Μια ατελής Ιστορία

 

του Γιάννη Σχίζα

ΑΥΓΗ 9.9.17

 

Δεν έχω υπόψη  κάποια απογραφή των "μεγάλων"  ρήσεων στην πορεία της Ιστορίας -  που διέθεταν λιτότητα αλλά και περιεκτικότητα . Έτσι  στα πρόχειρα, μπορώ να αναφέρω το "μολών λαβέ", "ο κύβος ερρίφθη", "και όμως κινείται", "ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθο βαλέτω", "τα πάντα ρει και ουδέν μένει" κ.ά. Τα γνωμικά αυτά προέρχονταν από μεγαλοπαράγοντες της πολιτικής και της γνώσης, κι αυτό εξηγούσε εν μέρει το σεβασμό που ενέπνεαν. Παρ' όλα αυτά στην εποχή μας διατυπώθηκε ένα γνωμικό που  προσέδωσε μεγάλη φήμη στον εκφραστή του. Ήταν το περίφημο "τέλος της ιστορίας" του  Φράνσις Φουκουγιάμα, που ενσωματώθηκε στον τίτλο ενός βιβλίου- "Το Τέλος της Ιστορίας και ο Τελευταίος Άνθρωπος" (1992). Εκεί  αναπτυσσόταν η ιδέα  ότι η φιλελεύθερη δημοκρατία μπορεί να αποτελέσει τελικό σημείο κοινωνικοπολιτισμικής εξέλιξης της ανθρωπότητας  και τελική μορφή διακυβέρνησης...

Στη δεκαετία του 90 αλλά και αργότερα, όταν ακόμη η "Κεϋνσιανίζουσα" πολιτική του κρατικού παρεμβατισμού είχε αρκετή ισχύ παρά την κατάρρευση του "υπαρκτού", η γνωμάτευση  του τέλους της Ιστορίας  έκανε την Αριστερά να παίρνει "ανάποδες στροφές"....  Η εξάλειψη των ποικίλων πολιτικών δυνατοτήτων και η αντικατάστασή τους από τη πολιτική  ομογενοποίηση και "μονοκαλλιέργεια" του φιλελευθερισμού , ήταν  δολοφονική  για το σοσιαλιστικό όραμα. Ο Φουκουγιάμα "άκουσε πολλά" για το  "εντροπικό" θεωρητικό του σχήμα, που κατέληγε σε κάτι ανάλογο με αυτό που κάποιοι φυσικοί ονομάτιζαν "θερμικό θάνατο του σύμπαντος" - ενώ ενέπνεε τίτλους άρθρων όπως αυτό του Φυσικού και Οικολόγου Δήμου Τσαντίλη για τον  "Θερμικό θάνατο της πολιτικής".

Ο ίδιος ο Φουκουγιάμα και οι οπαδοί του θα μπορούσαν να διεκδικήσουν  έναν "απολογισμό"  των ιστορικών εξελίξεων της τελευταίας 25ετίας. Και ο "απολογισμός " αυτός έδειχνε  αναμφίβολα  την ενδυνάμωση της "φιλελεύθερης δημοκρατίας", παρά τη δράση-αντίδραση άλλων δυνάμεων.

Θα μπορούσαμε  λοιπόν να υποθέσουμε ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια ιστορική τελεσιδικία, σε πείσμα της διαλεκτικής που διαποτίζει κοινωνία, άτομα και φύση;

Ή μήπως είναι σοφότερο  να προσφύγουμε στις μεγάλες ιστορικές κλίμακες, όπου ανυποψίαστες αυτοκρατορίες αποσαθρώθηκαν μέσα σε  δεκαετίες, όπου προοπτικές "χιλιετούς διάρκειας" εξέπνευσαν και όπου ακυρώθηκαν πανηγυρικά "Σχέδια διηνεκούς ειρήνης";

25 χρόνια μετά το βιβλίο του Φουκουγιάμα και την άκρως μεταφυσική σύλληψη ενός "τέλους", ο ίδιος βρίσκεται πλέον στη θέση  να διαπιστώσει ότι μέσα σε αυτό το ενιαίο μόρφωμα (φιλελεύθερη δημοκρατία) εκμαιεύεται η διαφορετικότητα. Γι αυτό και σε τελευταία συνέντευξή του υποδεικνύει τις ΗΠΑ ως εστία εκτροπής από το σχήμα του, με  πολιτική αποσύνθεση και  παρακμή μεγάλης έκτασης...