Ο τουρκικός Δούρειος Ίππος και ο νέος δρόμος του μεταξιού

του Γιάννου Χαραλαμπίδη
Δεν είναι καθόλου απλό το γεωπολιτικό παιχνίδι στην περιοχή μας και ευρύτερα. Είναι πολύ πιο περίπλοκο και, ως εκ τούτου, θέλει καλή ανάγνωση για τη λήψη αποφάσεων, που αφορούν και την Κύπρο και τα ενεργειακά της προγράμματα. Πέραν των τριμερών ή τετραμερών, πρόσφατων και παλαιότερων, θα πρέπει κάποιος να εξετάσει πού βρίσκει τόση αυτοπεποίθηση ο Ταγίπ Ερντογάν να υψώνει τον τόνο της φωνής του στις ΗΠΑ και περίπου να αδιαφορεί, εάν η σχέση του με τη Μόσχα και το Ιράν θα ήταν δυνατό να του προκαλέσει μεγαλύτερο κόστος απ’ ό,τι όφελος. Το ερώτημα που απασχολεί πλέον τη Δύση είναι το εξής: Είναι η Τουρκία ο Δούρειος Ίππος της Δύσης, δηλαδή της ΕΕ, των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ; Πώς μπορεί να είναι τόσο σίγουρη για τη σχέση της με τη Ρωσία; Είναι όντως σίγουρη ή πρόκειται για την κλασική περίπτωση της πολιτικής του εκκρεμούς, που σημαίνει ότι κινείται μια προς τις ΗΠΑ και μια προς τη Ρωσία, αναλόγως των συμφερόντων της; 

 

Τριμερής συμμαχία και ο πνιγμός του Ερντογάν

 

Ό,τι βλέπεις υπάρχει, αλλά, ό,τι δεν βλέπεις, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει. Ο νέος δρόμος του μεταξιού, όπως τον χαρακτηρίζει η τουρκική διπλωματία, δεν είναι ορατός από την Κύπρο ή την Ευρώπη ή τις ΗΠΑ διά γυμνού οφθαλμού. Και, όμως, οι Τούρκοι ισχυρίζονται ότι υπάρχει και ότι μπορεί να αναπτυχθεί ακόμη περισσότερο, με κέρδη που θα φθάνουν τα 21 τρισεκατομμύρια δολάρια τον χρόνο. Τι εννοούν ως νέο δρόμο του μεταξιού; Εννοούν τον άξονα Τεχεράνης, Κωνσταντινούπολης και Μόσχας, που καλύπτει τον χώρο της Ευρασίας και έχει απώτερο στόχο να επεκταθεί προς την ενδοχώρα της Αφρικής, καθώς και προς τη Μέση Ανατολή από εμπορικής, παραγωγικής και ενεργειακής πλευράς, χωρίς, βεβαίως, να παραλείπεται και η στρατιωτική. Καθόλου, δε, τυχαίο δεν είναι ότι η Μόσχα επιδιώκει να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο με την πώληση σύγχρονων οπλικών συστημάτων, όπως είναι οι S-400 στην Τουρκία και οι παλαιότερης γενεάς S-300 στο Ιράν, όπως και στην Ινδία, καθώς και σε άλλες χώρες, με απώτερο στόχο να δημιουργηθεί μια ευρύτερη αντιπυραυλική ρωσικής προελεύσεως ομπρέλα στον χώρο της Ευρασίας. Γιατί, λοιπόν, οι ΗΠΑ ανέχονται τον Ερντογάν; Αφενός, διότι δεν έχουν εναλλακτική εσωτερική επιλογή, καθότι ο Τούρκος Πρόεδρος ελέγχει το κράτος με μια ιδιόμορφη ισλαμογενή δικτατορία με έντονα δυτικά χαρακτηριστικά, και, αφετέρου, επειδή φοβούνται ότι στην περίπτωση ανατροπής του θα  δημιουργηθεί, επί του παρόντος, μια ανεξέλεγκτη κατάσταση, από την οποία μπορεί να ξεπηδήσει ένα νέο ιδιόμορφο Ιράν. Προτιμούν να φτάνει το νερό ώς το στόμα του Ερντογάν, να αισθάνεται δηλαδή τον φόβο του πνιγμού, και να τον ελέγχουν, τουλάχιστον στα βασικά, μέσω οικονομικών και άλλων μέτρων, όπως συνέβη προ μερικών μηνών.  

