To να μιλάει κανείς για «επαναδιαπραγμάτευση» στη χώρα του μνημονίου είναι σα να μιλάει για σχοινί στο σπίτι του κρεμασμένου…. Όμως ανεξάρτητα
από τον γκρανγκινιολικό χαρακτήρα κάποιων λέξεων, η Ελλάδα έχει ανάγκη από μια
ολική επανεξέταση των όρων υπό τους
οποίους διαδραματίζεται το τουριστικό φαινόμενο.
Σύμφωνα με
στοιχεία του ΣΕΤΕ, οι αφίξεις ξένων
επισκεπτών ανήλθαν από 14.388 χιλιάδες
το 2005 σε 16427 χιλιάδες το 2011, όμως
η πραγματική εγχώρια ωφέλεια ήταν -και εν
όψει του 2012 είναι - αμφισβητούμενη.
Με δεδομένο ότι η τουριστική βιομηχανία εξυπηρετεί όχι μόνο ξένους αλλά και εγχώριους επισκέπτες, η ύφεση
της ελληνικής οικονομίας περιορίζει τη
ζήτηση καταλυμάτων και υπηρεσιών από εσωτερικούς τουρίστες και σε πολλές περιπτώσεις οδηγεί στην υστέρηση των εισπράξεων σε σχέση με την «κρίσιμη μάζα»,
που είναι απαραίτητη για τη βιωσιμότητα
των επιχειρήσεων. Η νεοφιλελεύθερη «λύσσα»
εναντίον των εργατικών και λαϊκών εισοδημάτων και η καταναγκαστική αναδιανομή αυτών των
τελευταίων για τη θεραπεία πιο ζωτικών αναγκών, τραυματίζει έως και θανάσιμα τη
«βιομηχανία της αναψυχής» . Οι άνθρωποι κάποτε δεν κάνουν διακοπές ή τις
περιορίζουν χρονικά , σε πιο κοντινές αποστάσεις και με περισσότερες δόσεις αυτοεξυπηρετήσεων : Το μαγείρεμα στη
θέση της ταβέρνας, το εξοχικό κολατσιό εν
είδει ελληνικού έργου παλιάς δεκαετίας ,
και φυσικά η χρήση σκηνών και το
ελεύθερο κάμπινγκ - παρά τους
αντισυνταγματικούς γρυλισμούς διαφόρων τοπικών εξουσιών…
Ο
νεοφιλελευθερισμός βάλλει εναντίον του ελεύθερου χρόνου των εργαζομένων, ενώ
παράλληλα παράγει έναν «τοξικό» και ουσιαστικά ανελεύθερο χρόνο, υπό τη μορφή
της ανεργίας…. Ακόμη όμως «τέχνας
κατεργάζεται» , προωθώντας συμβατικά συστήματα κατανάλωσης χρόνου μέσα σε άκρως ελεγχόμενες συνθήκες.
Πρόκειται για τις τουριστικές δομές που στην Ελλάδα ονοματίσθηκαν ΠΟΤΑ
(Περιοχές Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης) και γενικώς ευαγγελίσθηκαν υπηρεσίες
«all inclusive», με τη συμπερίληψη όλων των δυνατών
εξυπηρετήσεων : Με την διαμονή, την
εστίαση, τη προμήθεια «αυθεντικών» ειδών λαϊκής τέχνης , τις ντισκοτέκ και τη μπαρότσαρκα εντός ελεγχομένου χώρου…Εξ
άλλου οι κρουαζιέρες διακινούν πειθήνιες μάζες επισκεπτών χωρίς να αφήνουν αξιοσημείωτα οφέλη στις
τοπικές κοινωνίες και χωρίς να οικειώνουν
τους επισκέπτες με τη πραγματικότητα των
νέων προορισμών…
Ο «ενσταβλισμένος» σε θύλακες πολυτελείας τουρισμός, ουσιαστικά
οδηγεί στην πτώχευση του «περιηγητικού βιώματος» και στην ομογενοποίηση των προορισμών ως απλών
τόπων συμβατικού ξεδώματος… Ο τουρίστας
που βρίσκεται σε ένα θύλακα αναψυχής στην Τυνησία ή στην Ισπανία κάλλιστα
μπορεί να φαντασιώσει το ότι βρίσκεται στην Ελλάδα (!) της Πύλου ή του
Τοπλού Κρήτης - αν η προ μακρού σχεδιαζόμενη
εκεί επένδυση ευοδωθεί.
Το εκκολαπτόμενο τουριστικό «είδος» - «κεντρομόλο», αγοραφοβικό, σκηνοθετημένο, αν και όχι πλειοψηφικό - βάζει σε
κίνδυνο την επιθυμητή χωρική διάχυση του ταξιδιωτικού ρεύματος και ακυρώνει πολλές τοπικές προσδοκίες για
την ανάπτυξη υποδομών κάθε είδους : Για συγκοινωνιακά έργα, για σοβαρές
περιβαλλοντικές προδιαγραφές στη δόμηση, για πολιτιστικές δραστηριότητες.
Πρόκειται για ένα φαινόμενο αναπτυσσόμενου δυϊσμού ανάμεσα στα τουριστικά γκέτο και την
υπόλοιπη χώρα, που είναι αντίστοιχο με τον δυϊσμό ανάμεσα στις ελεγχόμενες
οικιστικές περιοχές ορισμένων χωρών (ΗΠΑ, Γαλλία, Βραζιλία) και στις περιοχές
κατοικίας της «πλέμπας», με την
εγκληματικότητα και την αποδιοργάνωση….
Η εξέλιξη
αυτή αποδυναμώνει τις κινήσεις υποστήριξης του ελληνικού τοπίου : Οι τερατογενέσεις στην ύπαιθρο και ιδιαίτερα η άτακτη διασπορά της εξοχικής
κατοικίας, οι γιγαντιαίες
ανεμογεννήτριες σε εξέχοντα σημεία του χώρου,
η μετατροπή δασικών εκτάσεων σε
σεληνιακά πλάνα λόγω επιφανειακών εξορύξεων,
προσλαμβάνουν μια νέα δυναμική εις βάρος του δημοσίου συμφέροντος…….
Ο συμβατικός
τουρισμός υπηρετεί λιγότερο τις περιφερειακές οικονομίες, στην ελληνική και
ευρωπαϊκή κλίμακα : Κυρίως παράγει
κέρδη προς όφελος των κεντροευρωπαϊκών Tours operators , ενώ παράλληλα υποβαθμίζει το ίδιο το
τουριστικό προϊόν . Γι αυτό μια άλλη επαναδιαπραγμάτευση, με νέες, ολιστικές και οικο-λογικές σκέψεις επί του ζητήματος, είναι απολύτως
αναγκαία….
*Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΑΥΓΗ στις 12.7.2012. Πολλές από τις ιδέες του έλκουν την καταγωγή τους στο βιβλίο «Ο άλλος τουρισμός», Εναλλακτικές Εκδόσεις 1998. Η φωτογραφία εν όψει είναι από τη βόρεια Κύθνο, με θέμα το σπίτι ενός καλλιτέχνη αγνώστων στοιχείων : Που ενάντια στη συμβατική αρχιτεκτονική προσέδωσε καλλονή και λειτουργικότητα σε ένα παραδοσιακό κτίσμα....
