Χαμένοι στην Μετάφραση της Οικονομικής Ανάπτυξης

Του Σπύρου  Στάλια*

Από τις μεγαλοστομίες που ακούγονται τον τελευταίο καιρό από πολλές κατευθύνσεις, είναι ότι η χώρα βρίσκεται μπροστά σε αναγκαιότητα συγκρότησης ενός σχεδίου οικονομικής ανάπτυξης, αφού έχουν παραχθεί δημοσιονομικά περισσεύματα. Πολλοί μιλούν και για την δημιουργία  κυβέρνησης ‘Εθνικής Ενότητας’ που θα μπορούσε να προτείνει ένα τέτοιο πρόγραμμα.

Όσο αυτά λεγονται, τόσο και πιο πολύ γίνεται κατανοητό, ότι η καθεστηκυία τάξη της χώρας διακατέχεται από άγνοια και είναι τυφλή  σε σχέση με το που βρισκόμαστε, τι κάνουμε και που πάμε. Ας δούμε όμως πιο αναλυτικά το θέμα.

Παρά τις διαβεβαιώσεις της ελίτ της Ευρώπης ότι οι κρίσεις θα αποτελούσαν εφ’ εξής παρελθόν με το ευρώ, δεν χρειάστηκαν παρά μόνο 6 χρόνια από το 2002, η πραγματικότητα να αποκαλύψει την ένδεια της θεωρίας τους, την θνησιμότητα του οικοδομήματος του ευρώ αλλά και την αρπακτικότητα των πράξεων τους. 

Οι δυο πυλώνες-δόγματα της ΕΕ άλλη μια φορά στην ιστορία  κατέρρευσαν.

Ο πρώτος πυλώνας της ΕΕ απεδείχθη σαθρός. Η υπόθεση των αποτελεσματικών αγορών (efficency market hypothesis ή άσε ξεσέλωτες τις τράπεζες) απεδείχθη αντιεπιστημονική, διαψεύστηκε με όρους Κάρλ Πόπερ.

Κανένα κράτος ή νοικοκυριό κανονικά δεν θα έπρεπε να είναι καταχρεωμένο το 2008. Απεδείχθη όμως ότι οι χρηματοπιστωτικές αγορές δεν ήσαν, και δεν είναι ικανές να αποτιμούν ανά πάσα στιγμή τους κινδύνους και να εμποδίζουν την υπερβολική συσσώρευση χρέους, τόσο δημόσιου όσο και ιδιωτικού, προβλέποντας την μελλοντική αξία των οικονομικών δραστηριοτήτων και αποτιμώντας επομένως, την αξία μετοχών και ομολόγων ορθολογικά.

Με άλλα λόγια το μέλλον δεν είναι προβλεπτό, και συνεπώς οι τράπεζες και οι πολιτικοί τους ευθύνονται για την κρίση, πιστεύοντας αυτά που ούτε οι καφετζούδες δεν πιστεύουν.

Ο δεύτερος πυλώνας και αυτός κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος. Οι ανισορροπίες στην αγορά χρήματος-κεφαλαίου, εργασίας, και προϊόντων δεν υπήρξαν  μόνον διαρκείς, από το 2002, αλλά ισχυρά αποκλίνουσες, αν εξαιρέσουμε την σύγκλιση των επιτοκίων των 10ετων ομολόγων λόγω κερδοσκοπίας, πράγμα που απέδειξε ότι η ντετερμινιστική φύση του οικονομικού συστήματος, δηλαδή η αυθόρμητη τάση του οικονομικού συστήματος να τείνει προς συνθήκες ισορροπίας, υπήρξε επίσης αντιεπιστημονική, διαψεύστηκε. Η οικονομία δεν είναι μαθηματικά.

Το ‘λόγον διδόναι’ και ‘σώζειν τα φαινόμενα’, θεμέλιος λίθος του ορθολογισμού, πήγε περίπατο.

