Εισήγηση του Γεράσιμου Σκλαβούνου στο συνέδριο " Η Αττική σε κρίση".

Κρίση, χρεοκοπία, μνημόνια, νεοαποικιοποίηση. Αιτίες, επιπτώσεις, πολιτικές στο χώρο  και η περίπτωση της πρωτεύουσας.

1. Η Αθήνα σε κρίση , σε μια Ελλάδα σε κρίση.

Η πατρίδα μας βιώνει μια δραματική και κατεδαφιστική κρίση διαρκείας από το 2008 και μετά. Είναι η τέταρτη εθνική καταστροφή μέσα σε 100 χρόνια, μετά την Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 (300.000 νεκροί, 1.400.000 πρόσφυγες), τον πόλεμο 1940-41, την κατοχή και τον εμφύλιο (700.000 νεκροί, εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες μόνιμοι ή προσωρινοί), την δικτατορία 1967-74 και την Κυπριακή Καταστροφή (200.000 πρόσφυγες, 2.000 νεκροί)

Ο απολογισμός της τωρινής κρίσης διαρκείας-καταβαράθρωσης, και της συνακόλουθης νεοαποικιακής επιτροπείας, δεν μπορεί να γίνει ακόμα, καθότι συνεχίζονται. Για την ώρα έχουμε 500.000 Έλληνες μετανάστες - νεοπρόσφυγες, σημαντική αύξηση των θανάτων, και ιδιαίτερα των αυτοκτονιών, μείωση των γεννήσεων, και συνακόλουθη μείωση του πληθυσμού, νοσηρότητα, ψυχασθένειες, μια πραγματική εθνοκάθαρση. Όλα αυτά στο υπόβαθρο της μείωσης του εθνικού εισοδήματος κατά 27% τουλάχιστον- κάτι που άλλες χώρες το έχουν βιώσει μόνον σε περιόδους πολέμου- και της αυξανόμενης εκπτώχευσης όλο και μεγαλύτερων τμημάτων του πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένων και ευρύτατων τμημάτων των μεσαίων στρωμάτων.

Τέτοιες κρίσεις οι οικονομολόγοι στην τεχνοκρατική τους ιδιόλεκτο τις ονομάζουν "διαρθρωτικές, δομικές κρίσεις". Εμείς όμως ξέρουμε πως είναι κάτι παραπάνω. Είναι υλοποιούμενο σχέδιο υπαγωγής της χώρας σε καθεστώς ακόμα μεγαλύτερης εξάρτησης, νεοαποικιακού τύπου, τη στιγμή που ετοιμαζόμαστε να γιορτάσουμε τα 200 χρόνια από το 1821.

Οι κρίσεις ονομάζονται έτσι γιατί τα πράγματα φτάνουν σ´ ένα κρίσιμο σημείο όπου συνεγείρονται συνειδήσεις. Όλα πρέπει να κρίνονται, όλοι να κρίνονται και να αυτοκρίνονται, να γίνεται αναστοχασμός -ίσως και ενδοσκόπηση- εκκαθάριση του σάπιου και αναπροσανατολισμός προς νέες κατευθύνσεις. Στην κεφαλαιοκρατική οικονομία γίνεται εκκαθάριση κεφαλαίων "μη ανταγωνιστικών", καταστρέφονται παραγωγικές δυνάμεις, επικρατούν οι ισχυρότεροι και εντείνεται η συγκεντροποίηση του κεφαλαίου. Αρχίζει μετά η ανάκαμψη. Αλλά εδώ πρόκειται για κάτι τρομακτικότερο. Γινόμαστε μάρτυρες-με όποια έννοια θέλετε της λέξης- μιας πολύπλευρης κρίσης διαρκείας που αγκαλιάζει, μέχρι πνιγμού, όλες τις πλευρές της εθνικής ζωής, όλο τον πολιτισμό της χώρας- με την έννοια του τρόπου ζωής- και καταστρέφει ανθρώπινες παραγωγικές δυνάμεις. Καταστρέφει ψυχές, σώματα, ήθος, κουράγιο, αντοχές. Είναι η τέλεια εφαρμογή του δόγματος του σ ο κ !!

Αυτή η καταστροφική κρίση διαρκείας λοιπόν, πρέπει να απαντηθεί από μια αντίστοιχη κριτική διαρκείας, αναστοχασμό, αναπροσανατολισμό στόχων, και αγώνα για την επίτευξη τους, σε όλους τους τομείς της ζωής. Να εντοπίσουμε τις αιτίες, να εμβαθύνουμε στα αποτελέσματα, να χαράξουμε νέα μέτωπα εγρήγορσης και αγώνα.

Σε μας έλαχε ο τομέας του χώρου της Αθήνας-Αττικής, του δομημένου, και του λίγο-πολύ φυσικού χώρου της, της σχέσης του με τους δημιουργούς και χρήστες του, της λειτουργίας αυτού του χώρου από τους ανθρώπους και για τους ανθρώπους, με άνισο βαθμό ωφέλειας φυσικά.

