Μια πολιτική αναψηλάφηση : Η εξέγερση της Κροστάνδης τον Μάρτη του 1921

Η «Ιστορία χάριν της ιστορίας» είναι τόσο παράλογη όσο  και «η τέχνη για την τέχνη» - άρα κάθε σοβαρή ιστόρηση συνδέεται με την παραγωγή πολιτικών προϊόντων…Και ένα τέτοιο προϊόν από την ιστόρηση  του κινήματος της  Κροστάνδης  στη Σοβιετική Ένωση του  Μαρτίου του 1921 είναι το ότι ο αυταρχισμός  - σαν καρκινικό κύτταρο – τείνει στον ανεξέλεγκτο και αχαλίνωτο πολλαπλασιασμό .   Ότι η εκτροπή της  Σοσιαλιστικής Επανάστασης στην τυραννία του Σταλινισμού – ιδιαίτερα από την 3^η δεκαετία του 20^ου αιώνα-  δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία  ή  προϊόν  μιας συγκεκριμένης ηγετικής ομάδας,  αλλά αποτέλεσμα ενός μεγάλου δημοκρατικού ελλείμματος  μέσα στα πλαίσια του μπολσεβικισμού……

Έχω  πρόχειρο ένα τουλάχιστον συγγραφέα όπως τον Περικλή Κοροβέση, που υποστήριξε πριν λίγα χρόνια από τις στήλες της εφημερίδας ΕΠΟΧΗ ότι η λεγόμενη «Οκτωβριανή Επανάσταση» ήταν στη πραγματικότητα  πραξικόπημα. Το ζήτημα χρήζει ιστορικής έρευνας, αν σκεφθεί κανείς εκείνες τις περίφημες σκηνές  του Οκτώβρη  του 1917  που διέσωσε ο Τζων Ρήντ στο έργο του «Οι δέκα ημέρες που συγκλόνισαν  τον κόσμο»   :  όπου μερικές χιλιάδες πολίτες εισέβαλαν στα χειμερινά ανάκτορα  αφοπλίζοντας προηγουμένως τους φρουρούς (που δεν κατέβαλαν καμία αντίσταση, ούτως ή άλλως…) και στη συνέχεια έτρεχαν  κατευθείαν στην αίθουσα του Υπουργικού Συμβουλίου, για να ενημερώσουν τους έκπληκτους υπουργούς  ότι ο ρόλος τους είχε τελειώσει ….

Από την άλλη πλευρά η «υπόθεση του  Οκτωβριανού πραξικοπήματος»   ενισχύεται  από το γεγονός ότι το γνωστό πολιτικό ντουέτο «Ζηνόβιεφ - Κάμενεφ» είχε «καρφώσει»   τον Οκτώβρη του 1917 μέσω του τύπου  ένα  λενινιστικό σχέδιο κατάληψης της εξουσίας ,  με τη συνδυασμένη δράση σε κομβικά σημεία της επικράτειας – όπως ήταν τα τηλεγραφεία, κάποιες σιδηροδρομικές γραμμές, κάποια τα κτίρια στρατιωτικής σημασίας κλπ. Όμως το «καρφί» των δυο  δεν επέσυρε καμία κύρωση  εναντίον τους  από το  κόμμα των μπολσεβίκων – αν και το ζήτημα επανήλθε αργότερα στο προσκήνιο και συνέβαλε στην «εκκαθάρισή» τους   με τις δίκες της Μόσχας ,  στα μέσα της  δεκαετίας  του 30….

 Είτε ως πραξικόπημα είτε ως επανάσταση, η αλλαγή του Οκτώβρη του 1917 κράτησε υψηλά το σύνθημα «Όλη η εξουσία στα Σοβιέτ». Και  όμως  αυτό το πολιτικό πρόταγμα διατηρήθηκε  μόλις  μέχρι τον Ιούνιο του 1918 : Τότε  η εξουσία των σοβιέτ νοθεύτηκε από την  επιβολή του μονοπωλίου   του κόμματος των Μπολσεβίκων σε αυτά και την απαγόρευση της  λειτουργίας και δράσης  των άλλων σοσιαλιστικών κομμάτων . …  Στη συνέχεια  η διολίσθηση προς τον αυταρχισμό ήταν διαρκής,   σύμφωνα με το ιστορικό έργο του Σαρλ Μπετελέμ – « Η πάλη των τάξεων στην ΕΣΣΔ»…