Το 2008 κατέρρευσαν οι τράπεζες εις πείσμα των νεοφιλελεύθερων απόψεων περί των αυτορυθμιζόμενων αγορών. Η κρίση που μας μαστίζει, που πήγασε από τα παραπάνω δόγματα, ήταν αποτέλεσμα ενός τοξικού μίγματος.  (1) της παγκοσμιοποίησης και του ευρώ, που ήταν απάντηση της Ευρώπης στην παγκοσμιοποίηση (2) της ενδυνάμωσης της ισχύος του χρηματοπιστωτικού τομέα εις βάρος της δημοκρατικής πολιτικής και των εθνικών κρατών και των άλλων τομέων της οικονομίας, της βιομηχανίας (τα μεγάλα κορόιδα οι βιομήχανοι, βιοτέχνες που επιπολαίως ακόμα ελπίζουν στο ευρώ), και της εργασίας (=financialisation), (3) της απορύθμισης των αγορών, (4) της αύξησης των κοινωνικών ανισοτήτων, με την έννοια της συγκέντρωσης πλούτου στα χέρια ολίγων, (5) της άνευ προηγουμένου μεγέθυνσης των χρεών κρατών και οικογενειών.

 Όλα προϊόντα της νεοφιλελεύθερης οικονομικής σκέψης.

Έτσι η χώρα βρέθηκε σε δεινή θέση το 2009. Κλήθηκαν οι Έλληνες μαζί με τους άλλους ευρωπαϊκούς λαούς να πληρώσουν, χωρίς να φταίνε, το  μεγαλύτερο ποσό ιδιωτικού χρέους στην ιστορία της ανθρωπότητας που μετατράπηκε, εν μια νυκτί, σε δημόσιο.

Όσον αφορά στην χώρα μας, είχε προηγηθεί η απόφαση από την  πεφωτισμένη καθεστηκυία τάξη μας το 2002, που το χρέος  της  ήταν 100% του ΑΕΠ, υπό ελληνικό δίκαιο και σε δραχμές, να  μετατραπεί σε ευρώ, να εισέλθει η χώρα στη ζώνη του ευρώ, να παραδοθεί  η εισοδηματική, νομισματική, η εμπορική, η συναλλαγματική και μεγάλο μέρος της δημοσιονομικής πολιτικής στην γραφειοκρατία της ΕΕ και της ΕΚΤ. Ίσως νόμισαν Παπαδήμος, Σημίτης και η παρέα τους τότε, ότι η Ελλάδα, έτσι απλά, θα γινόταν Γερμανία. Οποία η άγνοια, λίαν επιεικώς. Η χώρα βρέθηκε, όπως και οι πιο πολλές χώρες της ευρωζώνης, χωρίς άμυνα.

Δεν είχαν το δικό τους νόμισμα που θα παρεμπόδιζε από υπερβολικό δανεισμός σε ξένο νόμισμα, που βρέθηκαν στην κρίση δεν μπορούν να υποτιμήσουν το ξένο νόμισμα που χρησιμοποιουν (το ευρώ) και τέλος αν είχαν το δικό τους νόμισμα δεν θα πτώχευαν και δεν θα ήσαν στα δόντια των αγορών όπως η Ελλάδα.

Οι τράπεζες ή οι ‘αγορές’, δεν είναι φυσικά φαινόμενα.

  Είναι  ανθρώπινα δημιουργήματα, τα διοικούν ανεξελέγκτως και εκ κατασκευής πολύ πλούσιοι άνθρωποι με την συγκατάθεση του πολιτικού μας  προσωπικού. Αφού μετέτρεψαν την ζωή μας σε λιμό, λοιμό, σεισμό και καταποντισμό, όπως τα φυσικά φαινόμενα, μετά την κρίση του 2008,  για των σωτηρία τους, για την διάσωση του ευρώ, και την διαφύλαξη των περισσευμάτων της Γερμανίας, απαίτησαν με τους πολιτικούς την εφαρμογή σκληρής λιτότητας. Προηγουμένως κατηγόρησαν με θρασύτητα κράτη και λαούς για διαφθορά, που πάγωσε τους λαούς. Με άλλα λόγια η διαφθορά των λαών έφταιγε για την κρίση.

Έφεραν την μεταφυσική στην οικονομία!

Τα αίτια τις κρίσης, σύμφωνα με τα δόγματα τους, μπορούν να ταξινομηθούν ως εξής:

1) Στην αγορά αγαθών και υπηρεσιών, από την παρέμβαση του κράτους και την επικράτηση μονοπωλίων, οι τιμές δεν είναι εύκαμπτες.

2) Στην αγορά εργασίας, οι μισθοί και τα ημερομίσθια, λόγω των ισχυρών συνδικάτων και της λαϊκίστικης παρέμβασης των πολιτικών και του κράτους, δεν είναι εύκαμπτες.