Η Αθήνα είναι όμως η πρωτεύουσα της χώρας, η Αττική φιλοξενεί , απασχολεί και στεγάζει, το 40% σχεδόν του ελληνικού πληθυσμού, και παράγει πολύ μεγαλύτερο ποσοστό του εθνικού προϊόντος. Για τα 150 τουλάχιστον τελευταία χρόνια, η ανάπτυξη, η οικονομική μεγέθυνση της χώρας, ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με αυτήν της πρωτεύουσας. Η Αθήνα δεν καθόριζε μόνο πολιτικά την τύχη της χώρας, αλλά σε αυξανόμενο βαθμό και οικονομικά-ήταν η ατμομηχανή της οικονομίας- και σε τελευταία ανάλυση πολιτισμικά-με την ευρύτερη έννοια. Οι κρίσεις της Αθήνας ήταν και κρίσεις όλης της χώρας, ενώ αντίστροφα, οι κρίσεις της χώρας εκδηλωνόταν οξυμένες στην Αθήνα-όπως δείχνει και η τωρινή. Κάτι ανάλογο συνέβη και μετά τις άλλες εθνικές κρίσεις-καταστροφές: Μετά το 22 και την εγκατάσταση των προσφύγων σε μεγαλύτερη αναλογία στην περιφέρεια, και τα συνακόλουθα έργα υποδομής στις "Νέες Χώρες", και ιδιαίτερα μετά το μεγάλο Κράχ και την χρεοκοπία του 1932. Επίσης μετά το '49, οπότε η Ελλάδα κλείστηκε στον εαυτό της, μέχρι το 55 και την καραμανλική ανοικοδόμηση της Αθήνας, και στη συνέχεια την κατακλυσμιαία μετανάστευση, εσωτερική-προς την Αθήνα κυρίως- και εξωτερική- από την περιφέρεια κυρίως. Μετά το 74 επίσης, η μεγέθυνση της Αθήνας άρχισε να επιβραδύνεται.

Σε κάθε περίπτωση η Αθήνα είναι ο καθρέπτης του νεοελληνικού κοινωνικού σχηματισμού και όπως όλοι οι καθρέπτες είναι εύθραυστη. Είναι όμως και το κέντρο ενός εξαρτημένου χώρου. Όποιος ελέγχει την Αθήνα ελέγχει όλη την χώρα, και το κέντρο ελέγχου πρέπει να είναι ισχυρό προς τα μέσα και χειραγωγήσιμο από τα έξω, κυρίως πολιτικά και πολιτισμικά. Η περίοδος της φασιστικής κατοχής ήταν ειδική περίπτωση, αποτέλεσμα και της προηγούμενης σχετικής ισχυροποίησης της περιφέρειας, αλλά η μάχη της Αθήνας τον Δεκέμβρη του '44 έδειξε το σωστό-από τη μεριά τους-πολιτικό ένστικτο των επικυρίαρχων. Το 1916-7 αντίστοιχα, οι Αγγλογάλλοι επικυρίαρχοι, ήρθαν από την Μακεδονία και έκαναν απόβαση στην Αθήνα για να επιβάλουν την κυβέρνηση της αρεσκείας τους.

Ο Αθήνα όμως είναι επίσης και μια μεσογειακή και βαλκανική πρωτεύουσα, με ακτινοβολία και επομένως δυνατότητα ελέγχου, πολύ πέραν του ελλαδικού χώρου, με αμφίδρομες όμως επιδράσεις. Οι τύχες της επομένως εξαρτώνται από τις τύχες της ευρύτερης περιοχής των Βαλκανίων και της Ν. Α. Μεσογείου, και τις γεωπολιτικές επιδιώξεις των μεγάλων δυνάμεων. Όπως βέβαια και οι τύχες όλης της χώρας. Εκτός κι αν η ιστορία μιλήσει αλλιώς, και την ακούσουμε έγκαιρα.

 2. Θέση και ρόλος της Αθήνας στον ελληνικό και ευρύτερο χώρο.

Α. Η Αθήνα είναι μια πρωτεύουσα η οποία στα πλαίσια αυτού που ο Guy Burgel αποκαλούσε "ο αθηναϊκός ιμπεριαλισμός", απομυζούσε σταδιακά και στον βαθμό που επεκτεινόταν η ελληνική επικράτεια, τους σημαντικότερους παραγωγικούς, οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους της περιφέρειας. Με τη σειρά της όμως έπαιζε ρόλο σταθμού απομύζησης υπεραξίας για τις ιμπεριαλιστικές μητροπόλεις, και κέντρο ελέγχου γι ´αυτές ενός ευρύτερου εξαρτημένου χώρου.

Τη στιγμή έναρξης της κρίσης η Αττική συγκέντρωνε πάνω από το 40% του ΑΕΠ, το 50% των αποταμιεύσεων, το 58, 8% του φόρου φυσικών προσώπων. Εδώ πραγματοποιούνταν το 58% του κύκλου εργασιών των εμπορικών επιχειρήσεων, το 69% του κύκλου εργασιών των μεταποιητικών επιχειρήσεων, και το 71% του αντίστοιχου των κατασκευαστικών [Wikipedia]. Ακόμα παραπέρα, εδώ συγκεντρώνονταν οι έδρες όλων σχεδόν των τραπεζών, με τα θησαυροφυλάκια τους βέβαια, και οι αντίστοιχες των μεγάλων δημόσιων οργανισμών και ιδιωτικών επιχειρήσεων, τα υπουργεία, η κυβέρνηση, η Βουλή. Πλούτος και εξουσία λοιπόν είναι εδώ συγκεντρωμένα, αλλά και παραγωγή.

