Έχει δικαίωμα ένα άτομο ή πολλά μαζί ή μια συλλογικότητα μικρή ή μεγάλη, ας πούμε ένα Κράτος, να σχηματίσουν εμπεριστατωμένη άποψη για ένα προϊόν ή μια υπηρεσία και να ενεργήσουν με βάση αυτή την άποψη ; Είναι δυνατόν μια υπερκείμενη συλλογικότητα να οριοθετεί αυτό το δικαίωμα , βάζοντας στο απυρόβλητο ορισμένες παραγωγικές διαδικασίες;
Είναι δυνατόν ένας «εξ αδιαιρέτου κίνδυνος» -π.χ. ο κίνδυνος από τη χρήση των πυρηνικών - να τεμαχισθεί και να αναληφθεί από όποιον ενδιαφέρεται να τον αναλάβει;
Δεν είναι η πρώτη και δεν προβλέπεται να είναι η τελευταία φορά, που κάποιοι ηγετικοί κύκλοι της ΕΕ «τοις Αμερικανών (χ)ρήμασιν πειθόμενοι» ενδίδουν εις βάρος της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης και της ελευθερίας της έκφρασης.…Γιατί οι προτάσεις που θα εξεταστούν στο Συμβούλιο Υπουργών στις 14.10.2010 για τους Γενετικά Τροποποιημένους Οργανισμούς υπονομεύουν και τις δυο αξίες – αλληλεγγύη και δικαίωμα έκφρασης.
Ακολουθεί το άρθρο του δικηγόρου και διδάκτορα της Νομικής Γιώργου Μπάλια :
Η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΕ ΓΙΑ ΤΑ ΜΕΤΑΛΛΑΓΜΕΝΑ: ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ Ή ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ ΤΟΥ ΑΔΙΕΞΟΔΟΥ;
Πρόσφατα (13-7-2010) η Επιτροπή πρότεινε την αλλαγή της νομοθεσίας για τους Γενετικά Τροποποιημένους Οργανισμούς (ΓΤΟ). Με την αλλαγή αναγνωρίζεται πλέον στα κράτη μέλη η δυνατότητα να αρνηθούν ή να περιορίσουν την καλλιέργεια στην επικράτειά τους των ΓΤΟ οι οποίοι έχουν εγκριθεί προηγουμένως από τα αρμόδια ευρωπαϊκά όργανα. Δηλαδή ένας ΓΤΟ που έλαβε άδεια για καλλιέργεια διότι η αξιολόγηση του κινδύνου που έγινε από την αρμόδια επιστημονική αρχή (EFSA) έδειξε ότι δεν θα υπάρχουν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία και στο περιβάλλον, δεν θα μπορεί αυτομάτως να κυκλοφορήσει ελεύθερα σε όλα τα κράτη μέλη, όπως συνέβαινε μέχρι τώρα.
Στο εξής, σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής, ένα κράτος μέλος για να αρνηθεί ή να περιορίσει την καλλιέργεια στο έδαφός του ενός εγκεκριμένου ΓΤΟ μπορεί να προβάλει λόγους που δεν συνδέονται με την επιστημονική αξιολόγηση σχετικά με τις αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην υγεία. Μπορεί δηλαδή να επικαλεστεί μόνο άλλους λόγους (κοινωνικούς, οικονομικούς, ηθικούς κλπ). Η άρνηση, ωστόσο, έχει δύο προϋποθέσεις: πρώτον, δεν θα μπορεί να επικαλείται λόγους προστασίας του περιβάλλοντος και της υγείας, και δεύτερον, θα πρέπει να είναι σύμφωνη με τη νομοθεσία της ΕΕ και του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ).
Οι παραπάνω προβλέψεις φαίνονται εκ πρώτης όψεως ότι ικανοποιούν εκείνα τα κράτη που αρνούνται την καλλιέργεια ΓΤΟ στο έδαφός τους, κάτι που ως τώρα δεν μπορούσαν να κάνουν. Ωστόσο μια προσεκτικότερη ανάγνωση θα μας οδηγήσει σε άλλα συμπεράσματα καθώς τίθενται τρία σημαντικά ζητήματα.
Το πρώτο έχει να κάνει με το ότι η προτεινόμενη ρύθμιση μπορεί να οδηγήσει σε επανεθνικοποίηση της κοινής αγροτικής πολιτικής (ΚΑΠ) αφού το κάθε κράτος μέλος θα έχει τη δική του πολιτική για την καλλιέργεια ΓΤΟ. Εν όψει του ότι ενδέχεται να εξαπλωθεί η καλλιέργεια ΓΤΟ τίθεται από τα ίδια τα πράγματα ένα σημαντικό πολιτικό ζήτημα που πρέπει προηγουμένως να εξεταστεί και να ληφθεί υπόψη. Αποδεχόμαστε ή όχι την επανεθνικοποίηση της ΚΑΠ;
Το δεύτερο έχει να κάνει με το ότι η προτεινόμενη ρύθμιση έρχεται σε αντίθεση με μια βασική αρχή του ευρωπαϊκού δικαίου, την αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας των προϊόντων. Μάλιστα δε, επειδή μέχρι τώρα η ως άνω αρχή περιφρουρήθηκε απόλυτα από το Δικαστήριο της ΕΕ είναι πολύ πιθανό, σε περίπτωση που αχθεί τέτοια υπόθεση ενώπιον του, να θεωρηθεί ως παράνομο μέτρο. Κατά συνέπεια δημιουργείται ένα μείζον ζήτημα νομικής ασφάλειας.
