση για αναστολή και όχι για διακοπή των ενταξιακών διαδικασιών της Τουρκίας με την ΕΕ και την επικέντρωση της διαδικασίας επί της τελωνειακής ένωσης και της κατάργηση της βίζας για τους Τούρκους πολίτες που εισέρχονται στην ΕΕ. Αρχικώς, μπορεί να ισχυριστεί κάποιος ότι, εάν συμβεί κάτι τέτοιο, η ΕΕ αποδυναμώνεται ως μοχλός πίεσης επί της Τουρκίας για λύση στο Κυπριακό. Εάν όμως μελετήσει το θέμα βαθύτερα, θα δει ότι, στη βάση μιας νέας στρατηγικής, η θέσης μας στην ΕΕ και οι πιέσεις, που μπορούν να ασκηθούν, ενισχύονται. Τουλάχιστον δεν αποδυναμωνόμαστε. Γιατί; Διότι, για να προχωρήσει η εμβάθυνση ή η επικαιροποίηση όπως λέγεται της τελωνειακής ένωσης με την Άγκυρα, θα πρέπει να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της προς την Κυπριακή Δημοκρατία που αφορούν στο πρόσθετο πρωτόκολλο.

 

Στην πράξη σημαίνει το άνοιγμα λιμανιών και αεροδρομίων, καθώς και την άρση του εμπάργκο που επιβάλλεται από την Άγκυρα στην εισαγωγή κυπριακών προς την Τουρκία προϊόντων, που με τις υφιστάμενες συνθήκες συνιστούν αθέμιτο σε βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας ανταγωνισμό, αφού η ίδια επιτρέπει την εισαγωγή τουρκικών προϊόντων στην κυπριακή αγορά. Η Τουρκία έχει πολύ περισσότερο την ανάγκη της τελωνειακής ένωσης και τις ευρωπαϊκές επενδύσεις στην παρούσα φάση και στα επόμενα χρόνια απ' ό,τι η ΕΕ την Τουρκία. Και αυτό συμβαίνει λόγω της κατάστασης στην οποία βρίσκεται η τουρκική οικονομία, μετά τις πιέσεις που δέχθηκε από τις ΗΠΑ και στο παρασκήνιο από το Ισραήλ.

 

Συνεπώς, η εμβάθυνση της τελωνειακής ένωσης θα πρέπει να συνδεθεί: 1. Με την εκπλήρωση των τουρκικών υποχρεώσεων, όπως τις έχουμε ήδη αναφέρει. 2. Με την ομαλοποίηση των σχέσεων της Τουρκίας με την Κυπριακή Δημοκρατία και την αναγνώρισή της, όπως η αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου καθορίζει. Το ίδιο ισχύει και για το θέμα της βίζας. Πολύ περισσότερο πονάνε την Τουρκία οι επενδύσεις και η κατάργηση της βίζας, παρά το άνοιγμα ή το κλείσιμο ενός κεφαλαίου. Άστε που η Άγκυρα για θέματα αρχής και διαπραγμάτευσης δεν έχει λόγο να υπαναχωρήσει από τη θέση της για πλήρη ένταξη.

Η επιλογή για τη μετακίνηση από την κλασική υφιστάμενη ενταξιακή διαδικασία στην τελωνειακή ένωση, νομικά στηρίζεται στην παράγραφο 23 των Συμπερασμάτων του Συμβουλίου του 2004, που αναφέρει ότι εάν δεν ευοδωθούν οι προσπάθειες επί τη βάσει των υφιστάμενων διαδικασιών, θα πρέπει να εξευρεθούν άλλοι τρόποι για να κρατηθεί αγκιστρωμένη η Τουρκία στην ΕΕ.

 

Αποπροσανατολισμός από τις ευθύνες  

 

Ενώ αυτά συμβαίνουν στην ΕΕ, στην Κύπρο γίνεται μια σαφής προσπάθεια αποπροσανατολισμού της κοινή γνώμης από τις ευθύνες μιας ηγεσίας, που οδηγεί τον τόπο, είτε με είτε χωρίς ομοσπονδία, στη διχοτόμηση. Και η οποία ηγεσία αρνείται να μελετήσει το σχέδιο Β και να αδράξει τις ευκαιρίες που δίδει η ΕΕ, ο EastMed, η συμμαχία με το Ισραήλ, ακόμη και η σύγκρουση ΗΠΑ με Ισραήλ από τη μια, με την Τουρκία από την άλλη.

