Ποια Ευρώπη; Ποιο ευρώ;

του  Γιώργου Ραυτόπουλου

Ζούμε σε μια σκοτεινή ήπειρο. Μια ήπειρο με νεφελώδες παρόν και δυσανάγνωστο μέλλον. Διαιρεμένη ανάσα ανάμεσα σε νότο και βορρά, σε πλούσιες δηλαδή και φτωχές χώρες, όπου πλούσιες είναι εκείνες του βορρά και φτωχές οι αντίστοιχες του νότου η Ευρώπη διαλύεται μέσα στον εαυτό της.

Η ισχύς και η ιδεολογική υπεροχή, της κοινωνικής δημοκρατίας που είχε θεμελιωθεί σ' ένα μεταπολεμικό πολιτικό σύστημα αποσυντίθεται με ρυθμούς ανεξέλεγκτους. Τα σημαντικότερα στηρίγματα του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου, ο κεϊνσιανισμός, το κράτος πρόνοιας ο δημόσιος τομέας και τα ισχυρά εργατικά συνδικάτα έχουν καταρρεύσει. 

Οι αλλαγές το τελευταίο τέταρτο του 20^ου αιώνα υπήρξαν δραματικές. Ο καπιταλισμός, ο οποίος μετά από δύο παγκόσμιους πολέμους έδειχνε να χάνει έδαφος, αναδείχτηκε, μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, σε μοναδικό παράγοντα οικονομικής ισχύος και πολιτικής επιρροής. Η ηγεμονία της αγοράς επεκτάθηκε με ρυθμούς ανεξέλεγκτους την ίδια ώρα που η εξουσία της δημοκρατίας συρρικνώθηκε ανησυχητικά και η εθνική κυριαρχία αποδυναμώθηκε και αμφισβητήθηκε ή ελέγχθηκε από αντιδημοκρατικά κέντρα που καθοδηγούνται από ισχυρά οικονομικά συμφέροντα. Ο ρόλος των εθνικών κοινοβουλίων περιορίστηκε και το δημοκρατικό έλλειμμα αυξήθηκε.

Η ολοκληρωτική ελευθερία που απολαμβάνουν οι καπιταλιστικές επιχειρήσεις και η απόλυτη ανελευθερία στην οποία έχουν οδηγηθεί δισεκατομμύρια άνθρωποι σ' ολόκληρο τον κόσμο, αναδεικνύει τις νέες μορφές αντίθεσης που επέβαλλε η ανανεωμένη ηγεμονία του παγκόσμιου καπιταλισμού. Περισσότερη αγορά, λιγότερη δημοκρατία, περισσότερη εμπορευματοποίηση, λιγότερος πολιτισμός, περισσότερη ελευθερία του κεφαλαίου, λιγότερη ελευθερία των πολιτών.

Ο καπιταλισμός της καταστροφής επελαύνει ανεμπόδιστος καταστρέφοντας τις ζωές δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Η ισότητα, η κοινωνική δικαιοσύνη, τα ατομικά και συλλογικά δικαιώματα, η ανθρώπινη προσωπικότητα, η ατομική ταυτότητα, η ίδια η δημοκρατία βρίσκονται κάτω από μια διαρκή απειλή. 

Ο 21^ος αιώνας προδιαγράφει ήδη έναν κόσμο που θα χαρακτηρίζεται από την απόλυτη ηγεμονία της αγοράς αλλά και από μια ισχυρή προδιάθεση των υπερασπιστών της ανθρώπινης αξιοπρέπειας για την διαμόρφωση όρων κοινωνικής αλληλεγγύης και ενός νέου ανθρωπισμού.

Η  Ευρώπη του 21^ου αιώνα δεν είναι πλέον πατρίδα της ελευθερίας του ουμανισμού και της αλληλεγγύης αλλά ένα εφιαλτικό εργαστήριο πολιτικού, οικονομικού και κοινωνικού πειραματισμού.