3) Στην αγορά χρήματος οι αποταμιεύσεις δεν μετατρέπονται αυτομάτως σε επενδύσεις. Τα επιτόκια ευνοούν τις αποταμιεύσεις

4) Η λειτουργία του κράτους είναι καταστροφική για την οικονομία. Το κράτος δημιουργεί πληθωρισμό αφού διατηρεί τους μισθούς υψηλούς με παρεμβάσεις του, ξοδεύει τις αποταμιεύσεις εις βάρος του ιδιωτικού τομέα σε μη παραγωγικές δαπάνες, όπως είναι οι συντάξεις, τα επιδόματα, οι ασφαλίσεις της υγείας των εργαζομένων, η παιδεία κα. Αυτά είναι κόστος και οδηγούν σε ελλείμματα και σε περαιτέρω φορολογία και αποστερεί τον ιδιωτικό τομέα από κεφάλαια για επενδύσεις.

Αυτή είναι η πεμπτουσία αυτού που σήμερα αποκαλείται ‘νεοφιλελεύθερα οικονομικά’ ή ‘οικονομικά της ΕΕ και της ΕΚΤ’, ‘τα οικονομικά του ευρώ’ που οδηγούν στην εφαρμοσμένη οικονομική πολιτική που ονομάζεται ‘λιτότητα’.

Τα παραπάνω δεν αποτελούν μια τεράστια υπόθεση για το πως λειτουργεί η οικονομία για τους οικονομολόγους του ευρώ. Είναι επιστημονική ανακάλυψη, όπως η νευτώνεια μηχανική. Έτσι λειτουργεί ο κόσμος μας διαβεβαιώνουν, και κατά συνέπεια η οικονομία είναι κάτι σαν την φυσική, σαν την βιολογία, σαν τα μαθηματικά, είναι ακριβής επιστήμη.

Με άλλα λόγια είναι μια ντετερμινιστική σύλληψη με την έννοια πως ούτως ή άλλως, άσχετα από την ανθρώπινη βούληση, αυτά θα επιβληθούν από την φύση, εξ ου άλλος δρόμος δεν υπάρχει. Θα μπορούσε να αποκληθεί ‘διαφωτιστική ύβρις’ ο ισχυρισμός τους (ο αντίποδας είναι το σταλινικό υπόδειγμα, άλλο ντετερμινιστικό κατασκεύασμα, καμία σχέση με τον μαρξισμό).

Αλλά πως κατέληξαν οι νεοφιλελεύθεροι σε αυτές τις αιώνιες προτάσεις;

Είναι απλό. Αν η ζήτηση είναι ανεπαρκής για να πωληθούν αγαθά και υπηρεσίες τότε οι τιμές πρέπει να πέσουν. Κάτι συμβαίνει στην πλευρά της προσφοράς, στην παραγωγή, που δεν πωλούνται τα αγαθά. Αν οι τιμές πέσουν η αγοραστική δύναμη των μετρητών αυξάνεται (αποταμιευτικά μετρητά που πέφτουν από τον ουρανό), η ζήτηση για τα αγαθά αυξάνεται, μέχρι ότου κάθε προσφορά να απορροφηθεί.

Αν πάμε τώρα στην αγορά εργασίας. Η προσφορά εργασίας δημιουργεί την δική της ζήτηση. Άνεργοι εργάτες σημαίνει μεγαλύτερη απασχόληση δυνητικά, με την έννοια, όσο πιο πολλοί οι άνεργοι εργάτες, τόσο χαμηλότερα  πέφτουν οι μισθοί, τόσο μεγαλύτερη η πρόσληψη εργατών λόγω χαμηλότερων μισθών και η πλήρης απασχόληση επέρχεται αυτομάτως. Δηλαδή στο σύνολο, είναι αδύνατη η μακροχρόνια ανεργία, και αν υπάρξει είναι εθελούσια. Υπάρχουν εργάτες που δεν θέλουν δουλειά. Υπάρχουν δουλειές όμως για όλους.

Στην αγορά των αποταμιεύσεων-επενδύσεων επίσης κάπως παρόμοια λειτουργεί το σύστημα. Οι πιο πολλές αποταμιεύσεις (προσφορά), ωθούν για πιο πολλές επενδύσεις (ζήτηση), επειδή το επιτόκιο (τιμή) πέφτει, εκτός και αν η κυβέρνηση θέλει να δανειστεί λεφτά, να δημιουργήσει ελλείμματα, να υπονομεύσει έτσι τις εθνικές αποταμιεύσεις, να αυξήσει τα επιτόκια και κατά συνέπεια να καταστήσει τις επενδύσεις απαγορευτικές. Κατά συνέπεια το κράτος πρέπει να είναι το ελάχιστο με ισοσκελισμένο προϋπολογισμό ακόμα και σε εποχές κρίσης.

