Διαχείριση απορριμμάτων

Ομιλία της αντιπεριφερειάρχη Κατερίνας Θανοπούλου

10/11/2016

Συναδέλφισσες και συνάδελφοι

συζητάμε σήμερα ένα εκ των κρισιμότερων θεμάτων και χρόνιων προβλημάτων, αυτό της διαχείρισης απορριμμάτων, άρα αφενός του ίδιου του μοντέλου διαχείρισης και της κατεύθυνσης που έχει και αφετέρου των επιπτώσεων του περιβαλλοντικών άρα και κοινωνικών .

Είναι δεδομένο και εκ των πράξεων αλλά και εκ των στόχων, ως αναφέρονται στο σχεδιασμό ότι τόσο οι γενικές κατευθύνσεις όσο και η στρατηγική του ΠΕΣΔΑ, στον οποίο αναφέρεται η ΣΜΠΕ που σήμερα συζητάμε, είναι σε συμφωνία με τις βασικές αρχές των προγραμματικών δεσμεύσεων της Περιφερειακής αρχής. Αρχές που κυρίαρχα εντοπίζονται σε δύο σημεία, αφενός στο δημόσιο, κοινωνικό και αποκεντρωμένο μοντέλο διαχείρισης που ξεκινά από τη διαλογή και την ανακύκλωση στην πηγή και αφήνει το ελάχιστο δυνατό υπόλειμμα μέσα από ένα δίκτυο μονάδων επεξεργασίας και αφετέρου στη συνδιαμόρφωση και συναπόφαση ΟΤΑ Α' και Β' βαθμού.

Ταυτόχρονα το κεντρικό πολιτικό πεδίο και το πεδίο εφαρμογής στη διαχείριση αποβλήτων των υπόλοιπων Περιφερειών- και ενώ ο ΕΣΔΑ δίνει τις κατευθύνσεις, κινούμενος σε θετικό πλαίσιο -έχει σαφώς διαφοροποιηθεί. Η κυβέρνηση δεν φαίνεται να υποστηρίζει πλέον βασικές επιλογές του νέου εθνικού σχεδίου,  καθώς με την από 11/12/2015 Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου υποστηρίζει την προώθηση δημιουργίας εργοστασίων ΣΔΙΤ διαχείρισης σύμμεικτων απορριμμάτων σε αρκετές περιφέρειες της χώρας ( Δυτική Μακεδονία, Ήπειρο, Πελοπόννησο , Ηλεία, Σέρρες) αναλαμβάνοντας την υλοποίηση της ίδρυσής τους, άρα και την χρηματοδότηση.

Επιπλέον το εγχείρημα της συνδιαμόρφωσης με του Δήμους και μέσα από την κατάθεση των τοπικών τους σχεδίων, αλλά και συνολικότερα της συνευθύνης όλων και της αλλαγής κουλτούρας είναι ένα δύσκολο εγχείρημα. Με απλά λόγια η ΦΥΛΗ ήταν και συνεχίζει να είναι ένας “εύκολος” δρόμος ταφής που προφανώς επιβάλλεται να σταματήσει.

Είναι σαφέστατα θετικά τα σημεία που είχα επισημάνει και κατά τη συνεδρίαση, στις 8/9/201 στη συζήτηση του ΠΕ.ΣΥ για τη 2η αναθεώρηση του ΠΕΣΔΑ και σημεία που ορίζονται σήμερα :

- Ακύρωση τον Σεπτέμβρη του 2014 των 4 ΣΔΙΤ, ενέργεια που δηλώνει την πρόθεση εφαρμογής ενός αντιδιαμετρικά αντίθετου μοντέλου με τις φαραωνικού τύπου μονάδες και τα ιδιωτικά εργολαβικά συμφέροντα.

- Προτεραιότητα και έμφαση, σύμφωνα και με τις κατευθυντήριες γραμμές του ΕΣΔΑ, μέσω και των τοπικών σχεδίων(ΤΟΠΣΑ) και των πράσινων σημείων στην πρόληψη, την διαλογή στην πηγή, την ανακύκλωση, την κομποστοποίηση, την επανάχρηση.

- Οι προσδιοριζόμενοι στόχοι εναρμονίζονται με τον ΕΣΔΑ στο ισοζύγιο των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ) για το 2020, καθώς προβλέπεται :

• ανάκτηση με προδιαλογή στο περίπου 53% της ποσότητας των παραγόμενων ΑΣΑ κατά το 2020.
• ανάκτηση από επεξεργασία συμμείκτων στο περίπου 25% της ποσότητας κατά το 2020 σε Μονάδα Επεξεργασίας Απορριμμάτων (ΜΕΑ)
•  τελική διάθεση με ταφή στους ΧΥΤΥ, περίπου στο 22% της ποσότητας κατά το 2020.
  
