Σχόλιο επάνω σε ένα δάκρυ

του Γιάννη Ζήβα

Σημείωση ΟΙΚΟΝΙΚΗΣ : Η παραγωγική ανόρθωση της χώρας συνδέεται άρρηκτα με την υποστήριξη ποιοτικών προϊόντων με ταυτότητα - εναντίον της οποίας βάλλει η ΤΤΙΡ και οι συναφείς "διατλαντικές συμφωνίες". Το ζήτημα είναι αν υπάρχει πολιτική βούληση, κι αυτή με τη σειρά της εξαρτάται από τη βούληση των μνημονιακών. Η μαστίχα ίσως είναι πεδίο μιας case study(σπουδή περίπτωσης), περί του κατά πόσο κάποιοι την αντιλαμβάνονται ως  γραφικότητα ή σαν ένα δυναμικό προϊόν, με μέλλον ακόμη πιο σημαντικό από το παρελθόν της... 

 ΖΗΒΑΣ : Δεν  πέρασε  πολύς  καιρός , κι  όμως  έχει  κανείς  την  αίσθηση  ότι   το  λησμονήσαμε  κι  αυτό. Μιλάμε  για  την  δεύτερη  εντός  ολίγων  ετών  καταστροφή  της  νότιας  Χίου, που  συμπίπτει  με  την  περιοχή  που  φύεται  το  μοναδικό  σχίνο  στον  κόσμο , την  μαστίχα  μας. Πρίν  λίγα  χρόνια  χιλιάδες  στρέμματα   μαστιχόδενδρων  μετατράπηκαν  σε  ξύλινους  σκελετούς    από  την  ολέθρια  πυρκαγιά, και  ήλθε  και  η  πρόσφατη  για  να  καταφέρει  το  άλλο   μεγάλο  πλήγμα, στα  όσα  σχίνα  είχαν   εναπομείνει  ή    αναγεννηθεί  από  την  πρώτη  καταστροφή. Οι  μαστιχοπαραγωγοί  δακρύζουν  από  απελπισία  για  την  απώλεια  των  θαυματουργών  δακρύων  που  ακούνε  στο  όνομα  "Μαστίχα".  Εκατοντάδες  αιτήσεις  υποβλήθηκαν   στον  ΕΛΓΑ  για  αποζημιώσεις, αλλά  προς  το  παρόν  δεν  γνωρίζουμε  άν  θα  γίνει  κατορθωτό  μέσα  στην  παρηκμασμένη  και  ερημωμένη  από  τα  μνημόνια  χώρα  να  υπάρξει  κάποια  επανόρθωση  από   την  λαίλαπα  του  θανατηφόρου  πυρός. Τά  αίτια  αυτής  της  διπλής  εντός  ολίγου  χρόνου  καταστροφής  δεν  έχουν  γίνει  ως  συνήθως  γνωστά, και  όλοι  αναλωνόμαστε  σε   εικασίες, όπως  συμβαίνει  και  γενικότερα  στο  ζήτημα  των  θερινών  πυρκαγιών.

  Ο  ευλογημένος  τόπος  της  νότιας  Χίου, που  επί  αιώνες  παράγει  όλα  τα  μυρωδάτα  προϊόντα  με  προεξάρχοντα  τα  οπωροκηπευτικά, έχει  το  μοναδικό  προνόμιο  παγκοσμίως  να  γεννάει  και  αυτό  το  ανεκτίμητο  δάκρυ   από  το  μαστιχόδενδρο. Πουθενά  αλλού  στον  κόσμο, παρά  τις  γεωπονικές  προσπάθειες  που  έχουν  καταβληθεί  ο  σχίνος  αυτός δεν  μπορεί  να  ευδοκιμήσει , παρά  μόνο  στην  νότια  Χίο ! Ούτε  σε  άλλα  μέρη  της  χώρας  μας, αλλά  ούτε  και  στην  βόρεια  Χίο  μπορεί  να  καλλιεργηθεί  το  μαστιχόδενδρο !