Για να συνοψίσουμε, σε μια καλά ελεύθερη λειτουργούσα οικονομία και αγορά είναι αδιανόητο να υπάρχουν αποταμιεύσεις που δεν γίνονται αυτομάτως επενδύσεις, προϊόντα και υπηρεσίες που δεν πωλούνται ή εργατικό δυναμικό να είναι αργό. Όλα προσαρμόζονται με αποτέλεσμα την οικονομική ανάπτυξη.

Το μόνο που απαιτείται είναι μια δύναμη να αποκαθιστά την ευκαμψία των τιμών αν διαταραχθούν, δηλαδή μια τράπεζα να ελέγχει την ποσότητα του χρήματος για να μην προκύψει πληθωρισμός, κάτι σαν θεός-φύλακας του αιώνιου νόμου της ισορροπίας.

Εδώ το χρήμα (το ευρώ) είναι ουδέτερο ως προς την παραγωγή, την απασχόληση, τις επενδύσεις. Το χρήμα δεν επηρεάζει αυτές τις μεταβλητές, αλλά μόνο τις τιμές. Όλες οι ανταλλαγές είναι ‘φυσικές’ αλλάζουμε ‘πράγμα με πράγμα’ επί της ουσίας. Ζούμε και πάλι σε μια ανταλλακτική οικονομία, πήγαμε στους πρωτόγονους.

Αυτές είναι οι βασικές προϋποθέσεις για την οικονομική ανάπτυξη μέσα στην ευρωζώνη και άλλες δεν υπάρχουν.

Κατά συνέπεια, αυτοί που μιλάνε για προγράμματα οικονομικής ανάπτυξης και πως θα ‘πέσουν λεφτά’ στην χώρα για επενδύσεις και ρευστότητα και αλλά τέτοια άσχετα χαριτωμένα, φιλόσοφοι και διανοούμενοι που είναι να τους πάρει το ποτάμι, δημοσιογράφοι και πολιτικοί,  δεν έχουν κατανοήσει, λόγω άγνοιας προφανώς,  ότι το πρόγραμμα λιτότητας θέτει ήδη τις βάσεις για την οικονομική ανάπτυξη. Οι προϋποθέσεις δεν είναι άλλες από τις εύκαμπτες τιμές γενικώς προς τα κάτω, αλλιώς γενικευμένη φτώχεια και ανεργία, και  η διάλυση του κράτους. Αυτό ονομάζεται ‘προσαρμογή’ στο νέο λεξιλόγιο.

Αν την διακυβέρνηση της χώρας την είχαμε αφήσει στα χέρια του Κεντρικού Τραπεζίτη ακόμα καλύτερα. Τι χρειάζεται κυβέρνηση και κοινοβούλιο σε ένα τέτοιο αυτοματοποιημένο ιδανικό σύστημα άραγε; Ίσως για τα θελήματα; Ίσως. Αυτή όμως είναι η ιδανική Δημοκρατία των οικονομικών της προσφοράς και όσων στηρίζουν ανενδοιάστως το ευρώ και κακώς παραπονιόνται πολλοί απολογητές του ευρώ ότι το κοινοβούλιο δεν λειτουργεί. Προς τι αυτή η δημοκρατική ευαισθησία μπρος στην αλήθεια; Η αλήθεια δεν είναι η υψίστη δημοκρατία; Πέραν αυτών εκείνο που είναι σίγουρο είναι ότι η χώρα πάει σε καταστροφή εφάμιλλη του 1922, και όλοι ας προσέχουν.

Αλλά επειδή η άσκηση της οικονομικής πολιτικής είναι πολιτική, και κάθε πολιτική κρίνεται από τα αποτελέσματα της, και αυτή θα πρέπει να κριθεί, ιστορικά, και θεωρητικά. Η πραγματικότητα καθημερινά τους διαψεύδει. Το ερώτημα που τίθενται είναι: Αλήθεια όταν και όπου εφαρμόστηκε η λιτότητα έφερε ανάπτυξη και πλούτο στους λαούς; Σήμερα που εφαρμόζεται έχει πετύχει παρόμοιους στόχους; Τέλος θεωρητικά, το νεοφιλελεύθερο οικοδόμημα στέκει και αν πάσχει που πάσχει;