Μια εμμονή επομένως των ευρωπαϊκών θεσμών σε πολιτικές που αλλάζουν το νόημα και το περιεχόμενο της δημοκρατίας και που οδηγούν τους λαούς της Ε.Ε. στην εξαθλίωση, θα υπέκρυπτε όχι πρακτικές που αντιστρατεύονται τις αξίες της   δημοκρατίας, αλλά προθέσεις που οδηγούν σε μια δημοκρατία απωθητική, διχαστική, αυταρχική και αλαζονική.

Οι ευκαιρίες που είχε κατά περιόδους η ευρωπαϊκή δημοκρατία να επιβάλλει την υπεροχή της απέναντι στην καπιταλιστική βαρβαρότητα, είτε δεν αξιοποιήθηκαν από τις ανίκανες να διαχειριστούν τις σύγχρονες προκλήσεις και εκείνες που μεταφέρει το μέλλον ηγεσίες, είτε σπαταλήθηκαν. 

Σήμερα η Ευρώπη είναι εγκλωβισμένη ανάμεσα στην αβεβαιότητα μιας προσχηματικής αντιπαράθεσης μεταξύ μεγάλων και μικρών χωρών και μιας αμφίρροπης αναμέτρησης ανάμεσα στον ουμανισμό και την φυλετική εξόντωση, ανάμεσα στις αυτοκρατορικές ψυχώσεις της Γερμανίας και τους εθνικούς αυτοπροσδιορισμούς, ανάμεσα σ' ένα φορτισμένο από επιτυχίες και αποτυχίες παρελθόν, ένα εφιαλτικό παρόν και ένα σκοτεινό μέλλον.

Η θεμελιακή αντίθεση του ουμανιστικού και πνευματικού που συμβόλιζε κάποτε η Ευρώπη μα το υλικό και κυνικό που εξέφραζε η Αμερική έπαψε να υπάρχει. Μαζί άλλαξε και η Ευρώπη που για πολλές δεκαετίες υπήρξε το ασφαλές καταφύγιο μιας μεγάλης ανθρωπιστικής κληρονομιάς. 

Από λίκνο του ουμανισμού του πνευματικού, του ανθρωπισμού και της αλληλεγγύης έχει μετατραπεί σε απωθητικό πρότυπο της βαρβαρότητας και των βίαιων ταξικών διαχωρισμών.

Παραδομένη στους μανιασμένους ανέμους της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και στη στρατηγική της Γερμανίας για μια γερμανική Ευρώπη  σβήνει  σιγά - σιγά.  Όλοι οι κατασκευασμένοι μύθοι που επινοήθηκαν για να εγκλωβίσουν τους λαούς στο όραμα μιας δήθεν μεγάλης, ενιαίας και ευημερούσας Ευρώπης έχουν καταρρεύσει.

Σύγχρονοι μύθοι όπως εκείνος της οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης και του ΕΥΡΩ επενδύονται με τα απαραίτητα ψευδώνυμα αποενοχοποιούνται και υιοθετούνται πρόθυμα από την ευρωπαϊκή δεξιά αλλά και την μεταλλαγμένη Αριστερά για να χρησιμοποιηθούν σε βάρος του κόσμου της εργασίας.

Αντίθετα στοιχεία που κάποτε συγκροτούσαν το ταξικό όραμα των δυνάμεων της Αριστεράς και του εργατικού κινήματος, συκοφαντούνται, χλευάζονται, ενοχοποιούνται και εγκαταλείπονται.

Το ΕΥΡΩ χρησιμοποιήθηκε ως το χρήσιμο εργαλείο για τη βίαιη ανατροπή των κοινωνικών κατακτήσεων που είχαν επιτευχθεί με τους αγώνες της Αριστεράς και την ουσιαστική συμβολή της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας πριν η τελευταία υποταχθεί στα θέλγητρα του νεοφιλελευθερισμού. Και η δημοκρατία; Η δημοκρατία βρίσκεται παντού σε υποχώρηση. Νεοφιλελευθερισμός, ρατσισμός και αυταρχισμός προελαύνουν. 