Δεν είναι υδροκεφαλισμός αυτό βέβαια, κατά το τρέχον δημοσιογραφικό κλισέ. Θα μπορούσε να ήταν η Αττική και αυτόνομη, ή μια πόλη-αποικία όπως ήταν το Χογκ Κόγκ, η Σιγκαπούρη ή το Μακάο. Αλλά τότε θα μειωνόταν πολύ η χρησιμότητα της.

Από πολλές απόψεις η Ελλάδα προσομοιάζει με μια σειρά χώρες της Λατ. Αμερικής του ευκράτου κλίματος (Αργεντινή, Ουρουγουάη, Χιλή), και μεσαίο επίπεδο ανάπτυξης, ή μάλλον οικονομικής μεγέθυνσης. Γιατί η ανάπτυξη δεν καθορίζεται μόνο από τους οικονομικούς δείκτες. Στον δείκτη ανθρώπινης ευτυχίας ας πούμε, (που είναι η υποκειμενική βίωση της ευτυχίας), μερικές μικρές χώρες της Κεντρικής Αμερικής, (Κόστα Ρίκα, Παναμάς), βρίσκονται στα υψηλότερα επίπεδα παγκοσμίως.

Δεν πάσχουν από υδροκεφαλισμό οι πρώτες χώρες και η Ελλάδα, έχουν όμως οπωσδήποτε ένα υπερτροφικό κεφάλι σε ένα σχετικά αδύναμο σώμα, πράγμα που κάνει το σύνολο εύθραυστο. Οι κρίσεις βιώνονται πιο έντονα όμως στην πρωτεύουσα.

Επ´ αυτού ας δούμε τα νούμερα για την ανεργία από το 2004. Τότε ήταν 9. 3% για την Αττική, έναντι 10, 6% για τη χώρα. Το 2008. 6, 7% και 7, 8% αντίστοιχα, το χαμηλότερο  ποσοστό που είχε σημειωθεί ποτέ. Μετά το κραχ η σχέση αντιστράφηκε, με την ανεργία όμως σε εφιαλτικά επίπεδα. Το 2012 ήταν 25, 8% στην Αττική και 24, 4% στη χώρα, το 2013 ήταν 28, 7% και 27, 5% αντίστοιχα. Η ψαλίδα άρχισε να κλείνει, σε υψηλότατα όμως επίπεδα, αν και κάπως μειούμενα, αφού φυσικά είχαν ξενιτευτεί μισό εκατομμύριο νέοι άνθρωποι. Το Β´ τρίμηνο του 2017 ήταν 21, 5 και 21, 1% αντίστοιχα. Αυτό που λέγεται κρίση έχει παγιωθεί, και εγγυητής και δείκτης για αυτό είναι η ανεργία.

Β. Η Ελλάδα και η Αττική έχουν όμως και  ύ ψ ι σ τ η  γ ε ω π ο λ ι τ ι κ ή   α ξ ί α, προς μεγάλη μας λύπη βέβαια. Βρίσκονται στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων και δύο εσωτερικών θαλασσών, μάλλον τριών, (με την Αδριατική). Αν αυτό στην αρχαιότητα θεωρούνταν ευλογία, σήμερα είναι κατάρα. ´Αν στην αρχαιότητα ήμασταν στον ομφαλό της γης, σήμερα είμαστε στο τρίγωνο του διαβόλου.

Τα νησιά του Αιγαίου είναι εξίσου σημαντικά με τα Στενά για τον έλεγχο της ναυσιπλοΐας από και προς τη Μαύρη Θάλασσα. Το έλεγε κι ο Λένιν αυτό. Η Κρήτη αλλά και η Κύρος ελέγχουν τις κινήσεις Δ- Α, και τις επιθετικές κινήσεις σ´ αυτή την κατεύθυνση. (Ίσως δούμε κάτι τέτοιο πολύ σύντομα). Ελέγχουν επίσης τις κινήσεις προς την στρατηγικότατη διώρυγα του Σουέζ, που τώρα έγινε και διπλή. Αν βρεθούν και τα πιθανολογούμενα κοιτάσματα υδρογονανθράκων κάτω από τις ελληνικές θάλασσες, τότε η πατρίδα μας θα γίνει ακόμα πιο επιθυμητό οικόπεδο για τα αρπαχτικά όλου του κόσμου.

Η νεοαποκιοποίηση θα παγιωθεί και θα γίνει πιο σκληρή.

3. Κ ρ ί σ η - Μ ν η μ ό ν ι α - Ν ε ο α π ο ι κ ι ο π ο ί η σ η. Ν ε ο α π ο ι κ ι ο π ο ί η ση ή νεοαποιοκρατία, είναι ένας όρος που εισήχθη στην διεθνή πολιτική ορολογία στις δεκαετίες του ´50 και του ´60, όταν μια σειρά αποικίες αποκτήσανε την ανεξαρτησία τους, αλλά αυτό μόνον τυπικά. Στη πραγματικότητα παρέμειναν εξαρτημένες και υποτελείς με διάφορους τρόπους: Καταστροφή παραγωγικών δομών και υποδομών από τους αποχωρούντες αποικιοκράτες, υποκίνηση πραξικοπημάτων και εμφυλίων πολέμων, πιστωτική ασφυξία, ή, συμμετρικά, υπερδανεισμός και μετατροπή τους σε αποικία χρέους. Όλα αυτά τα έχουμε ζήσει και στην Ελλάδα, τώρα ζούμε με δραματικό τρόπο και το τελευταίο.