Αν ξεκινήσουμε την παρατήρηση μας από το 1800 ο μύθος των αυτορυθμιζόμενων αγορών καταρρέει σαν χάρτινος πύργος. Οι υφέσεις και η υψηλή ανεργία ήταν η συνήθης κατάσταση όλο τον 19^ο αιώνα. Ουδέποτε η ελεύθερη οικονομία μπόρεσε να απορροφήσει την σταθερή αύξηση της παραγωγικότητας της οικονομίας. Αλλά η μεγάλη ύφεση του 1929 διέλυσε στην κυριολεξία το παραμύθι του ‘νόμου των αυτορυθμιζόμενων αγορών’ Παρά την μεγάλη πτώση των τιμών, των μισθών, των ισοσκελισμένων προϋπολογισμών από το 1929, η Αμερική βρέθηκε ένα βήμα πριν την καταστροφή το 1933. Αντί η οικονομία να ανθίζει συνεχώς καταστρεφόταν. Η λιτότητα την βούλιαζε. Μέχρι ότου  ο Πρόεδρος Ρούζβελτ έκανε τα ακριβώς αντίθετα. Αύξησε δραματικά τις κρατικές δαπάνες, μείωσε δραστικά τα επιτόκια για να διατηρήσει την ζήτηση για επενδύσεις ισχυρή, και η επιτυχία ήλθε. Η ανεργία απορροφήθηκε. Η Αμερική έγινε μεγάλη. Προηγήθηκε η πολιτική της οικονομίας.

Αλλά το ίδιο μάθημα παίρνουμε και από την Ευρώπη τις δεκαετίες του 20 και του 30. Ιδρύθηκαν, μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο το 1918, 17 Δημοκρατίες και μόλις μέσα σε 15 χρόνια όλες καταστράφηκαν. Έγιναν ναζιστικά καθεστώτα, φασιστικά καθεστώτα, αστικές δικτατορίες, είχαμε εμφύλιους πόλεμους και οδηγηθήκαμε τελικά στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η αιτία ήσαν οι πολιτικές λιτότητας, τα ζόμπι οικονομικά της προσφοράς, που απαιτούσαν οι Τραπεζίτες, βασισμένοι στον κανόνα του χρυσού, με άλλα λόγια στο ευρώ της εποχής εκείνης. Οι αγορές δεν ισορροπούν από μονές τους, και η ασυδοσία τους φέρνει φτώχεια και δυστυχία για αιώνες και πλούτο σε λίγους.

Αν έλθουμε στην εποχή μας. Από το 1989 και μετά, που η ‘Συναίνεση της Ουάσιγκτον’ επίσημα έγινε ο οδηγός της παγκόσμιας οικονομίας και τις ΕΕ, γνωρίσαμε αναρίθμητες τοπικές κρίσεις και τουλάχιστον 4 παγκόσμιες εκ των όποιων αυτή του 2008 να είναι διαρκής και επιμένουσα. Ήδη η  ΕΕ διανύει το 5^ο χρόνο ύφεσης και ανεργίας. Άρκεσαν μόλις 6 χρόνια από την καθιέρωση του ευρώ και η ΕΕ να βρεθεί σε αυτή την δεινή θέση και να διακυβεύεται το μέλλον της. Χώρες καταστρέφονται, οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι, η ανεργία καλπάζει, υγεία και παιδεία υπονομεύονται, η μιζέρια είναι καταθλιπτική. Θα παραμείνουμε σε διαρκή φτώχεια.

Αυτά είναι γεγονότα που κάνεις δεν μπορεί να αρνηθεί εκτός από αυτούς που έχουν ταξικό συμφέρον, τραπεζίτες και τα τσιράκια τους και καμιά πενηνταριά οικογένειες ή αυτοί που έχουν αγνοία αλλά που ‘γνωρίζουν’.

Απαιτείται άλλη πολιτική που προηγείται της οικονομίας για να ξεφύγουμε από την μέγγενη που μας έχουν βάλει και ελπίδα σωτηρίας δεν έχουμε όσο παραμένουμε στο ευρώ. Συνοψίζω μια άλλη πολιτική που θα προκύψει από τις παρακάτω 8 προτάσεις που δείχνουν που πάσχει το υπόδειγμα του ευρώ.

1) Η απασχόληση καθορίζεται από την παραγωγή υπηρεσιών και αγαθών και όχι από τους χαμηλούς μισθούς και μεροκάματα στην αγορά εργασίας

2) Η ανεργία είναι ακούσια και όχι θεληματική και αιτία της είναι η έλλειψη ζήτησης. Οι δήθεν στρεβλώσεις στην αγορά εργασίας και να διορθωθούν και πάλι δεν θα έχουν κανένα αποτέλεσμα αν δεν αποκατασταθεί η ζήτηση.