Απογυμνωμένη από κάθε στοιχείο ανεκτικότητας, αλληλεγγύης και ανθρωπισμού η Ευρώπη, απάνθρωπη, προκλητικά αδιάφορη, υποκριτική και κυνική, χτίζει τείχη για να κλείσει απ' έξω τους «καταραμένους» του τρίτου κόσμου. Οι θιασώτες του φασισμού δεν κρύβουν την ικανοποίηση τους.

Το πολιτικό σύστημα της χώρας μας , γερασμένο, αποστεωμένο, αμήχανο, απομονωμένο, αποιδεολογικοποιημένο και υποταγμένο στους στρατηγικούς σχεδιασμούς των κυρίαρχων κύκλων της ευρωπαϊκής ελίτ, βυθίζεται καθημερινά και περισσότερο στην ανυποληψία, στην απαξίωση και στη γενικευμένη λαϊκή  περιφρόνηση.

Βιώνουμε, άραγε μια περίοδο μεταδημοκρατίας και κυριαρχίας των πρόσωπων πολυεθνικών επιχειρήσεων, των μονοπωλίων και του κεφαλαίου; Και αν είναι έτσι τότε πως μπορούμε να ορίσουμε τη δημοκρατία στις μέρες μας ; Μπορεί να αναγεννηθεί ή έχει ηττηθεί οριστικά;  Πως θα μπορούσε να διαμορφωθεί μια  νέα κοινωνικοπολιτική βάση της δημοκρατίας; Και η Αριστερά; Ποιες είναι οι σύγχρονες συντεταγμένες της Αριστεράς;

Η ιστορία της Αριστεράς, είναι μια ιστορία αποτυχιών αλλά και υπερβολών ατολμίας και σε κάποιες ιστορικές περιόχους….Παρ' όλα αυτά θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι η ευρωπαϊκή διαδρομή  της    δημοκρατίας  σημαδεμένη πότε   από νίκες   και πότε από ήττες   πότε   από επιτυχίες και τότε από  αποτυχίες στηρίχτηκε πάντα  στο  πάθος    και στους ασυμβίβαστους αγώνες της Αριστεράς.

Το θέμα επομένως δεν είναι να επινοήσουμε έναν καινούργιο ορισμό για τη δημοκρατία, αλλά να ανακαλύψουμε και να αναδείξουμε την πραγματική της ουσία και να την κάνουμε πραγματικότητα, να περάσουμε δηλαδή από την αστική  δημοκρατία σε μια εξ ολοκλήρου ανθρώπινη δημοκρατία, από την παρηκμασμένη και διαμεσολαβητική  στην άμεση δημοκρατία.

Η Λαϊκή Ενότητα αποτελεί σήμερα μία εγγυητική προϋπόθεση.

Ασφαλώς και δεν αρκεί η δημοσιοποίηση προθέσεων για την αντικατάσταση της απαξιωμένηςκαι παρηκμασμένης πολιτικής τάξης, με μια νέα πολιτική, οραματική ιδέα, που θα σηματοδοτήσει την αναγκαία ριζοσπαστική, δημοκρατική, σοσιαλιστική και πατριωτική ουτοπία. Θα απαιτηθεί αντίθετα μια βασανιστική, υπεύθυνη, επίμονη, επίπονη και τολμηρή προσπάθεια την οποία και πρέπει να οργανώσουμε. Αυτός είναι ο ρόλος μας. Αυτός είναι ο δρόμος μας. Αναφορά μας είναι το μέλλον.

