Άνθρακες ο -κατά Τσίπρα- θησαυρός της ρηματικής διακοίνωσης

                                      

της Νεφέλης Λυγερού

Την ημέρα που η κυβέρνηση Τσίπρα διεκδικούσε ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή, συμπτωματικά, έφτασε δια της διπλωματικής οδού στην Αθήνα η ρηματική διακοίνωση από τα Σκόπια. Το υπουργείο Εξωτερικών της ΠΓΔΜ το κοινοποίησε στο αντίστοιχο ελληνικό. Σε αυτό ξεκαθαρίζει ότι η γείτονα χώρα έχει ολοκληρώσει τις απαιτούμενες συνταγματικές αλλαγές και έχει κυρώσει τη Συμφωνία των Πρεσπών.

Αξίζει να υπενθυμίσουμε πως η Συμφωνία βασιζόταν εξαρχής στον εξής οδικό χάρτη: Η ΠΓΔΜ θα προχωρούσε σε αλλαγές στο Σύνταγμά της, έτσι όπως προβλέπουν οι “Πρέσπες”. Βασική αλλαγή είναι η αλλαγή της συνταγματικής ονομασίας από “Δημοκρατία της Μακεδονίας” σε “Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας”. Επίσης, η Συμφωνία προβλέπει ότι αναφορές στο Σύνταγμα που παρέπεμπαν σε αλυτρωτισμό ή σε μειονοτικές διεκδικήσεις θα αφαιρούνταν ή θα τροποποιούνταν. Τέλος, ακυρώνει τον ρητό σφετερισμό της αρχαίας μακεδονικής κληρονομιάς από τα Σκόπια.

Από την πλευρά της, με τη Συμφωνία η Ελλάδα αποδέχθηκε οι πολίτες της “Βόρειας Μακεδονίας” να μην ονομάζονται Βορειομακεδόνες, αλλά “Μακεδόνες” με την προσθήκη «πολίτες της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας». Επίσης, αποδέχθηκε η γλώσσα να ονομάζεται “μακεδονική” με την επεξήγηση ότι ανήκει στην οικογένεια των σλαβικών γλωσσών. Τέλος, αποδέχθηκε να επιτρέψει την ένταξη της “Βόρειας Μακεδονίας” στο ΝΑΤΟ και την έναρξη της διαδικασίας ένταξης στην ΕΕ.
Με τη αποστολή της ρηματικής διακοίνωσης, το επόμενο βήμα –σύμφωνα με τον οδικό χάρτη– είναι η κύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών από την ελληνική Βουλή και στη συνέχεια η κύρωση του Πρωτοκόλλου ένταξης της “Βόρειας Μακεδονίας” στο ΝΑΤΟ. Αρχικά, είχε προγραμματιστεί οι δύο ψηφοφορίες να πραγματοποιηθούν την ίδια μέρα, αλλά, λόγω των πολιτικών εξελίξεων, το Μέγαρο Μαξίμου αποφάσισε να επισπεύσει την κύρωση της Συμφωνίας, αφήνοντας για λίγο αργότερα την κύρωση του πρωτοκόλλου ένταξης, επειδή απαιτείται μία διαδικασία.

Διευκρινίσεις από Τσίπρα

Κατά την ομιλία του στη Βουλή για την ψήφο εμπιστοσύνης, ο Αλέξης Τσίπρας αναφέρθηκε στην ρηματική διακοίνωση. Στο τέλος της έχουν προστεθεί δύο παράγραφοι με διευκρινίσεις. Η πρώτη παράγραφος έχει να κάνει με την έννοια nationality και η δεύτερη με τη “μακεδονική γλώσσα”. Αν και τα δύο υπάρχουν αυτούσια ως άρθρα της Συμφωνίας, η κυβέρνηση Ζάεφ τα επαναλαμβάνει ως διευκρινίσεις. Προφανώς, τα επαναλαμβάνει για να προσφέρει ένα επικοινωνιακό επιχείρημα στον Έλληνα πρωθυπουργό.

