Του Σπύρου Στάλια *
«Η πτώση των επιτοκίων
είναι αποτέλεσμα της ανάκαμψης και όχι αιτία της …»
Δεν έχουν περάσει ούτε καν δεκαπέντε μέρες
από τις Ευρωεκλογές και ο πραγματικός αρχηγός της ΕΕ, ο πρόεδρος της ΕΚΤ, ο κύριος Ντράγκι, μετά από το μήνυμα του ευρωσκεπτικισμού
που εστάλη από όλη την Ευρώπη, πλην Ελλάδος, αποφάσισε να μιλήσει.
Εξήγγειλε λοιπόν ότι εφ εξής το βασικό
επιτόκιο δανεισμού των Τραπεζών από την ΕΚΤ θα είναι γύρω στο μηδέν. Κατά συνέπεια οι εμπορικές τράπεζες
δεν θα έχουν κανένα λόγο να μην δανείζουν με ελάχιστα επιτόκια τις επιχειρήσεις,
κι έτσι η ανάπτυξη είναι προ των πυλών.
Το άκουσε αυτό και η Ελληνική Κυβέρνηση
και αποφάσισε να μακιγιαριστεί και να φτιαχτεί κάπως για να υποδεχτεί την ανάπτυξη.
Ποιο είναι το βασικό περιεχόμενο της εξαγγελίας Ντράγκι,
έχοντας κατά νου την θεμελιώδη αντίληψη πάνω στην οποία έχει οικοδομηθεί η ΕΕ.
Τα σαΐνια του ευρώ, πιστεύουν ότι αν οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης επιβάλλουν σκληρή
λιτότητα, δηλαδή το κράτος ισοσκελίζει τις ελάχιστες δυνατές δαπάνες που θα πρέπει
να κάνει, μετά η νομισματική πολιτική άριστα μπορεί να ρυθμίσει την οικονομία.
Πριν λίγα χρόνια αυτό σήμαινε, ότι διατηρώντας την ποσότητα χρήματος σταθερή
ή σταθερά αυξανόμενη, σύμφωνα με την άνοδο του ΑΕΠ, η οικονομία θα παράγει τα καλύτερα
δυνατά αποτελέσματα, κρατώντας όμως το κράτος
μακριά από την οικονομία. Επειδή όμως ποτέ το ‘κόλπο’ του ελέγχου της ποσότητας
του χρήματος δεν βρέθηκε -ο τελευταίος που έπεσε σε αυτή την μάχη μέτρησης ήταν
ο τέως πρόεδρος της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ ο κύριος Paul Volcker- η
νομισματική πολιτική ξανά-ορίστηκε ως η πολιτική εκείνη που χρησιμοποιεί ως
όργανο της το επιτόκιο. Ξαναγυρίσαμε στο δέκατο ένατο αιώνα. Το χρήμα εξαφανίστηκε
από όλα τα μοντέλα της ΕΕ και έχουμε το επιτόκιο που ορίζεται από το σύστημα.
Με άλλα λόγια, το επιτόκιο διακυμαίνεται
και φτάνει σε εκείνο το επίπεδο που κάνει τους επιχειρηματίες να
επενδύσουν αυτό το ποσό που οι αποταμιευτές θα επιθυμούσαν να αποταμιεύσουν.
Αυτή η αυτόματη εξίσωση αποταμίευσης και επένδυσης είναι υπεραρκετή να διατηρεί
την παραγωγή σε επίπεδο πλήρους απασχόλησης.
Τα ουσιαστικά πράγματα στην ΕΕ καθορίζονται από τις πραγματικές δυνάμεις της αγοράς. Τα
αγαθά και οι υπηρεσίες και η συνολική απασχόληση καθορίζονται από την προσφορά
υλικού κεφαλαίου, από το μέγεθος του ευέλικτου μισθολογικά εργατικού δυναμικού
και από την υπάρχουσα τεχνολογία. Το επιτόκιο καθορίζεται από την φειδώ του
κοινού και την παραγωγικότητα του κεφαλαίου που το υψος του το συλλαμβάνει ‘μαγικά’
η ΕΚΤ και το εφαρμόζει. Στην πραγματική
οικονομία, στη διαδικασία της παραγωγής, δεν υπάρχει το χρήμα πουθενά.
Πέντε χρόνια λοιπόν μετά την εφαρμογή σκληρών μέτρων λιτότητας
χωρίς απόδοση, ο κύριος Ντράγκι μας είπε
ότι η οικονομία της ελεύθερης αγοράς της ΕΕ είναι σχετικώς σταθερή από την φύση
της. Τα λάθη της νομισματικής (τραπεζικής) πολίτικης μπορούν εύκολα να διορθωθούν
και η πραγματική οικονομία να ανακάμψει με το μαγικό υψος του επιτοκίου. Όλα
στον αυτόματο πιλότο.
Αλλά από πότε έχει αποδειχθεί ότι η μείωση του επιτοκίου καθιστά
ευαίσθητους τους επιχειρηματίες να επενδύσουν ή τους καταναλωτές να καταναλώσουν;
Ούτε η επιστήμη αυτό το έχει αποδείξει αλλά και ούτε η οικονομική ιστορία. Σίγουρα
τίποτα δεν έμαθε από τον Γκρίνσπαν αλλά ούτε από τα δέκα χαμένα χρόνια της
Ιαπωνίας.
