Πέρασε η Τουρκία την πόρτα του “The Apprentice” και μένουν μέρες για να αλλάξει ο κόσμος!

του Αλέξανδρου Δρίβα *
Η ώρα της κρίσης έφτασε για την Τουρκία. Το δεκαετές σήριαλ της τουρκικής «ανυπακοής» στη Δύση, ολοκληρώνεται σε 15 μέρες.
Βγάζοντας εκτός τα ελληνοτουρκικά και επομένως, κάθε δικαιολογημένη συναισθηματική φόρτιση, είναι στα όρια του φαιδρού το ότι στον κόσμο της ταχύτητας και της διάχυσης της πληροφορίας, η Δύση χρειάστηκε 10 έτη για να αντιληφθεί ότι η Τουρκία δεν μπλοφάρει και πως το τουρκικό σχέδιο που ξεκίνησε από την άρνηση της διέλευσης αμερικανικών στρατευμάτων από το τουρκικό έδαφος προς το Ιράκ το 2003, απλώς έμπαινε το 2009 στην τελική του εφαρμογή.
Η Τουρκία επιθυμούσε να είναι ο «Διγενής Ακρίτας» της Δύσης κατά τον Ψυχρό Πόλεμο. Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, επιδίωξε σταδιακά το να καταστεί ο αντίστοιχος «Διγενής Ακρίτας» για λογαριασμό της αναδυόμενης Ανατολής.
Η Τουρκία αποφάσισε να «αναποδογυρίσει» τον χάρτη καθώς πολύ απλά, ποντάρει στο ότι ο παγκόσμιος ηγεμόνας εντός του 21^ου αιώνα, θα προέλθει από την Ασία. Η Δύση έκανε ό,τι μπορούσε για να κάνει πράξη την περιβόητη-κλισέ φράση, να κρατήσει δηλαδή στο μαντρί την Τουρκία, πιστεύοντας οτι η Τουρκία στο τέλος θα πραγματοποιήσει τη μεγάλη επιστροφή. Οι S-400 είναι απλώς η τελευταία σταγόνα του μαρτυρίου της σταγόνας της γεωπολιτικής «Περιμέτρου» (Rimland) και σε 15 μέρες από σήμερα, μπορεί ο κόσμος να είναι πολύ διαφορετικός, όχι μόνο για τα ελληνοτουρκικά και τις εν γένει σχέσεις Τουρκίας-Δύσης.

• Η Αμερική έχασε τον έλεγχο της Τουρκίας στα χρόνια του Ομπάμα.

            Μια 8 ετία ολόκληρη, πήγε χαμένη με την Τουρκία. Ήταν η κρίσιμη 8ετία όπου η Τουρκία αποθρασύνθηκε. Σε αυτήν την οίηση της Τουρκίας, συνέβαλε αποφασιστικά η άνευ λόγου «λατρεία» του Προέδρου Ομπάμα στον Ερντογάν. Όταν ο Πρόεδρος Ομπάμα κατάλαβε περί τίνος πρόκειται, ήταν σχετικά αργά. Από τη λατρεία περάσαμε στον κατευνασμό δια πάσα νόσον…Είναι σίγουρο ότι κανείς δεν μπορεί να μετρήσει τις φορές που πήγαν στην Τουρκία οι Κύριοι Μπαϊντεν και Κέρρυ για να «ηρεμήσουν» το άγριο σκυλί της Μεσογείου. Τα αποτελέσματα ήταν αυτά που γνωρίζουμε και είδαμε όλοι. Να νιώθει άνετα ο Ερντογάν με το να σπείρει τον αντιαμερικανισμό.
Από το καλοκαίρι του 2016 η Τουρκία του ΑΚΡ θεωρεί πως το πραξικόπημα έγινε με αμερικανικό συντονισμό. Η ψυχοσύνθεση του Σουλτάνου είναι τέτοια, που προσωποποιεί πολιτικά ζητήματα. Ο ιδιότυπος ρεαλισμός του ανθρώπου που απειλεί καθημερινά, Έλληνες, Ελληνοκύπριους, Εβραίους και Αμερικανούς, έχει βρει ένα ανυπέρβλητο εμπόδιο…το λένε “The Apprentice”.

• Ο Τραμπ…νιώθει πλέον ελεύθερος.