«Ο όρος nationality αναφέρεται αποκλειστικά στην ιθαγένεια και δεν καθορίζει ούτε προδικάζει το ζήτημα της εθνότητας. Και δεύτερον, η γλώσσα των γειτόνων μας όπως αναφέρεται στην συμφωνία και έχει αναγνωριστεί από τη διάσκεψη του ΟΗΕ το 1977 ανήκει στην ομάδα των νοτιοσλαβικών γλωσσών» δήλωσε στη Βουλή ο Αλέξης Τσίπρας με θριαμβευτικό ύφος.
Ακόμα και διεθνολόγοι που έχουν ταχθεί υπέρ της Συμφωνίας, ομολογούν πως οι διευκρινίσεις περί εθνικότητας είναι ολίγον τι ομιχλώδεις. Ο όρος nationality, που θα αναγράφεται στα διαβατήρια μπορεί να μεταφραστεί και ως εθνικότητα και ως ιθαγένεια. Εάν δεν υπήρχαν δεύτερες σκέψεις από την πλευρά των Σκοπίων θα μπορούσε κάλλιστα να χρησιμοποιηθεί ο όρος citizenship που σημαίνει ξεκάθαρα ιθαγένεια. Είναι σαφές πως οι Σλάβοι της γειτονικής χώρας θα εκμεταλλευτούν τη δυνατότητα που τους δίνει η διπλή ερμηνεία του nationality για να ισχυρίζονται ότι είναι εθνοτικά Μακεδόνες.

«Μακεδονικό έθνος»

Ακόμα, όμως, και εάν αποδεχθούμε ότι το nationality αφορά την ιθαγένεια και όχι την εθνικότητα, γιατί η ιθαγένεια ονομάζεται “μακεδονική” και όχι βορειομακεδονική; Η ιθαγένεια είναι η νομική σχέση του πολίτη με το κράτος. Σε όλες ανεξαιρέτως τις χώρες του κόσμου, το όνομα της ιθαγένειας είναι παράγωγο της κρατικής ονομασίας. Γιατί στη συγκεκριμένη περίπτωση παραβιάστηκε αυτός ο κανόνας; Γιατί η κυβέρνηση Τσίπρα το δέχτηκε; Οι Σλάβοι της ΠΓΔΜ θέλουν μέσα από το όνομα “Μακεδόνας” να νομιμοποιήσουν το ιδεολόγημά τους περί “μακεδονικού έθνους”.
Αυτό αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι και στο τροποποιημένο Σύνταγμα υπάρχουν αναφορές στον “μακεδονικό λαό”. Προς την ίδια κατεύθυνση λειτουργεί και η αναγνώριση από την Ελλάδα ύπαρξης “μακεδονικής γλώσσας”. Αφού και τα Σκόπια αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα τους ανήκει στην οικογένεια των νότιων σλαβικών γλωσσών, γιατί η κυβέρνηση Τσίπρα δεν απαίτησε να ονομαστεί σλαβομακεδονική; Οι Σλάβοι είχαν κάθε συμφέρον να περάσει αυτό που τελικά πέρασε, επειδή στόχος τους ήταν να νομιμοποιήσουν μέσα από τη Συμφωνία των Πρεσπών το ιδεολόγημα του Μακεδονισμού, πράγμα που συνέβη.
Είναι προφανές ότι ο κάθε Σλάβος του γειτονικού κράτους θα μπορεί να δηλώνει, επιδεικνύοντας και το νομιμοποιημένο από την Ελλάδα διαβατήριό του ότι είναι “Μακεδόνας” και μιλάει “μακεδονικά”. Δεν θα συμπληρώνει «ξέρετε είμαι πολίτης της Βόρειας Μακεδονίας» και ότι «η γλώσσα μου ανήκει στην οικογένεια των νότιων σλαβικών γλωσσών»! Οι Αλβανοί της ΠΓΔΜ, για προφανείς λόγους θα προτιμούσαν στα διαβατήρια να αναγράφεται citizenship: Βορειομακεδόνας. Ο Νίκος Κοτζιάς, όμως, δεν χρησιμοποίησε αυτό τον μοχλό πίεσης προς το δίδυμο Ζάεφ-Ντιμιτρόφ για να εξασφαλίσει το αυτονόητο, αυτό που ανεξαιρέτως ισχύει σε όλες τις χώρες του κόσμου.

Ζήτημα νομιμότητας

Όσον αφορά τη συνταγματική αναθεώρηση υπάρχει ένα ζήτημα νομιμότητας, δεδομένου ότι φέρει την υπογραφή του προέδρου της Βουλής και όχι του Προέδρου της Δημοκρατίας Ιβανώφ, όπως προβλέπεται. Η μεθόδευση αυτή έγινε, επειδή ο πρόεδρος Ιβανώφ αρνήθηκε κατηγορηματικά να υπογράψει. Δεδομένου ότι η θητεία του λήγει το επόμενο διάστημα, θα μπορούσε η διαδικασία να παγώσει, προκειμένου το νέο Σύνταγμα να υπογραφεί από το νέο Πρόεδρο Δημοκρατίας. Μία τέτοια καθυστέρηση ήταν εναντίον των πολιτικών σκοπιμοτήτων και στις δύο χώρες οπότε και οδηγηθήκαμε σε αυτή την παρατυπία, την οποία ενδεχομένως να επικαλεστεί στο μέλλον μία κυβέρνηση του VMRO.