 

Η ηγεσία του ΑΚΕΛ εφηύρε το κόλπο να φορτώσει το αδιέξοδο στον Νετανιάχου! Και στον Πρόεδρο. Παρασύρεται, ισχυρίζεται η ηγεσία του ΑΚΕΛ, ο Πρόεδρος από τον Νετανιάχου στο Κυπριακό. Την ίδια, δε, στιγμή, τραβά άλλα δυο χαρτιά. Το ένα για τις εγγυήσεις του ΝΑΤΟ και το άλλο για τον EastMed, ότι δηλαδή ο εν λόγω αγωγός δεν συμφέρει. 

 

Είναι, δε, πάγια η θέση του ΑΚΕΛ ότι ο ρόλος της ΕΕ θα πρέπει να είναι επικουρικός και όσο της επιτρέπουν οι εμπλεκόμενοι. Αυτό επιβλήθηκε με την πολιτική Χριστόφια - Ταλάτ και υιοθετήθηκε και από τον Πρόεδρο Αναστασιάδη. Πότε, λοιπόν, βγαίνουν οι άσοι του ΑΚΕΛ στο προσκήνιο; Λίγο πριν από τη συνάντηση του Γ.Γ. του κόμματος Άντρου Κυπριανού με τον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικό Μεβλούτ Τσαβούσογλου. Υπό αυτές τις συνθήκες, λογικό δεν είναι να δούμε τι σκοπιμότητα υπάρχει και ποια μηνύματα στέλνονται; Συναφώς επισημαίνουμε τα ακόλουθα: 

 

1. Το ΑΚΕΛ θέλει απεγκλωβισμό του Προέδρου από  το Ισραήλ, που βρίσκεται σε σύγκρουση με την Τουρκία, και το οποίο Ισραήλ επιδιώκει συμμαχία με την Κύπρο σε όλους τους τομείς, συμπεριλαμβανομένου και του EastMed, ο οποίος εάν προηγηθεί της λύσης, βάζει ταφόπλακα  στον αγωγό μέσω Τουρκίας. Επί του αγωγού μέσω Τουρκίας είχαν επενδύσει από κοινού οι ηγεσίες του ΔΗΣΥ και του ΑΚΕΛ για μια ομοσπονδιακή λύση στο Κυπριακό. Παρότι απέτυχαν, επιμένουν και οι δυο, λόγω άρνησής τους να μελετήσουν το σχέδιο Β. Ποιο είναι το επιπρόσθετο μήνυμα του ΑΚΕΛ; «Εμείς προτιμούμε λύση και συμμαχία με την Τουρκία και σε δεύτερη μοίρα με το Ισραήλ, καθώς και ότι δεν θα εκμεταλλευθούμε τη σύγκρουση Τουρκίας - Ισραήλ για να ενισχυθούμε αποτρεπτικά, διότι θυμώνει η Άγκυρα και δεν λύνει το Κυπριακό»! Και αυτή η θέση δεν είναι πολύ μακριά από αυτήν  της ηγεσίας του ΔΗΣΥ, γεγονός που επιβεβαιώνεται από σχετική αρθρογραφία, της οποίας οι συντάκτες πρόσκεινται  στο κόμμα. Έξυπνος ο Αβέρωφ Νεοφύτου αφήνει τον Γ.Γ. του ΑΚΕΛ να βγάλει το φίδι από την τρύπα. Ο ίδιος κάνει κάτι άλλο. Ενώ μιλά κατ’ ιδίαν σε κάποιους των δημοσιογράφων περί του ΝΑΤΟ, που είναι το άλλο μεγάλο θέμα των ημερών, σε κάποιους άλλους αφήνει να διαρρεύσει ότι είναι ρεαλιστής και ότι είναι κάποιοι άλλοι, του Προεδρικού περίγυρου, που διατυπώνουν τις περί ΝΑΤΟ θέσεις. 

 

2. Το ΑΚΕΛ δεν επιθυμεί ούτε τον EastMed, ούτε την εμβάθυνση της συμμαχίας με το Ισραήλ για αποτροπή της τουρκικής απειλής ούτε και ένταξη στο ΝΑΤΟ ή τη διατύπωση της θέσης περί ένταξης στη Βορειοατλαντική Συμμαχία για να βάλει βέτο η Τουρκία και να μπει στον τοίχο. Και θα μπει στον τοίχο, διότι θα αποδειχθεί ότι δεν είναι λύση που θέλει, αλλά διάλυση, καθώς και κάτι άλλο: Τη συνέχιση του ελέγχου της Κύπρου συνταγματικά και γεωπολιτικά μέσω της ομοσπονδίας, που προτείνουν ως λύση ΔΗΚΟ, ΑΚΕΛ και ΔΗΣΥ, καθώς και μέσω του ΝΑΤΟ! Διότι με την Κύπρο εκτός ΝΑΤΟ και την Τουρκία εντός, ποιος θα κάνει κουμάντο;

 

Πάντως όχι εμείς. Την ίδια, βεβαίως, στιγμή η αντιιμπεριαλιστική και αντιφασιστική ηγεσία του ΑΚΕΛ συνομιλεί επί των βρετανικών, αμερικανικών και ΝΑΤΟϊκών στην ουσία σχεδίων ομοσπονδιακής λύσης, που διοχετεύονται μέσω του ΟΗΕ, και ενώ δεν μιλά με όσους θεωρεί στην Κύπρο ως ακροδεξιούς εθνικιστικές -τους αφορίζει- σπεύδει να συζητά με τους φασίστες της Τουρκίας. Είναι, δε, έτοιμη, όπως και η ηγεσία του ΔΗΣΥ, στο πλαίσιο μιας ομοσπονδίας, να συνεργαστεί με τη φασιστική και ΝΑΤΟϊκή Τουρκία. Και επιμένει να κατηγορεί τον Πρόεδρο Αναστασιάδη, με την ανοχή δελφίνων της ηγεσίας του ΔΗΣΥ, ότι δεν έδωσε την εκ περιτροπής Προεδρία στο Κραν Μοντανά και ότι δεν θέλει λύση, καθώς και ότι θα πάρει τον αγωγό προς την Ελλάδα και την Ευρώπη αντί προς την Τουρκία. Καλά, αφού ήταν τόσο εύκολη η λύση, γιατί δεν την πέτυχε το ΑΚΕΛ με τον σύντροφο Ταλάτ επί Προεδρίας Χριστόφια; Το ότι ο αγωγός προς Τουρκία είναι θέση της Άγκυρας, συνιστά κοινό μυστικό. Το είπε, άλλωστε, και ο Πρόεδρος, με τον δικό του τρόπο, στην τελευταία Διάσκεψη Τύπου. 

 

Η βολικότητα του ψυχρού πολέμου 

 

Αυτά λοιπόν συμβαίνουν σε Κύπρο και Ευρώπη. Γι' αυτό επιχειρήσαμε να αναφερθούμε στην ακτίδα φωτός για μια νέα δημοκρατική βάση των συνομιλιών, όπως αυτή προκύπτει από το προσχέδιο της έκθεσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, για την αξιολόγηση της τουρκικής ενταξιακής διαδικασίας. Βεβαίως, η ηγεσία του τόπου, αντί να εξετάσει το σχέδιο Β, παραμένει παγιδευμένη στα ομοσπονδιακά της αδιέξοδα. Είναι πρόδηλο ότι το ΑΚΕΛ, με τη σιωπηρή στήριξη της ηγεσίας του ΔΗΣΥ, επιδιώκει να εκτελέσει εν ψυχρώ τις μεταβλητές εκείνες, που συνηγορούν στην αλλαγή πολιτικής και σε σχέδιο Β. Το υποσκάπτουν. Μάλιστα, για να δικαιολογηθούν τα αδικαιολόγητα, το κομματικό κατεστημένο -κυρίως μέσω του ΑΚΕΛ και λιγότερο του  ΔΗΚΟ, καθώς και με την ένοχη στήριξη τα ΔΗΣΥ- ξεθάβει τα φαντάσματα του ΝΑΤΟ, την ακροδεξιά, την ΕΟΚΑ Β και τον αντιαμερικανισμό. Βολεύονται όλοι. Αφού δεν διαφωνούν επί της ομοσπονδίας, πρέπει να βρουν κάτι άλλο για να κοκορομαχούν. Και αφού το ΑΚΕΛ εγκαλεί την ΕΕ για απραξία στο Κυπριακό, παρότι το ίδιο συναίνεσε στον επικουρικό της ρόλο, επειδή αυτό ήθελε η Άγκυρα, τώρα υπονοεί ότι για τη στασιμότητα στο Κυπριακό δεν φταίει το ίδιο το ΑΚΕΛ, η ηγεσία του ΔΗΣΥ, η πολιτική της ομοσπονδίας και του εξευμενισμού, αλλά ο Νετανιάχου! Ο αναγνώστης μπορεί να αντιληφθεί τι συμβαίνει. Δεν είναι ότι δεν υπάρχει σχέδιο Β, αλλά δεν θέλουν σχέδιο Β, διότι θα δώσει διεξόδους στα αδιέξοδα και θα είναι υπόλογοι για την αποτυχία τους.