            Ο Μαϊκ Πενς, ο Μαϊκ Πομπέο και πολλοί άλλοι αξιωματούχοι των ΗΠΑ, έχουν μιλήσει με τα λόγια που θα ήθελε να ακουστούν, ο Ντόναλντ Τραμπ. Ο Αμερικανός πρόεδρος, ως παλιομοδίτης, δεν αρέσκεται στο να περιμένει. Το περασμένο καλοκαίρι, έκανε μια απλή επίδειξη δύναμης στον Ερντογάν για το πώς μια αμερικανική ανάρτηση σε social media, μπορεί να προκαλέσει χάος. Ως παίκτης «περιοριοσμένου ορθολογισμού» * ο Ερντογάν συνεχίζει να προκαλεί τις ΗΠΑ, πιστεύοντας ότι δε θα δράσουν με τον ίδιο τρόπο που έδρασαν για τον πάστορα.
Ο Ντόναλντ Τραμπ είναι ένας λήπτης απόφασης ο οποίος μοιάζει με το ρόλο του στο “Τhe Apprentice”.  Ο Τραμπ «απολύει» όποιον δεν μπορεί να συνεργαστεί με τους όρους του. Η διαφορά του με τον Ερντογάν είναι ότι υπακούει στο στρατηγικού τύπου λακωνικό απόφθεγμα που συμπεριέλαβε ο Πλούταρχος. «Τα λόγια σου να είναι ίσα με τα όπλα σου». Ως πρόεδρος της υπερδύναμης, ο Τραμπ μπορεί να πραγματοποιήσει κάθε απειλή που εκστομίζει, είτε την ξεκινά ως μπλόφα, είτε όχι. Ο Ερντογάν μπλοφάρει κατά μεγάλο ποσοστό, λόγω της χαοτικής διαφοράς ισχύος που χωρίζει ΗΠΑ και Τουρκία.

• Μετά την παύση των ψιθύρων στην Ουάσινγκτον για την ύπαρξη Russian Gate, ο Τραμπ νιώθει άνετα. Αυτό είναι κάτι που μπορεί να το πληρώσει πολύ ακριβά η Τουρκία. Για την Αμερική, η απώλεια της Τουρκίας που θα συνοδευτεί από ρωσική δορυφοριοποίησή της, είναι εφιάλτης. Όχι γιατί η Ρωσία μπορεί οικονομικά να συντηρήσει τους όψιμους συμμάχους της αλλά γιατί μπορεί μελλοντικά, σαν ώριμο φρούτο, η Τουρκία να περάσει στην κινεζική σφαίρα επιρροής.

Μην ξεχνάμε πως το ίδιο το Harvard έχει εκπονήσει έρευνα για τις σχέσεις Ρωσίας και Κίνας στην κεντρική Ασία και στη Μέση Ανατολή και το συμπέρασμά του είναι πως η Κίνα (προσώρας) μια χαρά βολεύεται με την ρωσική πολιτική άμυνας και ασφάλειας στην περιοχή, όσο εκείνη κερδίζει πολύτιμο, οικονομικό χρόνο. Την Κίνα την ενδιαφέρει η οικονομική διείσδυση και η Τουρκία παίζει σημαντικό ρόλο στο κινεζικό One Belt -One Road.

• Αν δεν κάνει ο Σουλτάνος την στροφή 180 μοιρών, ο κόσμος θα αλλάξει.

            Η Τουρκία του ΑΚΡ έχει ένα τεράστιο δίλημμα. Μπορεί να ονομαστεί ως δίλημμα του Putnam. Πρόκειται ουσιαστικά για την δύσκολη ανάγκη εξισορρόπησης μεταξύ επιταγών εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής, που προκύπτει μπροστά σε έναν λήπτη απόφασης για θέματα εξωτερικής πολιτικής. Χονδρικά, ένα πολύ ισχυρό κράτος, επηρεάζεται λιγότερο από τις εκάστοτε διεθνείς συνθήκες. Οι ΗΠΑ μπορούν να υπακούσουν περισσότερο τις εσωτερικές επιταγές που προκύπτουν από την εσωτερική τους πολιτική καθώς εν πολλοίς, διαμορφώνουν τις διεθνείς συνθήκες.

• Η Τουρκία, δεν μπορεί να πράξει το ίδιο. Το τουρκικό παράδοξο είναι ότι ο Ταγίπ Ερντογάν, ελέω αυτοκρατορικού συνδρόμου και μεγαλομανίας, εδώ και πολλά χρόνια πράττει με βάση τις εσωτερικές πολιτικές επιταγές και παραγνωρίζει τις διεθνείς συνθήκες που επικρατούν. Η περιφρόνησή του προς αυτές, φαίνεται με τον τακτικισμό τον οποίο εφαρμόζει.

Αν ο Σουλτάνος συνεχίζει να έχει μετά από 15 μέρες, την ίδια άποψη, τότε το ντόμινο εξελίξεων θα είναι τεράστιο. Ο Τραμπ γνωρίζει καλά ότι ένας οικονομικός στραγγαλισμός της Τουρκίας από τις ΗΠΑ θα έχει ευρωπαϊκό ντόμινο. Να είμαστε σίγουροι πως με τις σχέσεις τις ψυχρές μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε, ο Τραμπ δεν πολυκαίγεται για τις πιθανές επιπτώσεις που θα έχουν οι κυρώσεις κατά τις Τουρκίας στα ευρωπαϊκά κεφάλαια που έχουν επενδυθεί στην Άγκυρα.