 Κατά  την  παράδοση, το  μαστιχόδενδρο  έλκει  την  καταγωγή  του  από  τα  δάκρυα  που  έχυσε  ενώ  καταδιωκόταν  κατά  τους  μεγάλους  διωγμούς  στα  μέσα  του  3ου  αιώνα  μ.Χ. ο  άγιος  Ισίδωρος  κάτω  από  ένα  το  δένδρο  που  από  τότε  έμελλε  να  στάζει  το  πολύτιμο  ρετσίνι  του. Ιστορικά  όμως   υπάρχει  η  μαρτυρία  του  Ηροδότου (480-420 π.Χ), κατά  την  οποία  οι  κάτοικοι  του  νησιού  μασούσαν  την  πολύτιμη  ρητίνη  που  τους  ευεργετούσε  ποικιλοτρόπως. Μεστά, Βέσσα, Ολύμποι, Νένητα, Πυργί, Εμπορειός , Καλαμωτή  και  άλλα  είκοσι   είναι  τα  τοπωνύμια  της  νότιας   Χίου  που  συνδέονται  με  την  παραγωγή  μαστίχας . Η  Χίος  τόσο  κατά  την  περίοδο  της  κατοχής  από  τους  Γενουάτες ( 13ος-15ος  αιώνες), όσο  και  κατά  την  τουρκοκρατία  απολάμβανε  ιδιαιτέρων  προνομίων  λόγω  της  μαστίχας , αφού  προμήθευε  με  το  πολύτιμο  προϊόν  της  τους  άρχοντες  Γενουάτες  αλλά  και  τον  Σουλτάνο. Όταν  ο  λαός  της  Χίου  συντάχθηκε  στον  αγώνα  της  Παλιγγενεσίας,  ο  Σουλτάνος  διέταξε  την   καταστροφή  της , που  επρόκειτο  να  συγκινήσει  όλο  το  φιλελληνικό  ευρωπαϊκό  κίνημα.

  Η  συγκομιδή  αρχίζει  από  την  χάραξη  στον  κορμό  του  δένδρου, από  όπου  αρχίζει  να  εκρέει  το  δάκρυ, που  μοιάζει  με  ρετσίνι. Η  συλλογή  των  δακρύων, γίνεται  στο  λεγόμενο  "τραπέζι", μία  κυκλική  επιφάνεια  κάτω  από  το  δένδρο  κατά  μήνα  Σεπτέμβριο. Ακολουθεί  η  εξονυχιστική  και  κοπιώδης  διαδικασία  του  καθαρισμού, κατόπιν    το  πλύσιμο  των  δακρύων  του  ρετσινιού  και  εν  συνεχεία  το  στέγνωμα. Στις  σύγχρονες  εγκαταστάσεις  των  εργαστηρίων  μαστίχας, γίνεται  κατανομή  των  τεμαχίων  της  μαστίχας  κατά  μεγέθη  και  τέλος  συσκευάζεται. 

 Ενώ  πρίν  μερικές  δεκαετίες  η  μαστίχα  αποτελούσε  αποκλειστικά   βασικό  στοιχείο  των  χιώτικων  γλυκισμάτων  και  της  ομώνυμης  τσίκλας,  κατά  τα  τελευταία  χρόνια  έλαβαν  χώρα  πολυάριθμες  μελέτες  από  επιστήμονες  στην  Ελλάδα  και  διεθνώς , επάνω  στην  σύνθεση  της  μαστίχας. Η  μαστίχα  Χίου (pistacia  lentisca)  αποδείχθηκε   ότι  περιέχει  ουσίες  που  ενδείκνυνται  για  την  στοματική  υγιεινή  ενώ  επιπλέον  έχει  αντιφλεγμονώδεις , αντικαρκινικές, επουλωτικές  και  στυπτικές  ιδιότητες. Όμως  το  κατεξοχήν  θεραπευτικό  πεδίο  της  υπό  μορφή  μαστιχελαίου  είναι  οι  στομαχικές  διαταραχές  και  παθήσεις  όπως  το  έλκος , οι  γαστρίτιδες  και   τα  δυσπεπτικά  ενοχλήματα. Περιττό  να  αναφέρουμε  ότι  παλαιόθεν  η  μαστίχα  ήταν  το  βασικό  στοιχείο  στην  παρασκευή  ηδυπότων (λικέρ)  και  αργότερα  στην  αρωματοποιία.