Η δημοσιοποίηση του κειμένου της ρηματικής διακοίνωσης επιβεβαίωσε ότι οι Σλάβοι της ΠΓΔΜ κινήθηκαν κακόπιστα και όσον αφορά τις συνταγματικές αλλαγές. Στο άρθρο 36 του Συντάγματος παραμένει ο όρος “Μακεδονία” και τα παράγωγά της. Ο Ζόραν Ζάεφ πρόβαλε τη δικαιολογία ότι η εν λόγω αναφορά έχει ιστορική διάσταση: «Η Δημοκρατία εγγυάται συγκεκριμένα δικαιώματα κοινωνικής ασφάλισης σε βετεράνους του αντιφασιστικού πολέμου και σε όλους τους “μακεδονικούς” εθνικοαπελευθερωτικούς πολέμους, στους ανάπηρους πολέμου, σε εκδιωγμένους και φυλακισμένους για τις ιδέες της ξεχωριστής ταυτότητας του “μακεδονικού λαού” και της “μακεδονικής” πολιτειακής υπόστασης όσο και στα μέλη των οικογενειών τους χωρίς μέσα υλικής και κοινωνικής διαβίωσης. Τα συγκεκριμένα δικαιώματα ρυθμίζονται από το νόμο». Έχει, άραγε, αναρωτηθεί η κυβέρνηση Τσίπρα ποιοι είναι αυτοί οι “μακεδονικοί” εθνικοαπελευθερωτικοί πόλεμοι; Προφανώς αναφέρεται στη διεκδίκηση της ελληνικής Μακεδονίας.
Στο Σύνταγμα υπάρχει ρητή αναφορά στο “μακεδονικό κράτος” [Македонскиот државност]. Πρόκειται για σαφή παραβίαση της Συμφωνίας των Πρεσπών, η οποία ορίζει: «ο επιθετικός προσδιορισμός για το κράτος, τα επίσημα όργανά του και τις άλλες δημόσιες οντότητες θα ευθυγραμμίζεται με το επίσημο όνομα του Δευτέρου Μέρους ή το σύντομο όνομα ήτοι ‘της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας’ ή ‘της Βόρειας Μακεδονίας’» (άρθρο 1.3.ζ).

“Μακεδονικό λαός”

Το πρόβλημα, όμως, εντοπίζεται κυρίως σε ό,τι αφορά τις αναφορές σε “μακεδονικό λαό”. Συγκεκριμένα στην σελίδα με αριθμό 2 γίνεται ξεκάθαρη αναφορά. «Η Δημοκρατία (της Βόρειας Μακεδονίας) θα προστατεύει, εγγυάται και ενισχύει τα χαρακτηριστικά και την ιστορική και πολιτισμική κληρονομιά του μακεδονικού λαού». Αναφορά γίνεται και στον “μακεδονικό λαό” της διασποράς για τον οποίο θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα: «Η Δημοκρατία θα προνοεί για τη διασπορά των Μακεδόνων, του μακεδονικού λαού και τμήματος των Αλβανών, των Τούρκων, των Βλάχων και άλλων, προάγοντας τους δεσμούς με την πατρίδα». Συνολικά υπάρχουν τρείς αναφορές σε “μακεδονικό λαό”, οι οποίες ίσως και ανοίγουν κερκόπορτα για μελλοντικές ερμηνείες.
Το άρθρο 3 ορίζει ότι τα επίσημα έγγραφα και τα έγγραφα της δημόσιας διοίκησης για διεθνή χρήση θα προσαρμοστούν στη νέα ονομασία μέσα σε πέντε(!) ολόκληρα χρόνια, ενώ το άρθρο 4 προβλέπει ότι τα επίσημα έγγραφα και άλλα έγγραφα της δημόσια διοίκησης που προορίζονται για εσωτερική χρήση επίσης θα αλλάξουν μέσα σε μια πενταετία, αλλά με σημείο αφετηρίας το άνοιγμα του αντίστοιχου κεφαλαίου της ενταξιακής διαδικασίας στην ΕΕ! Γιατί άραγε η κυβέρνηση Τσίπρα αποδέχτηκε αυτή την άσχετη διασύνδεση;
Ωστόσο, πρέπει να επισημάνουμε, ότι η ίδια Συμφωνία των Πρεσπών περιλαμβάνει και το άρθρο 7. Σε αυτό οι δύο χώρες συνομολογούν ότι χρησιμοποιούν τις έννοιες “Μακεδονία” και “Μακεδόνας” με αναφορά σε διαφορετικό ιστορικό πλαίσιο και πολιτιστική κληρονομιά. Για την Ελλάδα, σύμφωνα με το άρθρο 7(2) αυτό δεν περιλαμβάνει μόνο τη Βόρεια Ελλάδα, αλλά και τον ελληνικό πολιτισμό, την ιστορία, την κληρονομιά.