Τον  Μάρτιο του  1921, ούτε τρία χρόνια από την απόφαση του Ιουνίου του 1918 από τους Μπολσεβίκους , τα κρούσματα της  αντιλαϊκής και αυταρχικής πολιτικής είχαν πολλαπλασιαστεί.  Γι αυτό δεν ήταν καθόλου παράδοξο σε εκείνη τη κατάσταση το ότι  οι άνθρωποι που είχαν  κατεξοχήν πολεμήσει τους  ξένους επεμβασίες και τους τσαρικούς  - δηλαδή οι ναύτες της Κροστάνδης – έφτασαν να θέσουν μια σειρά από αιτήματα καθαρά σοσιαλιστικού και δημοκρατικού χαρακτήρα προς την μπολσεβίκικη κυβέρνηση.  Μέσα σε αυτά  περιλαμβανόταν  : Η άμεση διεξαγωγή εκλογών στα σοβιέτ με μυστική ψηφοφορία, η ελευθερία του λόγου και του Τύπου υπέρ των εργατών, αγροτών , αναρχικών και σοσιαλιστικών κομμάτων, το δικαίωμα του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι  υπέρ των αγροτών, η απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων των σοσιαλιστικών κομμάτων κλπ.

Η κυβέρνηση απάντησε με την αποστολή επίλεκτων μονάδων εναντίον των εξεγερμένων και  με την καταστολή του κινήματος ,  με αποτέλεσμα  χιλιάδες νεκρούς.  Επί κεφαλής των δυνάμεων της καταστολής ήταν ο Τρότσκυ -  που στα στερνά του χρόνια κατάλαβε τη σημασία του δημοκρατικού σοσιαλισμού , μέχρι να πέσει κι ο ίδιος θύμα δολοφονικής ενέργειας του σταλινικού καθεστώτος…Και μαζί  με τον Τρότσκυ φιγουράριζε το όνομα του Τουχατσέφσκυ, μετέπειτα Στρατάρχη, που εκτελέστηκε κι αυτός στη περίοδο των μεγάλων εκκαθαρίσεων…

Η  ιδιοτελής σύμπλευση  και ανοχή του αυταρχισμού ,  το στίψιμο  ανθρώπων από  ανθρώπους μέχρι την τελική απόρριψή τους στους πολιτικούς σκουπιδοτενεκέδες,  δοκιμάστηκαν στη διαδρομή της ιστορίας.  Ο σοσιαλ-μακιαβελισμός   έφερε τα πράγματα εκεί που ήλθαν,  κάνοντας εκατομμύρια λαϊκούς ανθρώπους να ακούν τη λέξη «σοσιαλισμός» και να το βάζουν στα πόδια.   Και όμως, είχε προηγηθεί ο λόγος της Ρόζας Λούξεμπουργκ, που   ήδη το 1918 διαπίστωνε  την έλλειψη δημοκρατίας  στην ΕΣΣΔ και αυτό την έκανε να δηλώνει : «Η ελευθερία μόνο για τους οπαδούς της κυβέρνησης και για τα μέλη ενός κόμματος, όσο πολυάριθμο κι αν είναι αυτό, δεν είναι ελευθερία….»

Το δημοκρατικό κίνημα της Κροστάνδης  περιγράφτηκε γλαφυρά από το βιβλίο της Ίντα Μεττ, «Η Κομμούνα της Κροστάνδης» - που μεταφράστηκε στα ελληνικά από τον Α.Στίνα και εκδόθηκε από την «Διεθνή Βιβλιοθήκη». Η υπόμνηση του μεγάλου αυτού επεισοδίου,  που ήταν σταθμός για την ήττα του δημοκρατικού σοσιαλισμού και την μετέπειτα εκτροπή στην σταλινική τυραννία,  έγινε από το

http://tvxs.gr/   και στη συνέχεια πέρασε στον ιστότοπο του ECOLEFT. Και στους δυο αξίζουν  συγχαρητήρια.

