Mετανάστευση και ανάπτυξη

Της ΕΛΕΝΗ ΓΟΥΛΑ*

Από το τέλος του 2016 και καθ’ όλη την διάρκεια του 2017 ο ΟΗΕ, και ειδικότερα η Ύπατη Αρμοστεία (ΥΑ), προσπαθεί να εφαρμόσει σε διάφορες περιοχές της χώρας το χρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Ε.Ε.) πρόγραμμα εγκατάστασης, ένταξης κι απασχόλησης προσφύγων και μεταναστών, σε συνεργασία με τις Δημοτικές Αρχές και ΜΚΟ. Μάλιστα η σύμβαση φαίνεται πως διαφέρει από περιοχή σε περιοχή ανάλογα με τον βαθμό εμπλοκής της εκάστοτε δημοτικής αρχής. Στα πλαίσια αυτού του προγράμματος, και προκειμένου να προχωρήσει τάχιστα η εγκατάσταση, εκμισθώνονται είτε ξενοδοχειακές μονάδες, είτε επιπλωμένες κατοικίες με μίσθωμα 400 ευρώ, ενώ παράλληλα παρέχεται στους δικαιούχους, μέσω ηλεκτρονικών καρτών, ένα σταθερό χρηματικό ποσό (400 ευρώ ανά άτομο) για την κάλυψη τρεχόντων εξόδων, όπως διατροφής κι ένδυσης. Πέραν της εγκατάστασης, τα άλλα σκέλη του προγράμματος της Ε.Ε. αφορούν την ένταξη και την απασχόληση, δηλαδή πρόσβαση στην εκπαίδευση, στην υγεία, στην εργασία. Κι όλα αυτά επισημαίνεται ότι θα πρέπει να γίνουν παράλληλα και με εντατικούς ρυθμούς, προκειμένου ν’ αντιμετωπιστεί το συνεχώς διογκούμενο πρόβλημα της μετανάστευσης.

Ειδικότερα για τα ακριτικά νησιά το πρόβλημα είναι κόμη πιο έντονο, εξαιτίας των συνεχιζόμενων, και το τελευταίο διάστημα αυξανόμενων, ροών. Φαίνεται, όμως, ότι το επιδεινώνει επιπλέον η απόφαση του Υπ. Μεταναστευτικής Πολιτικής περί «περιορισμού της κυκλοφορίας των αιτούντων διεθνή προστασία» (αρ. πρωτ. οικ.10464/31-5-2017), όπου ρητά αναφέρεται ότι όσοι εξ αυτών εισήλθαν στην ελληνική επικράτεια από 20 Μαρτίου 2016 και μετά επιβάλλεται περιορισμός της κυκλοφορίας τους στα νησιά Ρόδο, Κω, Λέρο, Σάμο, Χίο και Λέσβο. Μάλιστα, στα πέντε τελευταία, εκτός από τη λειτουργία hotspot, έχει αποφασιστεί κι υλοποιείται η δημιουργία και ΠΡΟΚΕΚΑ (κλειστών προαναχωρησιακών κέντρων κράτησης), δηλαδή φυλακών για τους παραβατικούς. Κανείς όμως δεν απαντά στο βασικό ερώτημα: πόσος θα είναι τελικά ο συνολικός αριθμός αλλοδαπών (προσφύγων και μεταναστών) που θα παραμείνουν σε μόνιμη βάση στη χώρα μας και θα πρέπει να ενταχτούν ;

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η πλειονότητα των αιτούντων άσυλο το 2016, εξαιτίας του κλεισίματος των συνόρων και του εγκλωβισμού τους στη χώρα μας και δη στα ακριτικά νησιά, έχουν ζητήσει άσυλο στην Ελλάδα. Για όσους από αυτούς εγκριθεί, θα παραμείνουν εδώ και θα πρέπει να ενταχτούν εργασιακά και κοινωνικά. Αυτήν την ανάγκη εξάλλου εξυπηρετούν και οι κυβερνητικές προτάσεις περί νόμου που θα επιτρέπει σε μετανάστες και πρόσφυγες την αγορά οικιών με διευκολύνσεις και χωρίς επιβάρυνση ΕΝΦΙΑ για μια πενταετία., αλλά και τα σχέδια για παραχώρηση καλλιεργήσιμης γης, πιλοτικά στη Βοιωτία και Μακεδονία. Επιχειρείται, λοιπόν, άμεση σύνδεση της μετανάστευσης με την ανάπτυξη και μάλιστα το πρόγραμμα «Μετανάστευση κι Ανάπτυξη» αποτελεί από πέρυσι βασικό πυλώνα των Ηνωμένων Εθνών κι αρκετοί νομιμοποιούν ηθικά την αποκόμιση νόμιμου κέρδους ιδιωτικών εταιρειών που επενδύουν στις ανάγκες των συνεχώς διογκούμενων μεταναστευτικών και προσφυγικών ρευμάτων.