3) Οι επενδύσεις δεν εξαρτώνται από τις αποταμιεύσεις αλλά οι αποταμιεύσεις από τις επενδύσεις. Αν δεν γίνουν επενδύσεις είναι αδιανόητο να αυξηθούν οι αποταμιεύσεις. Αντιθέτως θα μειωθούν.

4) Η εγχρήματος οικονομία είναι εντελώς διαφορετική από την ‘ανταλλακτική οικονομία’ του ευρώ. Το χρήμα δεν είναι ουδέτερο όπως το ευρώ, επηρεάζει την παραγωγή, την απασχόληση, απαιτείται για την χρηματοδότηση και τα χρέη παίζουν καθοριστικό ρόλο στην οικονομική ζωή

5) Το χρήμα είναι ενδογενές και δεν πέφτει από τον ουρανό όπως το ευρώ ενώ το επιτόκιο είναι όργανο πολιτικής. Το χρήμα πρέπει να τεθεί υπό κοινωνικό έλεγχο.

6) Οι σύγχρονες οικονομίες απαιτούν επενδύσεις που τις καθορίζουν τα κράτη για να ακολουθήσει ο ιδιωτικός τομέας.

7) Εάν το ΑΕΠ είναι χαμηλό σε σχέση με τους πόρους της οικονομίας η κυβέρνηση πρέπει να δαπανά πιο πολλά από τους φόρους που εισπράττει. Η ανεργία είναι  η επαρκής απόδειξη γι αυτό. Αν υπάρχει ανεργία σημαίνει ότι η κυβέρνηση δεν δαπανά  επαρκώς ή φορολογεί πάρα πολύ για να την απορροφήσει, και δεν πρέπει να νοιάζεται για οποιοδήποτε έλλειμμα

8)Εάν τα επιτόκια είναι υψηλά αυτό σημαίνει ότι η κυβέρνηση πρέπει να ‘προμηθεύσει’ πιο πολύ χρήμα κυρίως με την μορφή τραπεζικών αποθεματικών με στόχο τα χαμηλά επιτόκια.

Τα παραπάνω είναι ο αντίποδας της πολίτικης που ασκείται και ουσιαστικά είναι προτάσεις σύμφωνα με τι οποίες η παραγωγή και η απασχόληση περιορίζονται από την έλλειψη ζήτησης και όχι από περιορισμούς της προσφοράς.

 Κατά συνέπεια για να ξεφύγουμε από την κρίση απαιτείται η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα, η παρέμβαση του κράτους και η εφαρμογή πολιτικών ζήτησης. Είναι πολιτική σκληρής προσπάθειας και δακρύων αλλά σίγουρα αποτελεσματική.

Όταν οι παραπάνω Κεϋνσιανές αρχές εφαρμόστηκαν οδήγησαν τα μεν αναπτυγμένα βιομηχανικά κράτη σε  μέση ετήσια αύξηση των ΑΕΠ τους κατά 5,9%, των δε υπό ανάπτυξη εθνών τα ΑΕΠ  σε μέση ετήσια αύξηση κατά 5,5%, για τα χρόνια 1950-1973. Στην ίδια περίοδο η Γερμανία και η Ιαπωνία με βάση τις Κεϋνσιανές αρχές ανασυστάθηκαν από τις τεφρές τους. Την ίδια περίοδο στην Ελλάδα το ΑΕΠ είχε μέση ετήσια αύξηση κατά 6.98 %, το κατά κεφαλή εισόδημα σημείωσε μέση ετήσια αύξηση κατά 6,215%, ο πληθωρισμός έτρεχε με 3.95% ενώ τα μακροπρόθεσμα επιτόκια δεν ξεπέρασαν το 4%.

Αυτά για να μην λέει κανείς ότι δεν γνωρίζει. Δεν μπορούμε να αφήσουμε του λύκους των τραπεζών και των πολιτικών τους να παίζουν με την ζωή μας που είναι άπαξ και μοναδική. Στη ζωή μας δίνουμε εμείς αξία εκτός αν θέλουμε να είμαστε δούλοι.

* Οικονομολόγος ΜΑ, Ph.D

πρώην Διευθύνων Σύμβουλος ΟΛΠ

spyridonstalias@hotmail.com