Η συγκρότηση ενός παλλαϊκού δημοκρατικού σοσιαλιστικού και πατριωτικού μετώπου που θα συσπειρώνει, θα εμπνέει και θα κινητοποιεί τις κοινωνικές δυνάμεις και ιδιαίτερα τον κόσμο της εργασίας που αποτελεί την μαχόμενη πρωτοπορία τους είναι όσο ποτέ αναγκαία.

Η επαναφορά της ανόθευτης δημοκρατίας είναι και όρος και προϋπόθεση. Μέσα στο ρευστό πολιτικό κλίμα που αποτελεί το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της περιόδου που διανύουμε η δημοκρατία αναζητάει ψηλαφιστά το μελλοντικό της πρόσωπο. Το δικό μας χρέος είναι να την επαναθεμελιώσουμε σε στέρεες βάσεις, σε τέτοιες βάσεις που θα αποτρέπουν μελλοντικές απόπειρες για υπονόμευση της.

Ως σοσιαλιστές, επομένως, οφείλουμε να ξαναστήσουμε τα θεμέλια  της δημοκρατίας  στη  Χώρα μας  διεκδικώντας εκείνα τα πολιτικά, δημοκρατικά και κοινωνικά δικαιώματα τα οποία οι εν αποσυνθέσει πολιτικές δυνάμεις αρνούνται ακόμα και να συζητήσουν. Το δεύτερο που οφείλουμε είναι να στηρίξουμε τα αυτόνομα κινήματα στα οποία ήδη έχω αναφερθεί με τρόπο που θα τους εξασφαλίσει την δυνατότητα να προασπίσουν τα δημοκρατικά επιτεύγματα και να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για τη διεύρυνση τους. Αυτό είναι το βασικό καθήκον μας σήμερα, αυτό αποτέλεσε τον πυρήνα κάθε ευρύτερης δημοκρατικής ώθησης στο παρελθόν και αυτή είναι η ουσία του σοσιαλισμού που πρέπει να κατοχυρώσουμε, να περιφρουρήσουμε και να ανανεώσουμε.

Αν η πρώτη ρήξη λοιπόν, στην οποία οφείλουμε ως σοσιαλιστές να πρωταγωνιστήσουμε είναι η ρήξη με τη νεοφιλελεύθερη Ευρώπη και η έξοδος από το ευρώ, που αποτελεί μηχανισμό δυνάστευσης των λαών της Ευρώπης και κυρίως του κόσμου της εργασίας, η ρήξη με το χρεοκοπημένο, απαξιωμένο, αναξιόπιστο, φθαρμένο και καταδικασμένο στις συνειδήσεις του κόσμου της εργασίας πολιτικό σύστημα, μ' αυτό το πολιτικό δηλαδή τερατούργημα, είναι η άλλη σημαντική προτεραιότητα μας.

Ασφαλώς, δεν αρκεί από μόνη της μια άρνηση, ή η απλή δέσμευση που σηματοδοτεί ενδεχομένως μια νέα ριζοσπαστική δημοκρατική σοσιαλιστική και πατριωτική ουτοπία. Απαιτείται κάτι που υπερβαίνει κάθε στερεότυπο και κάθε σύγχρονο ψευτοπροοδευτικό πολιτικό αφήγημα.

Η δημοκρατία ούτως η άλλως οφείλει να επανεξετάσει τις αξίες της στο φως των νέων κοινωνικών προτεραιοτήτων και ιδανικών και οφείλει να αποδείξει ότι είναι ικανή να προσαρμόσει τους στρατηγικούς της σχεδιασμούς και τις μεθόδους της στις απαιτήσεις και στις προκλήσεις των ταραγμένων καιρών που ζούμε. Η πραγματική δημοκρατία εξάλλου υπερβαίνει κατά πολύ τις προσχηματικές πολιτικές ελευθερίες και την τυπική ισότητα. Αλλά για μια τέτοια δημοκρατία, για πρόοδο και ελευθερία, θα μπορέσουμε να μιλήσουμε μόνο και όταν η γερμανική Ευρώπη θα έχει παραχωρήσει τη θέση της στην εξουσία   των λαών της Ευρώπης.