Ειδικότερα για τη Σάμο, η Ύ.Α. με τον τίτλο «invitation to bid” προσκαλεί, από τις αρχές του 2017, κατοίκους του νησιού ν’ ανταποκριθούν στο αίτημά της για ενοικίαση ξενοδοχείων και κατοικιών που θα προορίζονται για ευπαθείς ομάδες προσφύγων & μεταναστών, όπως άρρωστοι, οικογένειες με έγκυες, μόνες γυναίκες με παιδί κλπ. (No. ITB/GRCSA/2017-001 for the provision of accommodation and associated services for the Island of Samos). Η πρόσκληση αυτή ίσχυε αρχικά ως τις 28 Μαρτίου 2017. Στη σύμβαση που η Υ.Α. δημοσιοποιεί ηλεκτρονικά (Samos: UNHCR launches tender for temporary accommodation ofvulnerable asylum seekers) προβλέπεται συνεργασία με τις Τοπικές Αρχές, όμως ο Δήμος ηχηρά απουσιάζει από το πρόγραμμα. Αντίθετα, εμπλέκονται, ως συνεργαζόμενες με την Υ.Α., τρεις ΜΚΟ: στις ενοικιάσεις κατοικιών η Praksis και η Άρσις και στη διάθεση του χρηματικού επιδόματος μέσω ηλεκτρονικής κάρτας η Samaritan’s purse, ενώ η ΥΑ περιορίζεται στις ενοικιάσειςhostel και ξενοδοχειακών μονάδων άνω των 15 κλινών. Οι εκμισθώσεις προβλέπονταν, αρχικά, τρίμηνες με δυνατότητα παράτασης για όλο το 2017 και τα χρήματα προκαταβάλλονταν σε ρευστό. Μάλιστα ως κίνητρο αναφέρεται ότι οι πιο συνεργάσιμοι bidder (πλειοδότες) θα βραβευτούν, ενώ δεν αποκλείονται φοροαπαλλαγές για τα εκμισθωμένα ακίνητα.

Για ένα τουριστικό νησί, όπου ο τουρισμός πεθαίνει εξαιτίας του μεταναστευτικού, για μια τοπική κοινωνία που δυναστεύεται από την ανεργία, για τους κατοίκους που γονατίζουν από φόρους τους οποίους αδυνατούν να πληρώσουν, η προσφορά είναι πράγματι πολύ δελεαστική! Στο Άνω Βαθύ λέγεται πως έχουν ενοικιαστεί περίπου 200 σπίτια! Ακούγονται επίσης διάφορα: για ουρές των ενδιαφερόμενων στα γραφεία της ΥΑ, ότι γίνονται ακόμη και υπενοικιάσεις, ότι η ίδια η εφορεία προτρέπει τους χρεωμένους πολίτες να μπουν στο πρόγραμμα για να εισπράξει αυτά που της χρωστούν, ότι καταβλήθηκαν ακόμη και 30.000 ευρώ για ενοικίαση οικίας, ότι προσφέρθηκαν 400.000 ευρώ για την ενοικίαση ξενοδοχείου για μια τετραετία, ότι δεν νοικιάζονται μόνο επιπλωμένα διαμερίσματα και σπίτια, αλλά κάθε τσαρδάκι .... Πρόκειται άραγε για αστήριχτες και παραφουσκωμένες φήμες ή κάποιες είναι βάσιμες, καθώς καπνός χωρίς φωτιά δε γίνεται ; Βέβαια, υπάρχουν πάντα κι οι καχύποπτοι, αυτοί που αντιδρούν, όπως αρκετοί από τους κατοίκους του Παλιόκαστρου, όπου μάλιστα πρόσφατα σημειώθηκαν και βίαια επεισόδια εναντίον του εκπροσώπου της ενδιαφερόμενης ΜΚΟ.

Καταρχάς, προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι, παρόλο που οι προαναφερόμενες ΜΚΟ είναι εγγεγραμμένες στο εθνικό μητρώο ελληνικών και ξένων ΜΚΟ του Υπ. Μεταναστευτικής Πολιτικής, εν τούτοις, κατά παράδοξο τρόπο, δεν συμπεριλαμβάνονται σε αυτές που το Υπουργείο αναφέρει ότι δραστηριοποιούνται στη Σάμο (κοινοβουλευτικός έλεγχος, αρ. πρωτ. 356/15-02-2017). Επιπλέον, άξιο απορίας είναι αν οι ΜΚΟ, που γενικώς δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, διαθέτουν ΑΦΜ κι αν φορολογούνται, δεδομένου ότι σε τέτοιου είδους οργανώσεις βάσει νόμου δεν επιτρέπεται να ασκούν οικονομική δραστηριότητα. Συνεπώς, μήπως με την εμπλοκή τους στις εκμισθώσεις δεν εφαρμόζεται ο νόμος;

Στην σύμβαση της Υ.Α. για την Σάμο υπάρχουν, επίσης, κάποια στοιχεία που μας μπερδεύουν ακόμη περισσότερο. Στην αρχική σελίδα αναφέρονται οι γενικοί όροι στα αγγλικά και μεταφρασμένοι στα ελληνικά. Ωστόσο, όλες οι υπόλοιπες σελίδες, όπου παραπέμπει η σύμβαση, είναι μόνο στα αγγλικά. Σε μια από αυτές αναφέρονται εκμισθώσεις «entities», δηλ. οτιδήποτε, κάθε είδους ακίνητο, ακόμη και επιχειρήσεις ενδεχομένως, καθώς η σύμβαση δεν αποκλείει τη συμμετοχή τους. Αλλού αναφέρει ότι μπορούν να εγκατασταθούν και ελεύθεροι άνδρες, οπότε το «ευπαθείς» φαίνεται να μην είναι και τόσο δεδομένο. Ενδιαφέρον, επίσης παρουσιάζει η αναφορά ότι σε περίπτωση διαφωνιών ή συμπλοκών μεταξύ των ενοίκων δικαίωμα παρέμβασης, δεν έχει η αστυνομία, όπως λογικά θα περιμέναμε, αλλά η UN (ΥΑ)!

Άξια προσοχής και προβληματισμού είναι η φόρμα ενός συμβολαίου που δημοσιοποιείται (στο annex E), κι αφορά το έντυπο εγγραφής του παρόχου, φέροντας τον τίτλο «vendor registration form». Το ασυνήθιστο είναι ότι αντί του αναμενόμενου όρου «provider» (πάροχος), ή «lessor» (εκμισθωτής), επιλέγεται ο όρος «vendor”, που κατά βάση σημαίνει πωλητής. Κι η επιλογή του συγκεκριμένου όρου φαίνεται ακόμη πιο περίεργη αν συνδυαστεί με τον όρο «bidder” που παραπέμπει σε πλειοδότες κατά τη διαδικασία πλειστηριασμού (δημοπρασία). Ποιοι όμως εννοούνται ως «bidder”, οι ιδιοκτήτες που προσφέρονται να νοικιάσουν τα σπίτια τους ή οι ΜΚΟ που τα μισθώνουν ;

Δεν μπορούμε να μην σκεφτούμε τον γνωστό από τις αγορές οικονομικό όρο «vendor leasing». Πρόκειται για ένα είδος χρηματοδοτικής μίσθωσης που στηρίζεται σε μια οικονομική συμφωνία μεταξύ των προμηθευτών (που στη προκειμένη περίπτωση παρέχουν ακίνητα) και της επιχείρησης (που μισθώνει τα ακίνητα). Το προϊόν πωλείται σε τιμή τοις μετρητοίς και εξοφλείται σε δόσεις. Ουσιαστικά, μέσω αυτής της πρακτικής, η φερόμενη ως εταιρεία ενοικιάσεων υποκαθιστά την αρπαχτική διάθεση των εταιρειών αγοραπωλησίας, γνωστών ως Vendor Capital. Πρόκειται για εταιρείες διαχείρισης κεφαλαίων, που ανήκουν σε μεγάλους οργανισμούς&  head’s fun, χρηματοπιστωτικές εταιρείες, οι οποίες επιδίδονται στην βραχυπρόθεσμη τοποθέτηση κεφαλαίων με σκοπό την απομύζηση μεγάλων κερδών.

Μήπως οι πρακτικές μίσθωσης ακινήτων από τις ΜΚΟ υποκρύπτουν μια παρόμοια μεθόδευση vendor leasing ; Στις παρούσες συνθήκες, όπου όλη η χώρα έχει τεθεί υπό ρευστοποίηση, δεν μπορούμε να μην σκεφτούμε αυτή την ερώτηση, όταν μάλιστα οι προς ενοικίαση οικίες πρέπει να μην έχουν οφειλές σε ΔΕΚΟ και κληρονομικές εκκρεμότητες. Μάλιστα, παρότι οι αρχικές συμβάσεις φαίνεται ότι είναι συγκεκριμένης διάρκειας, το μέγιστο ετήσιες με δυνατότητες ανανέωσης, με το μίσθωμα προκαταβαλλόμενο, κανείς δεν εγγυάται το βάθος χρόνου που οι συνεχώς ανανεωνόμενες συμβάσεις μπορούν να καλύψουν. Οι ειδήσεις για προσφορές τετραετίας μάλλον μας δίνουν μια πρώτη εικόνα, υποδηλώνοντας σχέδια για εγκαταστάσεις προσφύγων και μεταναστών τουλάχιστον μακροχρόνιες, αν όχι μόνιμες.

Το προαναφερόμενο, όμως, συμβόλαιο του “vendor registration form”, παρουσιάζει και μερικά ακόμη ενδιαφέροντα στοιχεία. Χώρα αποστολής του συμβολαίου σημειώνεται η Ουκρανία, (που έχει διχοτομηθεί από τις ναζιστικές δυνάμεις)!!! Αν το μυαλό μας πάει σε ξέπλυμα μαύρου χρήματος θα είμαστε άραγε υπερβολικοί ή συνομωσιολόγοι; Επίσης σε ένα πεδίο του συμβολαίου (section 5) ο υποψήφιος “ventor” ερωτάται αν γνωρίζει τον «UN global compact initiative» κι αν δέχεται να συμπεριληφθεί σε αυτόν. Για τον όρο αυτό η Wikipedia αναφέρει ότι πρόκειται για έναν παγκόσμιας εμβέλειας μηχανισμό της ΥΑ που δημιουργήθηκε το 2000, μετά από πρόταση του Kofi Annan, με σκοπό την καταπολέμηση της παιδικής εργασίας, την προστασία του περιβάλλοντος και των υδάτινων πόρων, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κι άλλους ευγενείς στόχους, που ορίζονται ως “Δέκα Αρχές” (ten principles). Ο μηχανισμός αυτός δραστηριοποιείται σε διάφορες χώρες, όπως το Μεξικό, η Ινδία, η Ισπανία, η Συρία, η Βουλγαρία, η Γαλλία, η Αυστραλία. Η Ελλάδα δεν αναφέρεται μεταξύ αυτών, (προς το παρόν, όπως εκτιμώ). Το ενδιαφέρον είναι ότι στον εν λόγω μηχανισμό συμμετέχουν επώνυμες εταιρείες κολοσσοί, όπως Starbuck, L’ Oreal, Bayer AG, Coca Cola, 3M,Deloitte, και διάφορες άλλες, που μόνο αθώες δεν θα μπορούσαν να θεωρηθούν. Ο μηχανισμός UN compact είναι επίσης ιδρυτικό μέλος άλλων, παγκόσμιας εμβέλειας, οργανισμών και φορέων της ΥΑ που παραπέμπουν σε χρηματιστηριακές και επενδυτικές δραστηριότητες, όπως η SSE (Sustainable Stock Exchange), PRI ( Principles for Responsible Investment), UNER- FI(United Nations Environment Programme Finance Initiative), UNCTAD (United Nations Conference on Trade and Development).

Οι κριτικές αναφέρουν ότι εταιρείες θα μπορούσαν εν δυνάμει να καταχραστούν (misuse) τον μηχανισμό UN Clobal Compact ως ένα εργαλείο δημόσιων σχέσεων για bluewash. Με τον όρο αυτό εννοούνται οι επικαλούμενες πρακτικές εταιρειών που χρησιμοποιούν τη συμμετοχή τους σε φιλανθρωπικές δραστηριότητες ως δικαιολογία, και πιθανώς ως μέσο για να αυξήσουν την επιρροή εταιρειών σε διεθνείς οργανισμούς. Για παράδειγμα αναφέρεται ότι η φυλή Ayoreo στην Παραγουάη κατήγγειλε ότι μια βραζιλιάνικη εταιρεία, που συμμετείχε στον μηχανισμό, παράνομα αποψίλωσε περιοχή του Αμαζονίου. όπου ζούσε η φυλή εξαφανίζοντας τα ίχνη της.

