Δημοσιεύεται στην ΑΥΓΗ της 3.9.14
Το 1981 ο Κορνήλιος Καστοριάδης προλογίζει το βιβλίο του «Μπροστά στον πόλεμο», εξηγώντας ότι δεν αναφέρεται σε μια επικείμενη και αναπόφευκτη σύγκρουση, αλλά στην ανάλυση των εξελισσόμενων υπερδυνάμεων εκείνης της περιόδου: που κάποτε παίζουν περισσότερο σε «παιχνίδια» τεχνικής ισχύος, παρά φαντασιώνουν την επικράτησή τους με τη διεξαγωγή παγκοσμίου πολέμου. Ο Καστοριάδης αναλύει εκτενώς τη δυαδική οικονομία και κοινωνία της ΕΣΣΔ, με τον υπεραναπτυγμένο στρατιωτικό τομέα και την αποχαύνωση του τομέα παραγωγής «ειρηνικών προϊόντων», που έρχεται σε αντίθεση με τον αμερικανικό σχηματισμό και τις περιορισμένες ανισομέρειές του.
Τρεις δεκαετίες αργότερα, η εικόνα έχει αντιστραφεί. Η Αμερική είναι φορέας ενός τεράστιου χρέους και παρουσιάζει σοβαρή υστέρηση στον παγκόσμιο οικονομικό ανταγωνισμό, διατηρώντας όμως τα χαρακτηριστικά στρατιωτικής υπερδύναμης. Από την άλλη πλευρά, η Ρωσία επαυξάνει την κληρονομημένη σοβιετική ισχύ, παρουσιάζοντας ταυτόχρονα σοβαρές οικονομικές επιδόσεις. Στην προκειμένη περίπτωση, θα μπορούσαμε να μιλάμε για μια μεγάλη επανάληψη της Ιστορίας, αν δεν υπήρχαν δύο νέα δομικά στοιχεία: το πρώτο αφορά την ύπαρξη μιας γενικευμένης καπιταλιστικής κρίσης υπερπαραγωγής, το δεύτερο αφορά την ανάπτυξη νέων πόλων ισχύος -Κίνα, Ινδία, Ιράν- σε απόσταση και σε αντίθεση συχνά με τον δυτικό κόσμο. Οι κρίσεις υποδαυλίζουν πολέμους και εγχειρήματα αναδιανομής της πίτας, όμως η αιτιοκρατική θεώρηση των πολιτικών εξελίξεων έχει τις ιδιαιτερότητές της σε κάθε ιστορικό χωροχρόνο...
Το σενάριο «Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος» δεν μπορεί να αποκτήσει την απλουστευτική υφή των προηγούμενων «παγκοσμίων» και δεν είναι δυνατό να παιχθεί μέσα σε συνθήκες πολυπολικότητας και πολυπαραγοντικών αντιθέσεων. Εξ ου και το «βόλεμα» των αναθεωρητικών δυνάμεων της Δύσης με μικρότερες δοσολογίες υπονομευτικών εγχειρημάτων στη Λιβύη, στη Συρία, στο Ιράκ, στην Ουκρανία. ΗΠΑ και Γερμανία βολεύονται προς το παρόν με τους εμφυλίους, με κράτη - ψιλοκομμένα εν είδει Γιουγκοσλαβίας, με «κράτη - τσέπης» όπως η Ελλάδα αλλά και κράτη - μη - κράτη, όπως η Κύπρος του Σχεδίου Ανάν, καθώς επίσης με την αποδυνάμωση κάθε άλλης οικονομικής μηχανής, δυνάμει ανταγωνιστικής στο εγγύς μέλλον.
Ακόμη όμως, ΗΠΑ και Γερμανία βολεύονται με δύο ιδεολογικά και κοινωνικά μορφώματα. Με τον ισλαμικό φονταμενταλισμό, που επιτρέπει τη δράση ενός δυτικού «Αγίου Γεωργίου τροπαιοφόρου» στις εσχατιές του πολιτισμένου κόσμου, για την υπεράσπιση των ελευθεριακών - αντιτρομοκρατικών αξιών του Διαφωτισμού... Και με τη Γερμανία, που καθηλώνει το παιχνίδι στο «πολιτικό φαίνεσθαι» της λιτότητας, ενώ είναι ηλίου φαεινότερο ότι αυτή η τελευταία σηματοδοτεί μια επιθετική θεωρία «εξόδων παραγωγής». Κάποιοι μειώνουν τα μισθολογικά, συνταξιοδοτικά, προνοιακά κόστη, για να καταδικάσουν κάποιους άλλους σε ύφεση, υπανάπτυξη, οικονομική υποχώρηση. Η σημερινή λιτότητα κάποιων, δεν προοιωνίζεται το τέλος, αλλά την απαρχή της λιτότητας των άλλων: Όπως συμβαίνει στα ποδοσφαιρικά πρωταθλήματα, αυτοί που κερδίζουν βαθμούς τούς στερούν από τους άλλους...
Στη γερμανική ραψωδία προστέθηκε πρόσφατα και η φωνή του Γιόσκα Φίσερ, παλιού υπουργού Εξωτερικών της Γερμανίας και ηγέτη των Πρασίνων. Σε περσινό άρθρο του, ο Φίσερ εγκαλούσε τη χώρα του για το δις εξαμαρτείν κατά της ευρωπαϊκής ενοποίησης, με τους παγκοσμίους πολέμους του 20ού αιώνα. Πρόσφατα (Βήμα, 30/8/14) ο ίδιος την «κάνει» με ελαφρά ιδεολογικά πηδηματάκια, βλέποντας μεν την κατάρρευση της Pax Americana, αλλά καλώντας δειλά - δειλά την Ε.Ε. να συνδράμει τη συλλογική ασφάλεια... Αλλά μια «ειρηνοποιός» Ε.Ε. σημαίνει κάτι ριζικά διαφορετικό από την γερμανοκρατούμενη Ευρώπη, που ξέχασε στην πρόσφατη αρθρογραφία του ο κ. Φίσερ. Σημαίνει «αρετήν και τόλμην», χωρίς την παράκρουση της λιτότητας και του ανταγωνιστικού πνεύματος. Σημαίνει πολιτικές ελέγχου της αγοράς και όχι παράδοσης στα θηριώδη κελεύσματά της...