Οι νέοι ριζοσπαστισμοί

του Βασίλη Φιοραβάντε*

Εκεί που άδειασε η πλατεία στην Ελλάδα, γέμισαν οι δρόμοι στη Βραζιλία με τον εξεγερμένο εκ νέου κόσμο ενάντια στη διαφθορά των Λούλα – Ρουσέφ (1), στη Ν. Αφρικανική Ένωση ενάντια στη διαφθορά του πρώην προέδρου Ζούμα κ.ά. 

Τα κινήματα αυτά είναι βαθύτατα κοινωνικά, αμφισβητούν πλέον τα θεμέλια του συστήματος. 

Η γενικευμένη διαφθορά είναι το κύριο σύμπτωμα παρακμής και αποσύνθεσης του συστήματος. Έτσι αυτό εύκολα μπορεί να αμφισβητηθεί εκ θεμελίων. 

Στην Αμερική η κίνηση Σάντερς, με βαθιά ιστορική αναφορά στο φοιτητικό κίνημα των δεκαετιών '60-'70, στο αντιαυταρχικό και ειρηνιστικό κίνημα, το κίνημα ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ, δίνει μια άλλη διάσταση στη συντηρητική και ειρηνευμένη χώρα.

Έτσι ξύπνησαν και οι φοιτητές στο Σικάγο και αλλού και έδιωξαν τον κρυφοφασίστα Τραμπ. Και η αφύπνιση αυτή του κινήματος έχει συνέχεια μετά την εκλογή αυτή του εκτρώματος της ιστορίας.

Το ίδιο ισχύει και στην Αγγλία με την κίνηση Κόρμπιν. 

Στη Γαλλία, τέλος, χώρα με μοναδική ιστορική κληρονομιά κινημάτων, επαναστάσεων, εμφυλίων και Κομμούνων, η νεολαία ξανακινητοποιείθηκε μαζικά και ριζοσπαστικά ενάντια στη νεοφιλελεύθερης έμπνευσης προσπάθεια μεταρρύθμισης της εργατικής νομοθεσίας, με την επιβολή εκ μέρους της κυβέρνησης της κατάργησης πολλών κεκτημένων με αγώνες δικαιωμάτων. 

Οι ολονυχτίες (2) έχουν σαν αποτέλεσμα ο ασήμαντος Ολάντ να χάσει τον ύπνο του. Και είμαστε ακόμη στην αρχή.

Σε κάθε περίπτωση η κρίση της παγκοσμιοποίησης και η διαδικασία αποπαγκοσμιοποίησης (3), στην οποία μπήκε το σύστημα δημιουργεί, εκλάμψεις του κινήματος, πλην όμως όχι συγχρόνως (Η συγχρονία είναι μια κατάσταση σπάνιας σημασίας κατάσταση, τόσο νοηματικο-λογική και επιστημολογική, όσο και από την άποψη των πιθανών ή δυνατών θετικών για τον άνθρωπο και την ιστορία αποτελεσμάτων). 

Πρόκειται δηλαδή για νέες καταστάσεις άρνησης, αντίστασης, κριτικής, αμφισβήτησης της κατεστημένης τάξης πραγμάτων. 

Οι συγκυρίες είναι διαφορετικές, οι ρυθμοί επίσης: Υπάρχει πολυμορφία θέσεων, καταστάσεων, αντιλήψεων, ριζοσπαστικοποιήσεων. 

Όταν όμως συμπέσουν ή συμβαδίσουν περισσότερες συγκυριακές κοινωνικο-ιδεολογικές και πολιτικές τάσεις, τότε τα κινήματα θα αποκτήσουν έναν χαρακτήρα συσσωρευτικό (boule de nèige), πολλαπλασιαστικό, γενικευμένο. 

Και η συγκυρία είναι μέγιστης σημασίας κατάσταση, κατά τον Πουλαντζά (4), βαθύ γνώστη των δομικών καπιταλιστικών διαδικασιών και αντιθέσεων. 

Πόσω μάλλον όταν έχει γενικευτεί σε παγκόσμιο επίπεδο, σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης η συγκυριακή πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους, που κατά τον Μαρξ (5) είναι φαινόμενο στενά συνδεδεμένο με τους καπιταλιστικούς κύκλους ή τους κύκλους (1*) συσσώρευσης, ή κυκλοφορίας του εμπορεύματος. 

Κατά τον Πουλαντζά (6) δε, ο οποίος είχε προφητικά επισημάνει ήδη από την αρχή της δεκαετίας του 1970-1980, ότι η συγκυρία παίζει και θα παίξει σημαντικό ρόλο για την επερχόμενη αναπόφευκτη βίαιη καπιταλιστική αναδιάρθρωση ή για την επανάσταση. 

Μέχρι τώρα κυριαρχεί βέβαια η πρώτη τάση. Για πόσο όμως ακόμη;

Πρόκειται για ανακάλυψη μέγιστης σημασίας από τον Μαρξ, που δυστυχώς στα νεότερα χρόνια με την προχωρημένη απομαρξιστικοποίηση ξεχάστηκε.

Η ίδια αυτή τάση είναι που απειλεί τον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό, γενικά, καθολικά, παγκόσμια… 

Έτσι θα εμφανίζονται συνέχεια τάσεις αμφισβήτησης, κινητοποιήσεις, με δεδομένο ότι το κεφάλαιο, υπό την προοπτική της παρατεταμένης πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους του, θα στρέφεται όλο και περισσότερο ενάντια στην εργασία, και γενικότερα θα αποκτά όλο και ληστρικότερες μορφές, μέσω  της έντασης, της επέκτασης, της γενίκευσης και της κλεπτοκρατίας ως σύστημα και ως μέθοδο παραγωγής-εξαγωγής υπεραξίας, κατά το ελληνικό, το βραζιλιάνικο, το νοτιοαφρικάνικο κ.ά. πρότυπα.

Οπότε, είτε οι δυνάμεις της εργασίας στην πρώτη περίπτωση, είτε ο λαός ολόκληρος στη δεύτερη, θα αντιπαρατίθενται ριζοσπαστικά και ρηξικέλευθα με το σύστημα. 

Το ίδιο ισχύει και για την Αμερική, την Κίνα, τη Ρωσία και έτσι το κίνημα του νέου ριζοσπαστισμού, σε προσωρινή υποχώρηση στην Ελλάδα, μετά τη νεοσυντηρητική καμπή του καλοκαιριού του 2015, είναι πολύ πιθανό να ξαναγεμίσει μόνιμα τις πλατείες και τους δρόμους. 

Ξαναγέμισαν ήδη τα μεγάλα μπουλβάρτα και οι πλατείες του Παρισιού από τον ξεσηκωμό των νέων ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό του γαλλικού σοσιαλιστικού κόμματος. 

Κυρίως όμως επιβάλλεται το νέο σύγχρονο ριζοσπαστικό κίνημα να αποκτήσει ένα μονιμότερο χαρακτήρα, να συγκροτηθεί σε αντίπαλο δέος του συστήματος, του νεοφιλελευθερισμού και του ταξηφιλελευθερισμού, που είναι παγκόσμια οι κυρίαρχες ιδεολογίες και πρακτικές του συστήματος. 

Σήμερα πλέον φαίνεται ότι το σύστημα αρχίζει και ραγίζει. Ίσως δημιουργηθεί και μέσα από τη δράση του νέου ριζοσπαστικού κινήματος το απαραίτητο και αναγκαίο ρήγμα, που τόσο επιζητούσε ο Μαρκούζε, στο «Δοκίμιο για την απελευθέρωση»(7)… 

Και έτσι ίσως μπορέσει να τελειώνει οριστικά η εποχή των σύγχρονων τεράτων.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1.    Εκτός από την εκτενή αρθρογραφία της «Le Monde». Βλ. και P. Anderson, «Crisis in Brazil», (nktkp.blogspot.gr).
2.    Βλ. την εκτενή αρθρογραφία της «Le Monde» που αναρτήσαμε στο blog μας, με τίτλο «Nuit Debout».
3.    Για το θέμα αυτό βλ. εκτός από την αρθρογραφία της «Le Monde» και της «Le Monde diplomatique» και το βιβλίο μας «Προς την Μεταπαγκοσμιοποίηση», έκδ. Ζήτη, 460 σ., μ. σχ.
4.    Βλ. N. Poulantzas, «Les classes sociales dans le capitalisme d’ aujourd’hui», Points. Στο βιβλίο αυτό ο Πουλαντζάς, αυτονομημένος από το σκληρό αλτουσεριανό δόγμα, αναπτύσσει μία θεωρητικοποίηση στους αντίποδες της ασυνέχειας (discontinuité), που ήταν βασικά αλτουσεριανή-δογματική αντίληψη ενάντια σε κάθε κίνημα.
5.    Βλ. τη μεγαλειώδης αυτή θεωρητικοποίηση του Μαρξ, προϊόν μακροχρόνιων ερευνών, που πλην όμως ξεχασμένη από τη σύγχρονη κατεστημένη αριστερά ξεδιπλώνεται με θαυμαστό τρόπο στο «Κεφάλαιο» (Μ. - Εκδ. Σκουριώτη).
6.    Ib. σημ. 3.
7.    Εκδ. Διογένης.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΗ
1*. Τη Μαρξική θεωρητικοποίηση περί συγκυριακής πτωτικής τάσης του ποσοστού του κέρδους επαναφέρει στην επικαιρότητα ο Πουλαντζάς, όπως προαναφέραμε, προδιαγράφοντας από τη δεκαετία του 1970 με αρκετά σοκαριστικό τρόπο τη σύγχρονη καταστροφή που ζει η ανθρωπότητα. Η τάση αυτή μπορεί να οδηγήσει στην επαναστατικοποίηση, διότι, πέρα από ένα όριο, τίθεται σε αμφισβήτηση η ύπαρξη της ανθρωπότητας ολόκληρης. Όμως, επειδή οι οικονομικοί νόμοι δεν κάνουν από μόνοι τους ποτέ επαναστάσεις, απαιτείται συνειδητοποίηση και μάλιστα σοβαρή, ως προϊόν επιστημονικής μελέτης και έρευνας της σύγχρονης δομής και του διαρκούς μετασχηματισμού του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού. Όχι οικονομικά τύπου Χάρβαρντ και Black Rock. Οικονομικά δηλαδή αναγνωσμένα πολιτικά, επαναστατικά. Και για αυτό ο Μαρξ μίλησε για κριτική της πολιτικής οικονομίας. Βλ. και τις ιστορικές οικονομικές αναλύσεις του E. Mander στο «Ύστερος καπιταλισμός», τ. 3., Gutenberg, κ.α.

* Καθηγητής Πανεπιστημίου