Ακολουθεί όλο το κείμενο περί της εξέγερσης της Κροστάνδης….

Τον Μάρτιο του 1921 ο στόλος της Κροστάνδης, από τις κύριες δυνάμεις που στήριξαν την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917, αμφισβήτησε το καθεστώς που διαμορφώθηκε από αυτήν. Ναύτες, στρατιώτες και πολίτες της Κροστάνδης απαίτησαν, μεταξύ άλλων, περισσότερες πολιτικές ελευθερίες, ελευθερία δράσης για τα μικρότερα σοσιαλιστικά κόμματα και περιορισμό των μέτρων κατά της μικρής ατομικής ιδιοκτησίας. Λίγες ημέρες αργότερα, στις 7 Μαρτίου, ο Κόκκινος Στρατός εισέβαλε στην πόλη.

Η Κροστάνδη είναι νησιωτική πόλη της βορειοδυτικής Ρωσίας. Βρίσκεται στο νησί Κότλιν, στο κέντρο του Κόλπου της Φινλανδίας. Το 1921 τη Ρωσία κυβερνούσε ο Λένιν και οι μπολσεβίκοι και η χώρα βρισκόταν σε άσχημη οικονομική κατάσταση. Η βιομηχανική παραγωγή είχε μειωθεί κατά 20% σε σχέση με την τσαρική περίοδο ενώ ο πληθωρισμός είχε εκτοξευθεί στα ύψη.

Τον Φεβρουάριο του 1921 οι εξεγέρσεις των αγροτών ξεπέρασαν τις εκατό, ενώ οι εργάτες στην Αγία Πετρούπολη απεργούσαν διαμαρτυρόμενοι για τη μείωση της ποσότητας του ψωμιού που μοιραζόταν κατά ένα τρίτο μέσα σε δέκα ημέρες.

Στις 26 Φεβρουαρίου 1921 αντιπρόσωποι του στόλου της Κροστάνδης πήγαν στην Αγία Πετρούπολη για να εξετάσουν την κατάσταση.

Στις 28 του μήνα, μετά την αναφορά των αντιπροσώπων που έκανε λόγο για κατάπνιξη των απεργιών από τους μπολσεβίκους, οι ναύτες των πολεμικών πλοίων «Petropavlovsk» και «Sevastopol» πραγματοποίησαν έκτακτη συνέλευση κατά την οποία ενέκριναν ένα ψήφισμα με 15 θέσεις:

1. Άμεσα εκλογές στα Σοβιέτ. Τα τωρινά Σοβιέτ δεν εκφράζουν πλέον τη βούληση των εργαζομένων και των αγροτών. Οι νέες εκλογές θα πρέπει να διεξαχθούν με μυστική ψηφοφορία, και θα πρέπει να προηγηθεί δωρεάν εκλογική προπαγάνδα για όλους τους εργάτες και τους αγρότες πριν από τις εκλογές.

2. Ελευθερία του λόγου και του Τύπου για τους εργάτες και τους αγρότες, για τους αναρχικούς, καθώς και για την αριστερά σοσιαλιστικά κόμματα.

3. Δικαίωμα του συνέρχεσθαι και ελευθερία για τα συνδικάτα και τις ενώσεις των αγροτών.

4. Οργάνωση, το αργότερο στις 10 Μαρτίου 1921, μίας Διάσκεψης ανεξάρτητων εργατών, στρατιωτών και ναυτών της Αγίας Πετρούπολης, της Κροστάνδης και της περιφέρειας της Αγίας Πετρούπολης.

5. Απελευθέρωση όλων των πολιτικών κρατουμένων των σοσιαλιστικών κομμάτων, καθώς και όλων των κρατουμένων εργατών και αγροτών, στρατιωτών και ναυτών που ανήκουν στην εργατική τάξη και σε αγροτικές οργανώσεις.

6. Εκλογή μιας επιτροπής για να εξετάσει τους φακέλους όλων όσων κρατούνται σε φυλακές και στρατόπεδα συγκέντρωσης.