Μ ν η μ ό ν ι α. Προφανώς ο όρος "μνημόνιο" είναι ένας αποπροσανατολιστικός ευφημισμός ενός συμφώνου παράδοσης και συνθηκολόγησης άνευ όρων, σε ένα πόλεμο που χάθηκε χωρίς να πέσει ούτε ένας πυροβολισμός. Ήταν ένας οικονομικός πόλεμος και ψυχολογικός, που συνεχίζεται σαν οικονομική κατοχή. Τσολάκογλου πάντα υπάρχουν, τώρα όμως δεν υπάρχει ούτε καν ο διχασμός της αστικής τάξης που υπήρχε τότε.

Κ ρ ί σ η. Με αυστηρά οικονομικούς όρους η κρίση είναι κάτι το στιγμιαίο από άποψη ιστορικού χρόνου, είναι το κ ρ ά χ. Ωστόσο η γλώσσα είναι ένας ζωντανός οργανισμός,  ενσωματώνει έννοιες μεταλλάζοντας τες. Έτσι στα σύγχρονα λεξικά της νεοελληνικής γλώσσας διαβάζουμε ότι κρίσεις είναι "περίοδοι ανωμαλίας με δυσχέρειες και κινδύνους". Οι κυβερνώντες βέβαια εκμεταλλεύονται την αμφισημία και το γεγονός ότι κατά τους μαρξιστές και άλλους οικονομολόγους οι κρίσεις, κατά την πρώτη έννοια, είναι σύμφυτες και αναπόφευκτες στον καπιταλισμό, για να επεκτείνουν το αναπόφευκτο και στη δεύτερη έννοια. Δεν είναι μνημονιακή επιτροπεία και νεοαποικιοποίηση, δεν είναι αποτέλεσμα τιμωρητικών και υστερόβουλων αποφάσεων, είναι "κρίση" η οποία όπου να 'ναι ξεπερνιέται χάρη στους έξυπνους κυβερνητικούς χειρισμούς και τη μεγαθυμία των επικυρίαρχων οικονομικών ιμπεριαλιστών.

Μερικοί θεωρούν ότι και η αρχική κρίση ήταν πολιτική επιλογή. Ο Κίσινγκερ έλεγε: "Ο καπιταλισμός δεν είναι για να λύνει τις κρίσεις αλλά για να τις αξιοποιεί προς όφελος του". Ένα μικρό βήμα έμενε για να ομολογήσει ότι η τότε κρίση ήταν τεχνητή, η κρίση δηλαδή του τέλους του 1973, με την ύφεση και τον στασιμοπληθωρισμό που ακολούθησαν, και τη νέα κρίση του 1982. Αλλά αυτά τα πράγματα είναι ανομολόγητα.

Τότε, το 1973, είχε τετραπλασιαστεί μέσα σε μια νύχτα η τιμή του πετρελαίου από την Σαουδική Αραβία. Στο τέλος της δεκαετίας άρχισε η στροφή προς τον ν ε ο φ ι λ ε λ ε υ θ ε ρ ι σ μ ό. Η αλλαγή υποδείγματος όπως λένε.

4. Ο Μάρξ για τις κρίσεις, την ανεργία, την αρχική και διαρκή συσσώρευση κεφαλαίου.

Ο Μάρξ, ο οποίος πρώτος μελέτησε τις κρίσεις, θεωρούσε ότι αυτές είναι αναπόφευκτες στον καπιταλισμό και τις απέδιδε στο χάσμα ανάμεσα στις τεράστιες παραγωγικές δυνατότητες του, και την περιορισμένη καταναλωτική πραγματικότητα των εργαζομένων τάξεων, οφειλόμενη στα χαμηλά εισοδήματα τους. Μένει να μελετηθεί σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση ο βαθμός συνειδητής πολιτικής ή "αυθόρμητων" τάσεων, η αξιοποίηση των τελευταίων, καθώς κι αν λαμβάνονται πραγματικά μέτρα άμβλυνσης και θεραπείας των κρίσεων, ή αντίθετα διαιώνισης και όξυνσης τους.

Πάντως ο Μάρξ, παρόλα όσα υποστηρίζονται για τον ντετερμινισμό του, τον "μηχανικισμό" του, κάθε άλλο παρά παρέβλεπε τον ανθρώπινο παράγοντα, τις πολιτικές αποφάσεις, τις ταξικές πολιτικές, στην διαμόρφωση των νομοτελειών του καπιταλισμού. Γιατί τότε θα πήγαινε περίπατο η θεωρία του της ταξικής πάλης, ο ακρογωνιαίος λίθος του οικοδομήματος του.