Εκείνο που γνωρίζουμε είναι ότι μόνο μέσω της δημοσιονομικής πολιτικής μπορούμε να κάμψουμε
την ύφεση. Δημοσιονομική πολιτική οι οικονομολόγοι αποκαλούν την διαδικασία
μείωσης των φόρων και αύξησης των δαπανών. Την αποκαλούν επίσης και ενεργό
ζήτηση. Η ανάκαμψη έρχεται όταν η συνολική
δαπάνη στην οικονομία αυξηθεί μέσω της κυβερνητικής παρέμβασης. Η πτώση των επιτοκίων είναι αποτέλεσμα
της ανάκαμψης και όχι αιτία της ανάκαμψης.
Όταν στην ΕΕ τα πλεονάσματα
των Βορείων επαναπαύονται, με άλλα λόγια οι ευρωπαϊκές αποταμιεύσεις είναι μεγαλύτερες
από τις επενδύσεις και εξ ου η κρίση, κανένα επιτόκιο δεν είναι δυνατόν να μεταβάλει
αυτή την εικόνα. Η εικόνα αυτή επί της ουσίας μας δείχνει ότι οι επενδύσεις γενικώς
περιβάλλονται από αβέβαιες προσδοκίες
που είναι εγγενείς στην ελεύθερη αγορά, και ότι ακόμα κανένα επιτόκιο δεν μπορεί
να επαναφέρει το σύστημα στην πλήρη απασχόληση.
Ποτέ οι επιχειρήσεις δεν ηγήθηκαν
της οικονομικής προόδου, πάντα το κράτος προηγείτο. Ποτέ οι επιχειρήσεις δεν προσέλαβαν εργατικό
δυναμικό πριν δουν την ζήτηση να αυξάνεται λόγω της κρατικής δαπάνης. Ποτέ οι τράπεζες
δεν δάνεισαν με δικό τους κίνδυνο για να βελτιώσουν την επιχειρηματικότητα. Πάντα
αυτό το κάνει η κρατική παρέμβαση. Ποτέ τα νοικοκυριά και οι απλοί άνθρωποι δεν
δαπάνησαν πιο πολύ όταν δεν είχαν πιο πολύ χρήμα στα χέρια τους. Θα υπάρξει πιο
πολύ χρήμα στα χέρια τους για δαπάνη αν το κράτος πρώτο δαπανήσει. Επιχειρήσεις,
Τράπεζες, Νοικοκυριά ακολουθούν σαν πρόβατα το Κράτος. Αν το Κράτος κάνει καλά
την δουλειά αυτή, αυτό λέγεται Ηγεσία.
Αλλά η πραγματική ηγεσία της ΕΕ, ο κύριος Ντράγκι, μας έδειξε
πως αντιλαμβάνεται την άσκηση της ηγεσίας του. Το επιτόκιο που μας πέταξε, που
όλα τα θεραπεύει, δεν αποτελεί τίποτα άλλο παρά την βαθειά του πίστη ότι η
λιτότητα είναι η μόνη λύση για την ανάκαμψη και το μήνυμα του προς όλες τις
Κυβερνήσεις είναι, να συνεχίσουν την λιτή εισοδηματική πολιτική, πολιτική
άλλωστε που αυτή τους έχει εκχωρήσει να ασκούν. Αυτός μέσω του επιτοκίου θα κάνει
όλη την υπόλοιπη καλή δουλειά. Τα ζόμπι οικονομικά ζουν, ο παραλογισμός
συνεχίζεται.
Και μετά από αυτά τα καλά ηχηρά που μας ήλθαν από την Ευρώπη,
οι δικοί μας κυβερνητικοί πολιτικοί συνωθούνται στις σκάλες του Μαξίμου, μπας
και πάρουν καμία θέση, αδιαφορώντας το τι συμβαίνει στην ελληνική οικογένεια. Οι
άλλοι, παρά το μήνυμα του Ντράγκι, μας ‘δουλεύουν’ μιλώντας για την δημιουργία
της μεγάλης αριστεράς με ‘προοδευτικό πρόσημο’ (τι χαριτωμένο!) ενώ ξέρουν ότι κάτι
τέτοιο δεν μπορεί να ευδοκιμήσει στην παρούσα ΕΕ. Στην ευρωζώνη όλοι είμαστε
νεοφιλελεύθεροι.
Στο μεταξύ όσο η οικονομία δεν σταθεροποιείται τόσο πιο πολύς
χώρος αφήνεται σε ακραία στοιχεία που προσφέρονται να επιλύσουν το οικονομικό
πρόβλημα καταργώντας μαζί κόμματα, δημοκρατία και κοινωνική ειρήνη.
Δυστυχώς δεν έχουμε μόνο έλλειψη Ηγεσίας αλλά και κοινού Νου.
Από την άλλη όμως προσφάτως ψηφίσαμε και άρα όλοι γνωρίζουμε τι κάναμε.
Ο Σπύρος Στάλιας (ΜΑ, Ph.D) είναι
Πρώην Διευθύνων Σύμβουλος ΟΛΠ