Αντιλαμβάνομαι, ασφαλώς, ότι το εγχείρημα αυτό είναι τολμηρό, δύσκολο. Και τα τολμηρά εγχειρήματα απαιτούν τολμηρές αποφάσεις, αποφάσεις που θα έρχονται σε σύγκρουση με τις παραδοσιακές μορφές οργάνωσης και τις παραδοσιακές μορφές πολιτικής αντιπαράθεσης. Θεμελιακή προϋπόθεση επιτυχίας αυτού του τολμηρού πολιτικού εγχειρήματος, είναι η αναγνώριση του πρωτοποριακού ρόλου της κοινωνίας και των κινημάτων της και η ειλικρινής συνεργασία μαζί τους. Με αυτά τα κινήματα στο περιθώριο και την υποτίμηση του ρόλου τους και της δυναμικής τους κάθε τέτοια προσπάθεια είναι καταδικασμένη να αποτύχει. Ο απεγκλωβισμός τους επομένως από το περιθώριο και τη σκιά και η δραστηριοποίηση τους στο καμίνι των μαζικών κινημάτων εκεί δηλαδή που γράφεται η πραγματική ιστορία είναι η αναγκαία συνθήκη.

Αν λοιπόν από τώρα, επιδείξουμε αποφασιστικότητα, δύναμη, θάρρος, φαντασία έμπνευση και όραμα είμαι βέβαιος ότι θα κερδίσουμε το μέλλον.

Βαθιά επομένως πίστη μου, είναι ότι η επέλαση της καπιταλιστικής βαρβαρότητας θα ανακοπεί. Ένα νέο κοινωνικοπολιτικό υποκείμενο, φορέας μιας νέας ιστορίας και μιας σύγχρονης ουσιαστικής, άμεσης και ανόθευτης δημοκρατίας     μια νέα προγραμματική πρόταση διαποτισμένη από ριζοσπαστικές ιδέες, που θα ενισχύουν την αληθινή ελευθερία των πολιτών και την πραγματική δημοκρατία, μια νέα πειστική επιχειρηματολογία ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό ένα νέο οραματικο σχέδιο για την κοινωνία της ισότητας, της δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης μπορεί να αποτελέσει τη σπίθα για τις μελλοντικές πυρκαγιές. Πάντα εξάλλου το φως διαδέχεται το σκοτάδι. Το ίδιο θα συμβεί και τώρα, αν αποφασίσουμε να συγκρουσθούμε με την ιστορία μας και να αναμετρηθούμε με το πεπρωμένο μας. Αν δεν το κάνουμε, αν δεν το τολμήσουμε τότε πολύ φοβάμαι ότι όχι μετά από πολύ καιρό αλλά μετά από λίγο, η πατρίδα μας δεν θα είναι παρά μια σκοτεινή χώρα μέσα σε μια σκοτεινή ήπειρο. Είμαι βέβαιος ότι δεν είναι αυτό το μέλλον που οραματιζόμαστε για την χώρα μας. Η ρήξη με τη νεοφιλελεύθερη, αυταρχική και αλαζονική Ευρώπη και η έξοδος από το ευρώ είναι ο δρόμος. Δεν θα πρόκειται για περίπατο. Ο δρόμος μας δεν θα είναι στρωμένος με λουλούδια. Η σύγκρουση επομένως θα είναι σκληρή, ανελέητη. Αλλά θα είναι μια σύγκρουση ατομικής αξιοπρέπειας και εθνικής   περηφάνιας. Οι φωτιές που συνεχίζουν να καίνε   κάτω από τις στάχτες που αφήνει πίσω της η νεοφιλελεύθερη βαρβαρότητα προσφέρουν τα πρώτα δείγματα μιας εικόνας δανεισμένης από το μέλλον.