Στο "Κεφάλαιο"(Τ. Ι, σ. 784), χαρακτηρίζει τον καπιταλισμό "τεχνητό δημιούργημα", ιδιαίτερα ως προς την κατασκευή του προλεταριάτου στη φάση της αρχικής συσσώρευσης κεφαλαίου (που κράτησε στην Αγγλία από το 1500 έως το 1800 περίπου). Ένα τεχνητό δημιούργημα όμως, όπως το ρολόι ας πούμε, πρέπει να κουρδίζεται πάλι, και πάλι και πάλι. Αυτό γινόταν στην πορεία και ανάλογα με τις ειδικές συνθήκες κάθε χώρας , με την καταστροφή της αγροτιάς και των μεσαίων στρωμάτων(το βλέπουμε σε όλο σχεδόν τον κόσμο να συνεχίζεται σήμερα), και με την πρόκληση και αύξηση της ανεργίας (παρομοίως), του "βιομηχανικού εφεδρικου στρατού" όπως έλεγε ο Μάρξ,  και του "υπαλληλικού και επιστημονικού εφεδρικού στρατού" θα προσθέταμε σήμερα, των αρχιτεκτόνων και των άλλων μηχανικών περιλαμβανομένων. Η δημιουργία αυτού του "υπερπληθυσμού" έλεγε ο Μάρξ (ό. π. σ. 667) είναι ο "απόλυτος, γενικός νόμος" του καπιταλισμού, το μέσο μαζικής καταστροφής που διαθέτει, θα λέγαμε σήμερα, απέναντι σε όλες τις εργαζόμενες τάξεις και σ' όλους τους λαούς.

Και τα άλλα μέσα της αρχικής συσσώρευσης κεφαλαίου επαναχρησιμοποιούνται συνέχεια μέσα στην ιστορική πορεία του καπιταλισμού. Ο Μάρξ αναφέρει ονομαστικά:

α) Το αποικιακό σύστημα (σήμερα νεοαποικιακό).

β) Το δημόσιο χρέος (το ζούμε κι αυτό δραματικά, έχει γίνει βρόχος για τους περισσότερους λαούς).

γ) Την υπερφορολόγηση των μισθωτών και των μεσαίων στρωμάτων (σήμερα πρέπει να προσθέσουμε και την υπερεισφοροδότηση).

δ) Το προστατευτικό σύστημα και τους εμπορικούς πολέμους (τους ξαναζούμε κι αυτούς τώρα με τον Τράμπ αλλά και την ΕΕ απέναντι στην Κίνα).  

5. Ο Αριστοτέλης για την τυραννία και όχι μόνο.

 Εδώ έχει ενδιαφέρον να παραθέσουμε ένα απόσπασμα από τα Πολιτικά του Αριστοτέλη (Β. 2, σ. 265) που αναφέρεται στην υπερφορολόγηση των πολιτών από την τυραννία με σκοπό την εκπτώχευση και αδρανοποίηση τους, αλλά και στα μεγάλα έργα που θα μας απασχολήσουν παρακάτω. Τυραννία βέβαια πρέπει να νοούμε κάθε μορφής αντιλαϊκή εξουσία. Η προσέγγιση του Αριστοτέλη είναι περισσότερο πολιτική παρά οικονομική.

"Η τυραννία επιδιώκει να φτωχαίνουν οι αρχόμενοι επιβάλλοντας τους φόρους, ώστε και οι φρουρές του καθεστώτος να συντηρούνται, και να μη διαθέτουν χρόνο για επιβουλές εναντίον της, αφού για την επιβίωση τους πρέπει να δουλέψουν. Παράδειγμα οι Πυραμίδες της Αιγύπτου, ο ναός του Ολύμπιου Δία από τον Πεισίστρατο, τα έργα του Πολυκράτη στη Σάμο, ( όλα στον ίδιο σκοπό αποβλέπουν, στην απασχόληση και την πενία των αρχομένων). Άλλο παράδειγμα οι υψηλοί φόροι στις Συρακούσες από τον Διονύσιο, όπου οι πολίτες πλήρωναν σε πέντε χρόνια όλη την περιουσία τους σε φόρους. "

Σας θυμίζει κάπως τον ΕΝΦΙΑ το τελευταίο; Είναι πιθανόν βέβαια κάποιοι να κατηγορήσουν και τον Αριστοτέλη για συνωμοσιολογία.

Πρέπει να σημειώσουμε πάντως ότι τότε τα μεγάλα έργα προσέφεραν απασχόληση, γιατί ήταν έντασης εργασίας και όχι "κεφαλαίου ", ενώ σήμερα με την επιταχυνόμενη εκμηχάνιση, είναι μικρή η συμβολή τους στην απασχόληση.

 6. Ολυμπιακοί Αγώνες και μεγάλα έργα.

 Κατ´ αρχάς δεν είναι μάλλον τυχαίο ότι την ίδια περίπου περίοδο ελήφθη η απόφαση για την διεκδίκηση των Ολυμπιακών Αγώνων 2004, και για την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ-ευρώ, τα δύο ολέθρια γεγονότα που-μαζί με άλλα-μας οδήγησαν στην πέμπτη κρατική χρεοκοπία μέσα σε 200 χρόνια, και στην τέταρτη εθνική καταστροφή μέσα σε 100-όπου πια ο ιμπεριαλισμός έχει την μορφή παγκόσμιου συστήματος.

(Η χρεοκοπία του 1893, οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1896, ο υποκινούμενος και "ατυχής" πόλεμος του 1897 και η συνεπακόλουθη υπαγωγή της πατρίδας μας στον Διεθνή Οικονομικό έλεγχο, δημιουργούν ανάλογους συνειρμούς).

Η "Αθήνα 2004" όχι μόνο στοίχισε σχεδόν 25 δις (γιατί υπάρχουν ακόμα ουρές), αλλά είχε και μια σειρά ολέθριες χωροταξικές, πολεοδομικές, περιβαλλοντικές και πολιτισμικές επιπτώσεις, που έγκαιρα επισημάναμε όσοι και όσες αντιταχθήκαμε σ' αυτό το άφρον εγχείρημα. Αυξήθηκε το δημόσιο χρέος σε κρίσιμα μεγέθη και διογκώθηκε η Αθήνα, παρά τις κατευθύνσεις και καταπατώντας το Ρυθμιστικό Σχέδιο του 1985. Τα έργα και οι άλλες σπατάλες των Αγώνων έφεραν εδώ δεκάδες χιλιάδες εργάτες, οι οποίοι διατηρήθηκαν μεν απασχολούμενοι και μετά, στην οικοδομική δραστηριότητα που εξασφάλιζε ο φτηνός δανεισμός σε ευρώ, με το σκάσιμο όμως της φούσκας, (είχε προηγηθεί βέβαια το αντίστοιχο σκάσιμο στις ΗΠΑ, που και εκεί οφειλόταν στην υπέρμετρη οικοδομική δραστηριότητα), και την έναρξη στραγγαλισμού της εθνικής οικονομίας, το μεγαλύτερο μέρος απ´ αυτό το δυναμικό έμεινε άνεργο, και οι μισθοί γενικότερα κατακρημνίστηκαν.

Εδώ αξίζει να αναφερθεί η άποψη του Μάρξ (ό. π. Β2, σ. 314, "Η περιστροφή του μεταβλητού κεφαλαίου "), για την συμβολή των μεγάλων έργων και των οικοδομών μεγάλης κλίμακας στην επιτάχυνση έλευσης της κρίσης (τότε επρόκειτο κυρίως για κατασκευή σιδηροδρόμων):

"Αυξάνει η ζήτηση επί πληρωμή σε μετρητά, χωρίς η ζήτηση αυτή να περιέχει καθόλου στοιχεία προσφοράς. Γι ´αυτό ανεβαίνουν οι τιμές. Σ´ όλα αυτά προστίθεται το ότι ασκείται συνήθως κερδοσκοπία, γίνονται μεγάλες μεταβιβάσεις κεφαλαίων. Πλουτίζει μια συμμορία[Sic!] κερδοσκόπων, εργολάβων, μηχανικών, δικηγόρων, κλπ. Παράλληλα αυξάνουν οι μισθοί εργασίας. Δίνεται και μια ώθηση στην αγροτική οικονομία, ενώ αυξάνουν και οι εισαγωγές εξωτικών μέσων διατροφής (καφές, ζάχαρη, κρασί), [προσθέστε ουίσκια, βότκες], και των ειδών πολυτελείας, [+BMW, Mercendes]. Γίνεται απότομη επέκταση μιας σειράς βιομηχανικών κλάδων. "Τα φαινόμενα αυτά" διαρκούν ως τότε που η αναπόφευκτη κατάρρευση αποδεσμεύσει πάλι τον εφεδρικό στρατό των εργατών και ξανακατεβάσει τους μισθούς στο ελάχιστο όριο και ακόμα πιο κάτω."

Αυτή είναι μια σχεδόν ακριβής περιγραφή της κατάστασης στην Αθήνα και την Ελλάδα από το 1988 ως το2008, αρχίζοντας από την φούσκα και την ληστεία του Χρηματιστηρίου, που πυροδοτήθηκε και από την προσμονή κερδοσκοπίας από τα έργα και τις άλλες σπατάλες των Αγώνων του 2004!! Το θέμα του νομίσματος δεν θίγεται εδώ, αλλά σε άλλο σημείο, σε σχέση με την κρίση του 1847, (Τόμος 3, σ. 515, 697), ο Μάρξ επισημαίνει τον "κανόνα χρυσού " και το Νόμο Πήλ του 1844, που περιόριζε την έκδοση χαρτονομίσματος. Η κρίση μπόρεσε να ξεπεραστεί με την αναστολή αυτού του νόμου.

Το ίδιο έγινε και στην κρίση του 1857. "Ο φόβος μήπως τα τραπεζογραμμάτια χάσουν την Πίστη τους", (και επέλθει επομένως πληθωρισμός), λέει ο ´Ενγκελς (Στο ίδιο, σ. 697),

είναι περιττός, "αφού στην πραγματικότητα ολόκληρο το έθνος με την Πίστη του εγγυάται αυτά τα σύμβολα αξίας".

Και καταλήγει ο Μάρξ: " Η πούληση των εμπορευμάτων περιορίζεται όχι μόνο από τις καταναλωτικές ανάγκες της κοινωνίας γενικά, αλλά από τις καταναλωτικές ανάγκες μιας κοινωνίας που η μεγάλη πλειοψηφία της είναι πάντα φτωχή και καταδικασμένη να μένει πάντα φτωχή". Αυτό και ιδιαίτερα για την Ελλάδα, ανέλαβαν να το πραγματοποιήσουν στο ακέραιο οι εμπνευστές και εκτελεστές των προγραμμάτων λιτότητας και εκπτώχευσης του λαού μας, καθώς και νεοαποικιοποίησης μιας χώρας χωρίς εθνική νομισματική κυριαρχία, εξασφαλίζοντας έτσι και την διαιώνιση αυτού που λέγεται κρίση.

7. Η Αθήνα, Ριβιέρα του Λεβάντε, η Ελλάδα νεοαποικία-διαμετακομιστικό οικόπεδο.

 Τα έργα και οι διευθετήσεις των Ολυμπιακών Αγώνων ήταν το πρώτο βήμα για το διαβόητο όραμα της Αθηναϊκής Ριβιέρας, με αιχμή του δόρατος τη μετατροπή του Ελληνικού σε Μόντε Κάρλο, Ντουμπάϊ και Λας Βέγκας μαζί, για το οποίο είχε ενδιαφερθεί ο ίδιος ο Τράμπ προσωπικά προ δεκαετίας, ως επιχειρηματίας καζίνο και κατασκευών.

Αυτό μας πληροφόρησε τηλεοπτικώς ο Τσίπρας ενώπιον του Τράμπ κατά την πρόσφατη επίσκεψη-γονυκλησία στον Λευκό Οίκο. Αλλά για το Ελληνικό-Ριβιέρα υπάρχουν άλλες αναλυτικές εισηγήσεις.

Το project της Αθηναϊκής Ριβιέρας πάει συνέχεια της "ιδιωτικοποίησης" του λιμανιού του Πειραιά. Η "ιδιωτικοποίηση" βέβαια είναι ψευδής όρος γιατί πρόκειται απλά για αποελληνοποίηση, αποεθνικοποίηση και κρατικοποίηση από ένα άλλο κράτος, μια και η Cosco είναι κρατική κινεζική. Όπως κρατικοί είναι και οι ιταλικοί σιδηρόδρομοι που πήραν την Τραινοσέ, και οι γερμανικές, Fraport που πήρε τα 14 αεροδρόμια, και Ντόϋτσε Τέλεκομ που πήρε τον ΟΤΕ. Παρατηρούμε δε ότι αυτά όλα αφορούν στρατηγικούς τομείς συγκοινωνιών και τηλεπικοινωνιών σε πρώτη φάση. Σε συνδυασμό με την συμμετοχή ξένων κεφαλαιούχων στους νέους αυτοκινητόδρομους, τη μετατροπή της Βορ. Ελλάδας σε διάδρομο διέλευσης διεθνών μεταφορικών αξόνων (Εγνατία, αγωγοί αερίου και πετρελαίου), την διεθνοποίηση του άξονα Αθήνα-Θεσσαλονίκη-Σύνορα, τις κυβερνητικές εξαγγελίες, ενώπιον του Τράμπ, για μετατροπή της Αλεξανδρούπολης σε ενεργειακό κόμβο (βορειοαμερικανικού σχιστολιθικού αερίου μάλιστα), γινόμαστε μάρτυρες της ξεδιάντροπης νεοαποικιοποίησης της πατρίδας μας, και της μετατροπής της σε διαμετακομιστικό κέντρο-οικόπεδο. Πρόκειται για την υλοποίηση ενός παλιού ονείρου της ελληνικής αστικής τάξης, κυρίως χρηματοπιστωτικής, εφοπλιστικής, εμπορικής, σε συμμαχία με τους μεγαλογαιοκτήμονες. Το όνειρο αυτό διαγράφηκε καθαρά από τον Κουμουνδούρο στην αντιπαράθεση του με τον Τρικούπη το 1882, ως προς την χάραξη και το πλάτος του νέου σιδηροδρομικού δικτύου. ( Λ. Παπαγιαννάκης, σ. 75, Γ. Σκλαβούνος, σ. 148). Ο Τρικούπης ήταν περισσότερο ρεαλιστής και συνδεδεμένος με την θαλασσοκράτειρα Βρετανία. Ήταν τότε που στο συνέδριο και τον συμβιβασμό του Βερολίνου(1878) αποφασίστηκε να δοθεί στην Ελλάδα η Θεσσαλία και η Άρτα, με την υποχρέωση της όμως να βγεί στις "αγορές", από τις οποίες ήταν αποκλεισμένη μετά την χρεοκοπία του 1843, διευθετώντας και τα χρέη της με ένα νέο μνημόνιο (Ε. Τουσαίν, σ. 56, 62-65), και με σκοπό την κατασκευή μεγάλων έργων. Τελικά μόνο το 25% των δανείων πήγε για τα δημόσια έργα, ενώ το υπόλοιπο κυρίως για στρατιωτικές δαπάνες. Έτσι, συνυπολογιζόμενων και των επαχθών όρων των δανείων, η χώρα οδηγήθηκε στη χρεοκοπία του 1893.

8. Μερικές προτάσεις άμεσης προτεραιότητας.

Από την ανάλυση του Μάρξ για τα μεγάλα έργα, και για την αντιμετώπιση της εφιαλτικής ανεργίας, (για την οποία ο Κέϋνς έλεγε στην διάρκεια της Μεγάλης ´Υφεσης της δεκαετίας του 1930, "Βάζετε εργάτες να ανοίγουν λάκκους, και να έρχονται άλλοι από πίσω να τους κλείνουν"), προκύπτει ότι δεν χρειάζονται μεγάλα έργα, είναι μάλιστα επιζήμια. Αυτά, ιδιαίτερα σήμερα, είναι έργα έντασης κεφαλαίου και όχι εργασίας, έντασης μπετόν και όχι μυόνων και φαιάς ουσίας.

Χρειάζεται ένα σχέδιο ανόρθωσης και άμεσης δράσης που να υποστηρίζει κυρίως μικρά έργα έντασης εργασίας και άμεσης ή γρήγορης απόδοσης, τόσο υποδομών, όσο και κατοικιών μικρής κλίμακας, για την κάλυψη και βελτίωση των στεγαστικών, πολεοδομικών και περιβαλλοντικών αναγκών των εργαζομένων τάξεων. Ειδικότερα στην Αθήνα, αλλά και στις άλλες πόλεις, χρειάζεται ένα πρόγραμμα αναβάθμισης, επισκευών και εξωραϊσμού του γερασμένου οικιστικού αποθέματος που χρονολογείται από τις δεκαετίες του ´50, ´60 και ´70, αλλά και ανάπλασης και λειτουργικής αναβάθμισης ευρύτερων περιοχών και γειτονιών, όπως ήδη έχει προτείνει η Ελένη Πορτάλιου. Όλα αυτά συνεπάγονται βέβαια ενδελεχή μελέτη και επιτόπου επίβλεψη από πλήθος αρχιτεκτόνων, πολεοδόμων και άλλων μηχανικών.

Επίσης απαιτούνται βιομηχανικές επενδύσεις μικρής κλίμακας και άμεσης απόδοσης.

Οι σύγχρονες τεχνολογίες συνδράμουν στην βιωσιμότητα τους. Ας θυμηθούμε και το παλιό οικολογικό slogan, "The small is beautiful". Επίσης απαιτούνται εργασίες περιβαλλοντικής αναβάθμισης στα πλαίσια της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Αντί να καλύπτουν τους λάκκους οι εργάτες του Κέϋνς καλύτερα θα είναι να φυτεύουν δέντρα σ´ αυτούς. Κι ´αν μάλιστα αυτά είναι οπωροφόρα, ακόμα καλύτερα, θα αυξηθεί και η αγροτική παραγωγή".

Αυτά όλα όμως χρειάζονται δημόσια παρέμβαση, τον ρυθμιστικό ρόλο του κράτους, κυρίως με την χορήγηση πιστώσεων από ένα εθνικοποιημένο τραπεζικό σύστημα, επομένως χρειάζεται εθνικό νόμισμα, αποκατάσταση της εθνικής νομισματικής κυριαρχίας, απο-αποικιοποίηση και ανάκτηση της εθνικής ανεξαρτησίας.

Σημ. 1. Ο Τζον Πέρκινς στο βιβλίο του "Οικονομικοί δολοφόνοι" γράφει, ότι όντας ο ίδιος ένας τέτοιος πράκτορας για την Παγκόσμια Τράπεζα, πήγαινε σε διάφορους προέδρους κρατών και τους απειλούσε με θάνατο αν δεν δανειζόταν μεγάλα ποσά για κατασκευή κυρίως έργων υποδομών. Μερικά περίεργα "ατυχήματα" συνέβησαν όντως". Και η χώρα σας είμαι σίγουρος ότι έχει πέσει θύμα οικονομικών δολοφόνων είπε σε μια συνέντευξη του. Δεν διευκρίνισε αν αυτό συνέβη πριν ή μετά τους Ο. Α.

Αν και δεν έχει μεγάλη σημασία, γιατί το ελληνικό πολιτικό προσωπικό ήταν έτοιμο από καιρό. . .

 Ενδιαφέρον θα είχε μια έρευνα αν αυτό συνέβη και στην Βραζιλία για τους Ο. Α του Ρίο. Το βέβαιο είναι πάντως ότι η Ρούσεφ και το Κόμμα Εργασίας έφαγαν το κεφάλι τους μ´ αυτούς. Η διαφθορά που προέκυψε, το δημόσιο χρέος, η λιτότητα που επιβλήθηκε, και η λαϊκή δυσαρέσκεια, διευκόλυναν το κοινοβουλευτικό πραξικόπημα που ακολούθησε.

ΠΗΓΕΣ :

•Αριστοτέλης, " Πολιτικά", Κάκτος, Αθήνα 1993.

•Guy Burgel, "Αθήνα, η ανάπτυξη μιας μεσογειακής πρωτεύουσας", Εξάντας, Αθήνα 1976

•Κάρλ Μάρξ, "Το Κεφάλαιο", Β. 1-3, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1978.

•Λευτέρης Παπαγιαννάκης, "Οι ελληνικοί σιδηρόδρομοι (1882-1910). Γεωπολιτικές, οι νομικές και κοινωνικές διαστάσεις", Μ. Ι. Ε. Τ. , Αθήνα 1982.

 •Γεράσιμος Σκλαβούνος, "Από την πόλη και το τοπικό, στο περιφερειακό και το παγκόσμιο. Δοκίμια για τις συγκοινωνίες, την ανάπτυξη και το περιβάλλον", Γόρδιος, 2006.

•Ερίκ Τουσαίν, "Το δημόσιο χρέος. Η ιστορία του και η σημασία του στη σημερινή κρίση", red marks, Αθήνα 2017.

 •Wikipedia.

•ΕΛΣΤΑΤ.