• Κατά τραγική ειρωνεία, το Δόγμα Τρούμαν και η επίσημη έναρξη του Ψυχρού Πολέμου, ξεκίνησε με την οικονομική βοήθεια που ενέκρινε το Κογκρέσο σε Ελλάδα και Τουρκία, μετά τον περίφημο λόγο του Τρούμαν στις 12 Μαρτίου 1947. Η Ελλάδα πήρε 300 εκ $ και η Τουρκία 100 εκ $ καθώς το Αιγαίο ήταν ο κρίκος που ένωνε Μεσόγειο, Βαλκάνια και Μέση Ανατολή. Οι συσχετισμοί ισχύος στην περιοχή, μπορεί να αλλάξουν άρδην και η Ρωσία θα αποκτήσει απόλυτο πλεονέκτημα στη Μέση Ανατολή, αν συνυπολογίσουμε και την ένταση μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν.

Ο καταλύτης στην πιθανή «κωλοτούμπα» του Ερντογάν (που πάλι θα είναι γεμάτη απώλειες για την Τουρκία) είναι οι αμερικανορωσικές σχέσεις. Και σε αυτές υπάρχουν μεγάλες δυσκολίες καθώς για να ελευθερώσει η Μόσχα από την «ομηρία» την Τουρκία, απαιτεί τουλάχιστον μερίδα του λέοντος στη Συρία και βέβαια…την Ουκρανία! Θα δεχθούν οι ΗΠΑ να σβήσουν από την ιστορία την υλοποίηση της στρατηγικής του Μπρεζίνσκι στην Ουκρανία για την Τουρκία;
Όπως αναφέραμε παραπάνω, οι σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ, Ρωσίας και Κίνας θα αλλάξουν και αυτό θα επηρεάσει και την αναποφάσιστη και αδρανή Ε.Ε, στο με ποιες από τις δυνάμεις που αναφέρθηκαν θα είναι «εταίρος» και με ποιές «σύμμαχος». Η γεωστρατηγική αξία της Τουρκίας η οποία ενώνει τον Καύκασο με τα Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή με τη Μεσόγειο και την Μαύρη Θάλασσα με την Κεντρική Ασία, μπορεί να προκαλέσει πολύ μεγάλες αλλαγές στον κόσμο όπως τον γνωρίζαμε.

• Η Ελλάδα και η Κύπρος.

            Ο άξονας «3+1» μεταξύ Ελλάδος, Ισραήλ, Κύπρου και ΗΠΑ έχει οικοδομηθεί για να μείνει. Ουδέποτε υπήρξε μια ευκαιριακή συμμαχία όπως αρκετοί πίστεψαν στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Ακόμη και αν η Τουρκία ξαναγίνει «τσιλιαδόρος» της Δύσης, η κατάσταση στην ανατολική Μεσόγειο δε θα έχει ξανά «γεωπολιτικό μονόδρομο» την Άγκυρα.
Αν ο Ερντογάν δεν κάνει την στροφή στις επόμενες 20 μέρες, (ο γράφων θεωρεί πως το πολιτικό κόστος των κυρώσεων που θα επιβληθούν στην Τουρκία, θα διευκολύνει τον Ερντογάν να κάνει την στροφή, καθώς θα μπορεί να πει ότι έκανε πίσω για χάρη του λαού του και άρα ίσως κάποιες μέρες, να αφήσει τις κυρώσεις, όπως έγινε και με τον πάστορα.) η Ελλάδα και η Κύπρος οφείλουν να φτιάξουν νέα περιφερειακή πολιτική. Τι σημαίνει αυτό;

• Το όραμα της «ευρωπαϊκής προοπτικής» της Τουρκίας, θα γίνει ευπώλητο βιβλίο λογοτεχνίας, πάντως όχι βιβλίο διεθνούς πολιτικής. Η Ελλάδα θα καταστεί (μαζί με την Κύπρο) σύνορο της Δύσης και επομένως, ο νέος «Διγενής Ακρίτας» του δυτικού κόσμου. Μην κάνει εντύπωση η θετική στροφή για την αναγνώριση της Γενοκτονίας των Ποντίων ακόμη και από ανθρώπους που λίγο ήθελαν -σε Ελλάδα- να την πουν και αυτήν «ατύχημα». Εκ των πραγμάτων, έχουμε αρχίσει να καταλαβαίνουμε πως η Τουρκία, είτε γιατί η μπλόφα της απέτυχε, είτε γιατί έφερε τον εαυτό της σε μια κατάσταση all or nothing, αποφάσισε να προχωρήσει ακόμη και σε μη συμφέρουσες λύσεις για εκείνην.

Σε κάθε περίπτωση, η μελέτη του χειρότερου σεναρίου (worst case scenario) και η προετοιμασία του γι’αυτό, οφείλει να είναι η πρώτη μέριμνα του Ελληνισμού, καθώς όπως έχουμε πει πολλές φορές, αυτό είναι και το νόημα της στρατηγικής.
(*) Διεθνολόγος – Συντονιστής Παρατηρητηρίου Ανατολικής Μεσογείου (Τομέας Ρωσίας-Ευρασίας και Ν/Α Ευρώπης) στο Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων.