Η Ελλάδα εκτός Ελλάδας, οι Έλληνες εκτός εαυτού

Η αθλιότητα των Μνημονίων συν την καρπαζοεισπρακτορική ιδεολογία του εγχώριου ηγετικού κυκλώματος, όχι μόνο καταστρέφει άμεσα τη χώρα αλλά και την αποστερεί από εκείνες τις δημιουργικές δυνάμεις, που θα μπορούσαν να της προσδώσουν νέα ταυτότητα. Διαβάζω στην «Καθημερινή» το ρεπορτάζ της Ιωάννας Φωτιάδη («Patriotaki, ερχόμαστε Αυστραλία») και φρίττω μπροστά στη πληροφορία ότι μερικές χιλιάδες προσφεύγουν στο www.patriotaki.com για να οργανώσουν τα της μετάβασης ή επιστροφής τους μόνο στην Αυστραλία….
Χάνονται άνθρωποι, αλλά ακόμη χάνονται ή υποσιτίζονται ιδέες, συλλήψεις, καλλιτεχνικές προσεγγίσεις, όλα όσα θέλουν ένα περιβάλλον δημιουργικής αντιπαράθεσης. Ο κοινωνικός λόγος χάνει ένταση αλλά και έκταση, καθώς η έμφαση μετατοπίζεται, ο δε «ζωτικός χώρος» καταλαμβάνεται από συζητήσεις και άλλες δορυφορικές ιδέες σχετικά με την ελληνική υπόθεση.

Πρόσφατα, με αφορμή το πέρασμα από την Αθήνα του Σερζ Λατούς, θεωρητικού της αποανάπτυξης, σημείωσα τον ιδιαίτερα «επιδερμικό» χαρακτήρα με τον οποίο η μορφωμένη κοινή γνώμη προσπέρασε την συζήτηση για ένα άλλο οικονομικό μοντέλο, με ποιότητα στα προϊόντα, στην εργασία, στην ολότητα της ζωής. Σε αντίθεση με μια κοινωνία εύρωστη και δυναμική, που μπορεί να βάζει βαθιά και δυνατά προβλήματα στον εαυτό της, μια κοινωνία αφασιακή όπως η δική μας «έχει το μυαλό της αλλού», οι δε σκέψεις της είναι ρηχές.
Το αποτέλεσμα είναι να μας διαφεύγει η αξιολόγηση διαφόρων υποδειγμάτων σκέψης που ξεφεύγουν από τα κατεστημένα, «οικονομίστικα» κηρύγματα. Λόγου χάρη, χτες και προχτές στην Αθήνα, έγινε το συνέδριο του περιοδικού ΙΣΤΟΡΕΙΝ (7ο) για την « Η ιστορία της εργασίας. Νέες προσεγγίσεις σε ένα διαρκές ζήτημα».Διαβάζοντας το περιεχόμενο μιας από τις πολλές εισηγήσεις ( Θανάσης Καράβατος: Ψυχοπαθολογία και ψυχοδυναμική της εργασίας) διέκρινα μέσα στα πλαίσιά της ένα ακατέργαστο «διαμάντι», σχετικά με την παραδοσιακή ποιότητα εργασίας και το κατά πόσο αυτή μπορεί να σημαίνει κάποια πράγματα σε μια νεοφιλελεύθερη εποχή όπως η σημερινή.


Αντιγράφω από το κείμενο του Καράβατου, μια επαφή ενός τουρίστα και ενός χωρικού στη Νότια Αμερική :

«Παρατηρώ έναν Ινδιάνο, σε κάποιο χωριό της Ν. Αμερικής, που φτιάχνει μια φλογέρα από καλάμι και ακολουθεί η εξής συνομιλία:
– Μ’ αρέσει η φλογέρα. Θα την αγοράσω. Πόσο κοστίζει;
– Πέντε νομίσματα señor.
– Μου φαίνεται ακριβή. αν αγοράσω έξι πόσο θα μου τις δώσεις;
(Βέβαια περιμένω να πληρώσω λιγότερο για κάθε φλογέρα αλλά έρχεται αμέσως η απάντηση)
– Θα κοστίσει επτά νομίσματα η κάθε μια, señor.
(Κάπως σαστισμένος συνεχίζω το πείραμα)
– Κι αν παραγγείλω μια δωδεκάδα;
– Σ’ αυτή τη περίπτωση θα κοστίσει δέκα νομίσματα η φλογέρα, señor.
– Για κοίτα! Όσο πιο πολλές φλογέρες παραγγέλνω τόσο μεγαλύτερο κέρδος θα βγάλεις, αλλά αντί να με ενθαρρύνεις να παραγγείλω περισσότερες, με αποθαρρύνεις.
(Ο ινδιάνος με κοιτάει μ’ ένα αινιγματικό και ελαφρά κοροϊδευτικό χαμόγελο σαν να λέει “αυτοί οι τουρίστες είναι σίγουρα παράξενοι άνθρωποι”).
– Μα φυσικά señor. Να φτιάξω μια φλογέρα είναι διασκέδαση. να φτιάξω έξι θα βαρεθώ. Κι αν είναι να φτιάξω δώδεκα δεν το αντέχω».

Λέω κι εγώ : Η στάση του Ινδιάνου απέναντι στην εργασία βάζει ένα γενικότερο θέμα οικονομικής αποτελεσματικότητας, όπου η αξία του προϊόντος δεν καθορίζεται μόνο από την ποσότητα της εργασίας – όπως τίθεται από την κλασική «εργασιακή θεωρία της αξίας»- αλλά και από την ποιότητα της εργασίας, από το κατά πόσο αυτή είναι ευχάριστη, δημιουργική , ή αντίθετα πληκτική και αγχωτική : Όσο πιο ευχάριστη η εργασία παραγωγής του προϊόντος, τόσο μικρότερο το κόστος παραγωγής του προϊόντος….

Ποιοι όμως και σε ποιο βαθμό μπορούν να ασχολούνται και να προωθούν τέτοιες συλλήψεις, όταν η έρευνα στην Ελλάδα ανθυπολειτουργεί και οι Έλληνες λόγιοι παίρνουν το δρόμο μιας άλλης διασποράς;

YΓ. Εν όψει, έργο της Εύας Περσάκη