  - Κατάθεση 64 τοπικών σχεδίων (ΤΟΠΣΑ) σε σύνολο 66 Δήμων, μετά από πρόσκληση και συνεργασία της Περιφερειακής Διοίκησης και το ΕΔΣΝΑ
  
  - Πρόβλεψη ( προβληματική όμως όπως θα πω στη συνέχεια) έξι Μονάδων επεξεργασίας συμμείκτων (2 στον κεντρικό τομέα,1 στην Ν. Αττική, 1 στην Β. ΑΝ Αττική, 1 στην Περιφερειακή ενότητα Πειραιά και αναβάθμιση και επέκταση του ΕΜΑΚ Φυλής) - έξι μονάδων επεξεργασίας βιοαποβλήτων σε δύο φάσεις και σε συνάφεια με τις προηγούμενες.
  
  Ενώ όντως υπάρχει η συνολική θετική κατεύθυνση, δυστυχώς υπάρχουν πέραν των γενικών συνθηκών και κυβερνητικών επιλογών που αναφέρθηκαν, ειδικότερα αρνητικά σημεία που είτε έπρεπε να προβλεφθούν είτε να τροποποιηθούν άμεσα και κατά την κατάθεση του ΠΕΣΔΑ, καθώς καθιστούν μη εφαρμόσιμο το νέο σχεδιασμό, με κίνδυνο είτε καθυστέρησης στην υλοποίηση, άρα συνεχιζόμενης επιβάρυνσης των ήδη βεβαρημένων περιοχών, είτε μερική ή ολική διολίσθηση σε ιδιωτικών και εργολαβικών συμφερόντων υλοποιήσεις.
  
  Συγκεκριμένα :
  
  - Ένα χρόνο μετά την ψήφιση από το ΠΕ.ΣΥ της 2ης αναθεώρησης και σχεδόν μισό χρόνο από την διαβούλευση τα τοπικά σχέδια διαχείρισης δεν έχουν αξιολογηθεί και δεν έχουν στο σύνολό τους ενσωματωθεί, δημιουργώντας αρνητικό πεδίο και στη χρηματοδότηση. Αν σε αυτό προστεθεί η υποστελέχωση των Δήμων και η ανεπάρκεια σε υποδομές και πόρους ο στόχος του νέου σχεδιασμού για ανακύκλωση σε ποσοστό περίπου στο 52% των απορριμμάτων, με ευθύνη των Δήμων, είναι επισφαλής.
  
  - Δεν υπάρχουν οι αναγκαίες χωροθετήσεις και αδειοδοτήσεις ώστε να μπορεί επί της ουσίας να υλοποιηθεί ο σχεδιασμός αυτός στο σύνολό του, με αποτέλεσμα να συνεχίζει η επιβάρυνση της Φυλής, του Γραμματικού και του Σχιστού.
  
  - Δεν εκπονήθηκε έγκαιρα το σύνολο των αναγκαίων μελετών που θα καθιστούσαν ώριμα τα έργα ώστε να χρηματοδοτηθούν.
  
  - Υπάρχουν σοβαρότατα ζητήματα χρηματοδότησης, δυσχεραίνοντας το συνολικό εγχείρημα της δημόσιας διαχείρισης, με δεδομένη την υποστελέχωση και την  απαγόρευση πρόσληψης του αναγκαίου μόνιμου προσωπικού – μνημονιακή δέσμευση- και την γενική ασάφεια στα έργα υποδομών.
  
  Ταυτόχρονα η χρηματοδότηση των ώριμων έργων μέσω ΕΣΠΑ δίνει το 85% με 87% στα ΣΔΙΤ και στις ήδη επιβαρυμένες περιοχές στην Αττική, αφήνοντας ένα ποσοστό μόλις της τάξης του 13% για το εγχείρημα της εναλλακτικής δημόσιας και αποκεντρωμένης διαχείρισης.
  