Εν μέρει λύνει το πρόβλημα

Η ΠΓΔΜ δεσμεύεται με το άρθρο 7(3) ότι με αυτούς τους όρους ορίζει μια διαφορετική παράδοση και κληρονομιά και με το άρθρο 7(4) δεσμεύεται ότι όλα αυτά δεν έχουν σχέση με τον αρχαίο πολιτισμό και την κληρονομιά και τον πολιτισμό της ελληνικής Μακεδονίας. Το άρθρο 7 της Συμφωνίας εν μέρει λύνει το πρόβλημα του σφετερισμού από τους Σλάβους της ΠΓΔΜ της αρχαίας μακεδονικής κληρονομιάς.
Το σημερινό άρθρο 49 του Συντάγματος αναφέρει: «Η Δημοκρατία φροντίζει για το καθεστώς και τα δικαιώματα των προσώπων που ανήκουν στον μακεδονικό λαό σε γειτονικές χώρες, καθώς και τους Μακεδόνες αποδήμους, βοηθά την πολιτισμική τους ανάπτυξη και προωθεί τους δεσμούς με αυτούς. Η Δημοκρατία φροντίζει για την πολιτιστική, οικονομική και κοινωνική ζωή και τα ασφαλιστικά δικαιώματα των πολιτών της Δημοκρατίας στο εξωτερικό».
Τα προβλήματα που απορρέουν από τη συγκεκριμένη τροπολογία είναι ότι διατηρείται η διάκριση ανάμεσα σε πολίτες της ΠΓΔΜ που κατοικούν στο εξωτερικό και σε “Μακεδόνες” που επίσης κατοικούν εκτός των συνόρων της χώρας. Η αλλαγή που επιχειρείται είναι εντελώς προσχηματική. Αντί για “Μακεδόνες” που κατοικούν σε γειτονικές χώρες, η αναφορά γίνεται σε “Μακεδόνες” που κατοικούν στο εξωτερικό που προφανέστατα περιλαμβάνει βεβαίως και τις γειτονικές χώρες. Εάν δεν δρούσαν κακόπιστα, το Σύνταγμα θα έπρεπε να αναφέρεται σε διασπορά ή αποδήμους.
Σύμφωνα με τα οριζόμενα στη Συμφωνία των Πρεσπών, για να ξεκινήσει η Ελλάδα την κύρωση της Συμφωνίας και του Πρωτοκόλλου ένταξης στο ΝΑΤΟ, θα πρέπει η ΠΓΔΜ να ολοκληρώσει όλες τις εσωτερικές διαδικασίες στο σύνολό τους. Και, μάλιστα, καθ’ ολοκληρίαν. Παρ’ όλα αυτά, η ΠΓΔΜ προσπαθεί με μία επεξήγηση τροπολογίας να αλλάξει μονομερώς τη Συμφωνία.
Ορίζει ότι οι αλλαγές του Συντάγματός της ψηφίζονται μεν τώρα, αλλά θα ισχύσουν μετά την κύρωση (α) της συμφωνίας των Πρεσπών από την Ελλάδα και (β) του πρωτοκόλλου εντάξεως της ΠΔΓΜ στο ΝΑΤΟ. Είναι αυτό ακριβώς που είχαν ζητήσει οι οκτώ βουλευτές του VMRO όταν αποσκίρτησαν και ψήφισαν υπέρ της συνταγματικής μεταρρυθμίσεως. Πρόκειται για σαφή παραβίαση της Συμφωνίας των Πρεσπών.
ΠΗΓΗ  SLPRESS