7. Κατάργηση όλων των πολιτικών τμημάτων στις ένοπλες δυνάμεις. Κανένα πολιτικό κόμμα δεν θα πρέπει να έχει προνόμια διάδοσης των ιδεών του, ή να λαμβάνει κρατικές επιδοτήσεις για το σκοπό αυτό. Στη θέση των πολιτικών τμημάτων θα πρέπει να συσταθούν διάφορες πολιτιστικές ομάδες, που θα λαμβάνουν πόρους από το κράτος.

8. Άμεση κατάργηση αποσπασμάτων της πολιτοφυλακής που βρίσκονται μεταξύ των πόλεων και της επαρχίας.

9. Εξίσωση των δελτίων τροφίμων για όλους τους εργαζόμενους, εξαιρουμένων εκείνων που ασχολούνται με επικίνδυνες ή ανθυγιεινές εργασίες.

10. Κατάργηση των κομματικών πολεμικών μονάδων σε όλες τις στρατιωτικές ομάδες. Κατάργηση των πολιτικών φρουρών στα εργοστάσια και επιχειρήσεις. Αν απαιτείται φρουρά, θα πρέπει να ορίζεται με βάση τις απόψεις των εργαζομένων.

11. Χορήγηση στους αγρότες της ελευθερίας της δράσης στα δικά τους εδάφη, καθώς και του δικαιώματος απόκτησης βοοειδών, υπό τον όρο ότι θα τα φροντίζουν οι ίδιοι και δεν θα απασχολούν μισθωτούς εργάτες.

12. Ζητάμε όλες οι στρατιωτικές μονάδες και οι ομάδες εκπαιδευόμενων αξιωματούχων να υιοθετήσουν αυτό το ψήφισμα.

13. Ζητάμε ο Τύπος να δώσει τη δέουσα δημοσιότητα σε αυτό το ψήφισμα.

14. Απαιτούμε την δημιουργία εργατικών κινητών μονάδων ελέγχου.

15. Απαιτούμε η παραγωγή χειροποίητων να επιτρέπεται υπό την προϋπόθεση ότι δεν χρησιμοποιεί την μισθωτή εργασία.

Την 1η Μαρτίου το ψήφισμα εγκρίθηκε από ανοιχτή γενική συνέλευση, στην οποία πήραν μέρος χιλιάδες ναύτες, στρατιώτες και πολίτες της Κροστάνδης.

Έξι ημέρες αργότερα, στις 7 Μαρτίου, ο Λέων Τρότσκι έστειλε στην Κροστάνδη δύναμη 50.000 ανδρών από την Αγία Πετρούπολη. Υπό κανονικές συνθήκες, η κατάληψη του νησιού θα ήταν αδύνατη, δεδομένης της απόλυτης ναυτικής υπεροχής των εξεγερμένων. Ωστόσο, η παγωμένη θάλασσα έδωσε το πλεονέκτημα στον Κόκκινο Στρατό.

Οι μάχες κράτησαν έως τις 17 Μαρτίου, όταν ο Κόκκινος Στρατός κατέλαβε την πόλη με μεγάλες απώλειες (περίπου 10.000 στρατιώτες σκοτώθηκαν).Μεγάλος αριθμός από τους ναύτες της Κροστάνδης εκτελέσθηκε επί τόπου.

Σύμφωνα με ιστορικούς 1.200 με 2.168 άτομα εκτελέσθηκαν, ενώ άλλοι τόσοι υπολογίζεται ότι φυλακίσθηκαν, οι περισσότεροι σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Σιβηρία.

Σύμφωνα με τα σοβιετικά αρχεία, ο Κόκκινος Στρατός έχασε 527 άνδρες, ενώ 3285 ήταν οι τραυματίες. Οι απώλειες για τους εξεγερμένους ανήλθαν σε 1000 νεκρούς και 2000 τραυματίες. 2500 συνελήφθησαν και 8000 διέφυγαν στη Φιλανδία.

Η εξέγερση της Κροστάνδης ήταν ένας από τους λόγους που οδήγησαν στην υιοθέτηση στις 21 Μαρτίου 1921 της λεγόμενης Νέας Οικονομικής Πολιτικής.