Το τρίτο ζήτημα έχει να κάνει με το ότι η προτεινόμενη ρύθμιση, είναι πολύ πιθανό (αν όχι βέβαιο) να έρχεται σε αντίθεση με τη νομοθεσία του ΠΟΕ. Η νομολογία άλλωστε του ΠΟΕ δεν αφήνει κανένα περιθώριο, ιδίως η απόφαση για τους ΓΤΟ με αντιδίκους τις ΗΠΑ και την ΕΕ όπου, ως γνωστόν, ηττήθηκε η δεύτερη. Μια επί πλέον σημαντική διάσταση του εν λόγω προβλήματος είναι ότι ένα μικρό κράτος μέλος που κάνει χρήση της δυνατότητας απαγόρευσης δεν θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τις ΗΠΑ στον ΠΟΕ διότι οι προϋποθέσεις προετοιμασίας της δίκης είναι πολύ απαιτητικές (σύνταξη εκτενούς και εξαιρετικά δύσκολης έκθεσης αξιολόγησης του κινδύνου, αμοιβές ειδικών κλπ) και θα αδυνατεί να ανταποκριθεί τουλάχιστον στο ίδιο επίπεδο. Επί πλέον πρέπει να λάβουμε υπόψη και τη διαφορά πολιτικής ισχύος μεταξύ των ΗΠΑ και οποιουδήποτε άλλου μικρού ή έστω μεσαίου κράτους.
Με βάση τα όσα περιγράψαμε παραπάνω η υιοθέτηση της πρότασης της Επιτροπής θα οδηγήσει σε αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που εκ πρώτης όψεως προβάλλουν. Δηλαδή στη νομιμοποίηση της ντε φάκτο καλλιέργειας ΓΤΟ και όχι στην απόρριψή τους. Η διέξοδος λοιπόν βρίσκεται στην άρνηση της πρότασης με ταυτόχρονη αποδοχή, βελτίωση και υλοποίηση των συμπερασμάτων του Συμβουλίου Υπουργών Περιβάλλοντος στις 5 Δεκεμβρίου 2008. Μεταξύ αυτών τα σημαντικότερα είναι: α) Η αλλαγή του τρόπου αξιολόγησης του κινδύνου από την EFSA, η στενότερη σχέση της με τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών και η εμπλοκή του κοινού από το πιο πρώιμο στάδιο. β) Η αναγνώριση της δυνατότητας να λαμβάνονται υπόψη οι γεωγραφικές και περιβαλλοντικές ιδιαιτερότητες των κρατών μελών με ιδιαίτερη έμφαση στα ευαίσθητα οικοσυστήματα και στη βάση αυτή να επιβάλλονται απαγορεύσεις ή περιορισμοί καλλιέργειας ΓΤΟ. γ) Η αναγνώριση της δυνατότητας να λαμβάνονται υπόψη και οι κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις από την καλλιέργεια ΓΤΟ.
Όλα τα παραπάνω, με την κατάλληλη επεξεργασία αλλά και την ουσιαστική συνεργασία των κρατών μελών με την ΕΕ, μπορούν να αποτελέσουν την αποτελεσματική διέξοδο από τη σημερινή στασιμότητα. Ειδικότερα, η αποδοχή τους θα οδηγήσει στο να εκδημοκρατισθεί η διαδικασία λήψης των αποφάσεων (από το πρώτο στάδιο της αξιολόγησης των κινδύνων μέχρι και το τελικό της διαχείρισής τους από τα αρμόδια πολιτικά όργανα). Επί πλέον θα καταστεί αποτελεσματικότερη η αντιμετώπιση της αντιπαλότητας με τις ΗΠΑ στο πλαίσιο του ΠΟΕ. Άλλωστε το επίδικο ζήτημα στον ΠΟΕ είναι μόνο εάν και κατά πόσο υπάρχει αξιολόγηση του περιβαλλοντικού κινδύνου και δεν εξετάζονται τυχόν προβαλλόμενοι κοινωνικο-οικονομικοί λόγοι.
Το Συμβούλιο Υπουργών Περιβάλλοντος στις 14 Οκτωβρίου 2010 δεν πρέπει να ακολουθήσει τη λογική που επικράτησε στο Συμβούλιο Υπουργών Γεωργίας πρόσφατα (27.9.2010) και που οδήγησε σε αδιέξοδο. Μπορεί και πρέπει να δρομολογήσει τα πράγματα προς την κατεύθυνση που περιγράψαμε παραπάνω, ιδίως όσοι εκπροσωπούν κράτη με σταθερή άρνηση στην καλλιέργεια ΓΤΟ όπως η χώρα μας. Άλλωστε έχουν μαζί τους τη συντριπτική πλειοψηφία των Ευρωπαίων πολιτών και όλες τις διεθνείς ΜΚΟ.