 

Από την Ευρασία στις Βρυξέλλες 

 

Η Μόσχα θέλει να έχει τον έλεγχο της Ευρασίας, όπου το πεπρωμένο της την έταξε να βρίσκεται και να έχει συμμάχους και να δύναται να αισθάνεται ασφαλής από την όποια απειλή των ΗΠΑ. Αν δει κάποιος τον χάρτη, θα διαπιστώσει ότι οι Αμερικανοί, από την Ασία ώς την Αφρική και τη  Βόρεια Ευρώπη ώς τα σύνορα με τη Ρωσία, ελέγχουν όλες τις θαλάσσιες διαβάσεις και με τον στόλο τους μπορούν να έχουν, μαζί με τους συμμάχους τους, εγκλωβισμένη τη Ρωσία. Η Συρία και οι Βάσεις της Ταρτούς είναι μια από τις ρωσικές διεξόδους και η περιοχή μας, λόγω των κοιτασμάτων φυσικού αερίου, αυξάνει τη γεωπολιτική της σημασία. Επί του παρόντος, είναι πρόδηλον ότι το παιχνίδι ελέγχεται από το Ισραήλ με τη σύμφωνη γνώμη των ΗΠΑ και με την εμπλοκή μεγάλων αμερικανικών και ευρωπαϊκών πετρελαϊκών κολοσσών. Η Ρωσία επέλεξε να παίξει με την Τουρκία, λόγω του Turkish Stream, των μεγάλων εμπορικών συναλλαγών και της ατομικής ενεργειακής πολιτικής της Άγκυρας, αφού αυτή είναι που οικοδομεί τον πυρηνικό σταθμό του Άκιουγιου. Ταυτοχρόνως, είναι ο κύριος τροφοδότης της Τουρκίας σε φυσικό αέριο, κυρίως μέσω του Blue Stream, και τώρα οι ενεργειακές σχέσεις των δύο χωρών ενισχύονται, αφού, όπως ανακοινώθηκε την περασμένη εβδομάδα, το υποθαλάσσιο τμήμα του Turkish Stream ολοκληρώθηκε. Και, προφανώς, θα αρχίσει η παροχή αερίου προς την Τουρκία και  θα προχωρήσει ο αγωγός για διοχέτευση ενέργειας και προς χώρες της Ευρώπης. Οι Αμερικανοί δεν έχουν ανακοινώσει την αντίθεσή τους ή τη λήψη μέτρων στην περίπτωση του Turkish Stream, όπως συνέβη με τον Βόρειο Αγωγό 2 από τη Ρωσία προς τη Γερμανία, αλλά, βεβαίως, δεν είναι ικανοποιημένοι όταν αυξάνεται η ενεργειακή και κατ’  επέκτασιν η πολιτική εξάρτηση χωρών-κλειδιά, όπως είναι η Γερμανία και η Τουρκία. Είναι τέτοια η σχέση πλέον της Τουρκίας με την ΕΕ, που στην περίπτωση που της δοθεί δικαίωμα πλήρους ένταξης, το ερώτημα που εγείρεται είναι ανάλογο με εκείνο του γερμανικού ζητήματος: Εάν, δηλαδή, θα έχουμε μια ευρωπαϊκή Τουρκία ή μια τουρκική Ευρώπη. Δεν είναι τυχαίον ότι γίνεται, πλέον, λόγος για αναστολή, ακόμη και για διακοπή των ενταξιακών διαδικασιών και τη δημιουργία μιας ειδικής σχέσης, επί τη βάσει της λεγόμενης εμβάθυνσης της τελωνειακής ένωσης. 

 

Στρατηγικό εργαλείο

 

Ερώτημα: Όταν η ΕΕ και δη τα μεγάλα της κράτη, όπως η Γερμανία και η Γαλλία, φοβούνται ότι η Τουρκία, εάν πάρει καθεστώς πλήρους ένταξης, θα αποτελέσει έναν Δούρειο Ίππο που θα οδηγήσει στην άλωση και στη διάλυση των Βρυξελλών, πώς είναι δυνατόν οι ηγεσίες του ΔΗΣΥ και του ΑΚΕΛ να θέλουν να φτεροκοπούν από χαρά, όταν τους δίδει σημασία ο Τούρκος Πρόεδρος; Τις προάλλες, μάλιστα, η κ. Μέρκελ ενοχλήθηκε, γιατί ο Ερντογάν παρευρέθη στους γάμους του ποδοσφαιριστή της Άρσεναλ, Μεζούτ Οζίλ, διότι θεωρεί ότι κάθε κίνηση του Τούρκου Προέδρου έχει ως απώτερο στόχο να δημιουργήσει προβλήματα εντός της Γερμανίας, διά της χρήσης της τουρκικής εκεί μειονότητας, την οποία εκλαμβάνει ως στρατηγικό και πολιτικό εργαλείο επεμβάσεων στα εσωτερικά της Γερμανίας. Όταν η πανίσχυρη Μέρκελ ανησυχεί, εμείς γιατί θα πρέπει να ζούμε στην… κοσμάρα μας, όταν γίνεται λόγος για λύση στην οποία οι Τουρκοκύπριοι και οι έποικοι όχι απλώς θα έχουν δικαιώματα όπως πρέπει, αλλά υπερδικαιώματα, που θα προσφέρουν στην Τουρκία τη δυνατότητα να έχει λόγο διά της πλαγίας οδού;

 

Ας δώσουμε προσοχή... 

 

Εκτός των ανωτέρω, υπάρχει ακόμη ένα ερώτημα: Πώς είναι δυνατόν, από τη μια να υπάρχουν πανηγυρισμοί για την τελευταία Τριμερή (Ισραήλ, Κύπρου, Ελλάδας) με την παρουσία του ΥπΕξ των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο, καθώς και για την κατασκευή του EastMed, που ακυρώνει τον αγωγό προς Τουρκία, και, από την άλλη, να μεταβαίνει ο Έλληνας ΥπΕξ στην Τουρκία για να συζητήσει επανέναρξη των συνομιλιών εκεί απ’ όπου είχαν μείνει στο Κραν Μοντανά, με απώτερο στόχο να καταλήξουμε σε μια λύση δύο ισότιμου καθεστώτος συνιστώντων κρατών; Από τη μια έχουμε την πολιτική της αποτροπής και, από την άλλη, του εξευμενισμού.  

 

Ας δώσουμε επί του θέματος αυτού προσοχή: Τα δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας επί της Κυπριακής ΑΟΖ πηγάζουν από το Σύνταγμα της Ζυρίχης και τη συμμετοχή και αναγνώρισή της διεθνώς, και δη ως κράτους μέλους δύο σημαντικών Οργανισμών, του ΟΗΕ και της ΕΕ. Εάν η υπό συζήτηση λύση υπογραφεί χωρίς την εκ των προτέρων αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία, το νέο πολιτειακό καθεστώς, που θα προκύψει, απειλεί να αλλάξει σχεδόν τα πάντα και δη τις ΑΟΖ, διότι από τώρα η Τουρκία και ο κ. Ακιντζί αξιώνουν: Α. Την παραχώρηση βέτο στο τουρκοκυπριακό συνιστών κράτος στα θέματα του φυσικού αερίου, διότι, κατά τον ισχυρισμό τους, αυτό επιβάλλει η πολιτική ισότητα. Β. Τη νομιμοποίηση των συμφωνιών που έχει υπογράψει το ψευδοκράτος με την Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίων για έρευνα και εκμετάλλευση εντός της κυπριακής ΑΟΖ, κατεχόμενης και μη. Γ. Τη δημιουργία ενός νέου συστήματος ασφάλειας, το οποίο θα ελέγχει η Τουρκία για τους εξής λόγους: α. Η Κύπρος δεν θα έχει στρατό, β. Η Ελλάδα θα είναι μακριά. 

Ακόμη λοιπόν και αν κατασκευαστεί ο EastMed, από τη στιγμή κατά την οποία θα αλλάξει το νομικό καθεστώς της Κύπρου από πλευράς συνταγματικής, εξέλιξη που θα έχει αντίκτυπο και στα δικαιώματά της με βάση το διεθνές δίκαιο, και αφού η Τουρκία θα διαθέτει τη στρατιωτική ισχύ, ο EastMed θα αλλάξει ιδιοκτήτη. Η Τουρκία θα είναι, στην ουσία, η νέα συνιδιοκτήτρια του EastMed και του όποιου αγωγού μέσω Κύπρου και όχι εμείς. 

 

Το κλασικό παράδειγμα 

 

Με την υπό συζήτηση λύση, η Τουρκία δεν ελέγχει μόνον την Κύπρο, αλλά και ολόκληρη την περιοχή ώς τα Βαλκάνια, κάτω από την περιφέρεια της Ευρασίας, και καθιστά εαυτήν πιο αναγκαία για τη Ρωσία, αλλά και για τις ΗΠΑ στο παιχνίδι ισχύος, ενώ ταυτοχρόνως ενισχύει τη θέση της και στο πλαίσιο του νέου δρόμου του μεταξιού. Δεν είναι, μάλιστα, καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι η Τουρκία αναφέρεται πλέον στη «Γαλάζια Πατρίδα», δηλαδή στην επέκτασή της πέραν της ξηράς και προς τη θάλασσα, χωρίς να λαμβάνει υπόψη τι το Διεθνές Δίκαιο καθορίζει. Αντιθέτως, η Άγκυρα θεωρεί ότι διά της ισχύος επανακαθορίζει τις σχέσεις της με τους γείτονές της και τον τρόπο με τον οποίο το Διεθνές Δίκαιο θα εφαρμοστεί. Η Κύπρος είναι κλασικό παράδειγμα. Το βόρειο κατεχόμενο τμήμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, που εμφανίζεται σήμερα ως ψευδοκράτος, επί τη βάσει του κεκτημένου του Κραν Μοντανά, θα αναγνωριστεί διεθνώς ως ισότιμο τουρκοκυπριακό συνιστών κράτος. 

 

 

Εναλλακτικές προτάσεις για Τ/κ και Άγκυρα 

 

Τους κινδύνους που αντιλαμβάνονται η Μέρκελ και άλλοι Ευρωπαίοι ως προς την πολιτική της Τουρκίας, τις κατανοεί και ο Πρωθυπουργός του Ισραήλ, Βενιαμίν Νετανιάχου. Στην τελευταία Τριμερή στο Ισραήλ άφησε έξω από τον ενεργειακό χάρτη την Τουρκία, παρότι, όπως είπε, ήταν οικονομικώς -λόγω εγγύτητας- μια συμφέρουσα επιλογή. Και ποια ήταν η αντίδραση του ΥπΕξ των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο; Ότι κατανοεί! Όχι μόνον τον τουρκικό, αλλά και τον ιρανικό κίνδυνο, αφού η Τεχεράνη είναι η βασική σπόνσορας της τρομοκρατίας. Μόνο το δικό μας κομματικό κατεστημένο δεν κατανοεί. Είτε επιμένει σε έναν έρωτα χωρίς αντίκρισμα με τους Ερντογάν και Ακιντζί, είτε απορρίπτει, χωρίς να προτείνει, στη λογική μιας άγονης αντιπολιτευτικής πολιτικής. Υπάρχουν, βεβαίως, εναλλακτικές επιλογές, όπως οι εξής: Βάση των συνομιλιών πρέπει να είναι το Διεθνές Δίκαιο και το κεκτημένο, που σημαίνει ότι: Σύμφωνα με την αντιδήλωση της ΕΕ, που εκδόθηκε την 21η Σεπτεμβρίου, η Τουρκία θα πρέπει να προχωρήσει στην ομαλοποίηση των σχέσεών της με την Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία, συμφώνως προς το Πρωτόκολλο 10, εντάχθηκε ολόκληρη στην ΕΕ. Στο βόρειο τμήμα της Κύπρου το κεκτημένο δεν εφαρμόζεται, επειδή η κυπριακή Κυβέρνηση δεν ασκεί επαρκή έλεγχο, ως αποτέλεσμα της κατοχής. Πώς είναι δυνατό να πανηγυρίζει σύμπασα η πολιτική ηγεσία, όταν η ΕΕ επαναβεβαιώνει αυτές τις θέσεις, και, από την άλλη, να τις θέτει την ίδια στιγμή στο ράφι; Εάν, λοιπόν, η Τουρκία θέλει να έχει συνεργασία στο φυσικό αέριο με ό,τι το Διεθνές Δίκαιο καθορίζει και όχι με ό,τι η αναθεωρητική της πολιτική επιβάλλει, θα πρέπει να σεβαστεί τις αρχές και αξίες της ΕΕ. Αλλιώς, ούτε αναβάθμιση τελωνειακής ένωσης θα δει, λόγω κυπριακού βέτο, και αυτό θα πρέπει να γίνει ξεκάθαρο προς κάθε κατεύθυνση. Υπό αυτές τις συνθήκες: 

 

1.  Για να συμμετέχει η Τουρκία στα  ενεργειακά, όπως το διεθνές δίκαιο ορίζει, θα πρέπει να αποσύρει τον στρατό της από την Κύπρο και να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία, κατά τρόπον ώστε να λύσουμε το πρόβλημα της συνέχειας του κράτους μετά τη διευθέτηση του προβλήματος. 

2. Εάν οι Τουρκοκύπριοι θέλουν οφέλη από το φυσικό αέριο, δεν θα πρέπει να καταδικάζουν τους εαυτούς τους με αποσχιστικές πολιτικές, που είναι αντίθετες με το Διεθνές Δίκαιο και τις αρχές και αξίες της ΕΕ. Συνεπώς, οφείλουν να σκεφθούν ορθολογιστικά και να αφήσουν στο πλάι τη λογική του πρωτογενούς δικαίου και  να αποδεχθούν την επανενσωμάτωσή τους στην Κυπριακή Δημοκρατία και μαζί με τους Ελληνοκύπριους να προχωρήσουν σε αναθεώρηση του Συντάγματος και σε τροποποίηση διοικητικών αλλαγών που θα βελτιώνουν το δικοινοτικό κράτος της Ζυρίχης και δεν θα το διχοτομούν, όπως το κεκτημένο του Κραν Μοντανά προβλέπει.  

 

Ισχύς μας είναι η διατήρηση της νομικής υπόστασης της Κυπριακής Δημοκρατίας, της οποίας η κυριαρχία ενισχύεται μέσα από περιφερειακές συμμαχίες, οι οποίες μας επιτρέπουν την αποτροπή της τουρκικής απειλής και την ασφαλή εκμετάλλευση του φυσικού αερίου είτε μέσω του EastMed είτε μέσω τερματικού.

 

Πάντως, όχι με αγωγό προς Τουρκία. Τους κινδύνους δεν τους κατανοούμε μόνον εμείς, αλλά και οι Ισραηλινοί, ακόμη και οι ΗΠΑ... Η δε λογική του βέτο επί ζητημάτων ενέργειας, σε περίπτωση που υπογραφεί η υπό συζήτηση λύση, τίποτε άλλο δεν συνιστά παρά μόνο τον νομικό Δούρειο Ίππο της Τουρκίας για τον έλεγχο του φυσικού μας αερίου.

ΠΗΓΗ  SIGMALIVE