Τα ελάχιστα κι επιφανειακά αυτά στοιχεία αρκούν ίσως για να προβληματίσουν κάθε πολίτη σχετικά με το κατά πόσο «ευγενής» και «φιλάνθρωπη» θα μπορούσε να είναι η δράση και ο ρόλος του μηχανισμού UN Clobal Initiative. Εύλογα τίθεται το ερώτημα, ποια η σχέση του με επενδύσεις σε ενέργεια (νερό), γη, δασικές εκτάσεις, ακίνητα και σπίτια στις χώρες όπου δραστηριοποιείται οργανωμένα;

Βέβαια, θα μπορούσε ν’ αντιπροταθεί ότι για τα ακριτικά νησιά ειδικό νομοθετικό πλαίσιο ορίζει το καθεστώς αγοραπωλησίας ακινήτων, απ’ όπου εξαιρούνται μη υπήκοοι της ΕΕ, ιδιωτικές οργανώσεις και Διεθνείς Οργανισμοί. Όμως, παρότι ο νόμος αυτός είναι εν ισχύ, επιτρέπει την εξέταση κάθε περίπτωσης από επιτροπή της Περιφέρειας, η οποία και αποφαίνεται τελικά.

Συνεπώς, το θέμα με τις ενοικιάσεις ακινήτων από ιδιωτικές εταιρείες και Διεθνείς Οργανισμούς, που συνδέονται με χρηματοπιστωτικούς και επενδυτικούς φορείς, είναι εξαιρετικά περίπλοκο και χρειάζεται ενδελεχή έρευνα σε βάθος, σε νομικό και οικονομικό επίπεδο, καθώς μπορεί να κρύβει κινδύνους για την ιδιωτικοποίηση ευαίσθητων γεωστρατηγικά και κρίσιμων εθνικά περιοχών και πόρων της χώρας. Εξάλλου, η μέχρι τώρα πείρα από το μεταναστευτικό έχει αποδείξει ότι πολλά στη διαχείρισή του επικαλύπτονται μεν μ’ έναν αθώο «ανθρωπιστικό» μανδύα, αλλά εξυπηρετούν συμφέροντα της παγκοσμιοποιημένης αγοράς. Τα συμφέροντα αυτά προωθούν και σχέδια πληθυσμιακής ανάμιξης προκειμένου να διαμορφωθούν πολυπολιτισμικές κοινωνίες, χωρίς συνεκτικούς δεσμούς και χωρίς ιστορικό δικαίωμα στην χώρα που κατοικούν.

Η τεχνηέντως καλλιέργεια διχαστικών εντάσεων και διαίρεσης του λαού εξυπηρετεί την προώθηση των σχεδίων αυτών. Η ουσιαστική αντιμετώπιση του ζητήματος δεν έγκεινται ούτε στην υιοθέτηση δήθεν «σνθρωπιστικών» πρακτικών, που υποκρύπτουν και συσκοτίζουν το ουσιαστικό πρόβλημα, ούτε στην υποδαύλιση εξτρεμιστικών ξενοφοβικών, ή ακόμη και ρατσιστικών, αντιδράσεων. Το πρόβλημα μπορεί ν΄ αντιμετωπιστεί όταν ο ελληνικός λαός –όπως και κάθε λαός στη δική του χώρα- υπερασπιστεί το πρωταρχικό του δικαίωμα αυτοδιάθεσης, αγωνιστεί για το ιστορικό του δικαίωμα στη χώρα του κι υπερασπιστεί τα Δικαιώματα του Ανθρώπου με βάση το Διεθνές Δίκαιο. Οι δοσιλογικές κυβερνήσεις που συναινούν κι υλοποιούν μέσω διμερών συμφωνιών - ή ακόμη και μυστικών συμβάσεων- τη ρευστοποίηση της χώρας και τη μετατροπή της σε χώρο προωθούν κι εξυπηρετούν τα προαναφερόμενα συμφέροντα της παγκοσμιοποιημένης αγοράς. Όλα αυτά μπορούν ν’ ανατραπούν από μια πατριωτική, δημοκρατική εξουσία που θα προασπιστεί τα συμφέροντα του λαού που την εξέλεξε και θα υπεραμυνθεί του δικαιώματος αυτοδιάθεσής του στα πλαίσια ενός κυριάρχου έθνους –κράτους.

*Μέλος του Εθνικού Συντονιστικού Συμβουλίου του ΕΠΑΜ

(Δημοσιεύτηκε στο «Σαμιακό Βήμα», 30 Σεπτεμβρίου 2017)