  - Το πρόβλημα χωροθετήσεων και στις μονάδες επεξεργασίας, με την ταυτόχρονη εκπόνηση μελετών για τις μονάδες επεξεργασίας υπολλειματικών συμμείκτων μόνο  για Φυλή, Σχιστό και Γραμματικό έως τώρα και την πρόταση χρηματοδότησης μέσω ΕΣΠΑ- ως τώρα- των δύο εξ' αυτών – Φυλή, Γραμματικό – και την σε πρώτη φάση επεξεργασία των προδιαλεγμένων αποβλήτων από τρείς μονάδες (Φυλή 100χλδ t, Γραμματικό 20χλδ t και Μέγαρα 10χλδ t) δημιουργεί περαιτέρω επιβάρυνση και όχι αποκέντρωση.
  
  - Η αναφορά στου ΧΥΤΥ προβλέπει την αξιοποίηση του ΧΥΤ Φυλής βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα τους εγκεκριμένους χώρους με τον Ν.3164/2003. Οι μελέτες που θα μπορούσαν να αξιολογήσουν τους χώρους αυτούς, καθώς πολλοί εξ αυτών είτε πλέον δεν ενδείκνυνται π.χ. περιοχή Μουσαμά είτε δεν πρέπει να χρησιμοποιηθούν, ώστε να έχουμε σήμερα τα συμπεράσματα δεν έχουν ολοκληρωθεί. Με αποτέλεσμα να έχει ήδη καθυστερήσει η όποια ίδρυση νέων ΧΥΤΥ σε ένα αποκεντρωμένο σχεδιασμό.
  
  -  Συντηρούνται τα υφιστάμενα ΣΕΔ ( συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης), ενώ είναι αναγκαία η ριζική αναδιάρθρωση του συστήματος ανακύκλωσης με αναδιανομή των πόρων στο Δήμο και τους Δημότες.
  
  - Δεν υπάρχει σαφές χρονοδιάγραμμα οριστικού κλεισίματος του ΧΥΤ Φυλής και προγραμματισμός νέας χρήσης του χώρου.
  
  - Θα πρέπει να είναι σαφής η εξαίρεση της καύσης ως διαδικασίας τελικής διάθεσης.
  
  - Να ενσωματωθεί και να υλοποιηθεί η σωστή απόφαση του ΕΣΔΝΑ για απομάκρυνση του αποτεφρωτήρα
  
   
  
  Κλείνοντας,
  
  - Η δημόσια, κοινωνικά δίκαιη και αποκεντρωμένη διαχείριση αποβλήτων σε όλα τα επίπεδα, με συντονισμό ΟΤΑ Α' και Β' Βαθμού, με επαρκείς πόρους και ανθρώπινο δυναμικό, με στόχο την αλλαγή της κουλτούρας όλων μας είναι και πρέπει να παραμείνει κεντρική επιλογή μας.
  
  - Ο ρόλος της Περιφέρειας Αττικής οφείλει και επιβάλλεται να είναι πολιτικός και στον τομέα της διεκδίκησης από την κυβέρνηση τόσο στις αναγκαίες θεσμικές αλλαγές, όσο και στις αναγκαίες χρηματοδοτήσεις με προτεραιότητα στη βάση του δημόσιου και αποκεντρωμένου μοντέλου διαχείρισης. Ρόλος που θα εναντιώνεται σε μνημονιακές επιλογές υποστελέχωσης και μείωσης πόρων.
  
  - Η ευθύνη είναι όλων μας στην αποτυχία ή στην επιτυχία αυτού του μοντέλου και αναλογεί στην Κυβέρνηση, τις Περιφέρειες, τους Δήμους και τους πολίτες, αλλά δεν είναι σαφώς ισοβαρής.
  
  Δεν μπορώ να δώσω θετική ψήφο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι όπως έβαλα και στο παρελθόν δεν θα βάλω “πλάτη” και δεν θα είμαι έμπρακτα αρωγός στην προσπάθεια ενός σχεδιασμού που επιβάλλεται να πετύχει. Ότι δεν θα υπερασπιστώ τις έως τώρα δύσκολές και σε αντίξοες συνθήκες κινήσεις της Περιφερειακής αρχής και όσες στο μέλλον γίνουν στην κατεύθυνση υλοποίησης αυτού του σχεδιασμού. Όμως το σύνολο των κενών και των ασαφειών, των αναποτελεσματικών τελικά καθυστερήσεων υπερβαίνει τα θετικά βήματα, με κίνδυνο το όλο εγχείρημα να “καταρρεύσει”.
  
  Κρούω τον κώδωνα του κινδύνου μέσω αυτής της ενέργειας, της καταψήφισης της ΣΜΠΕ, προς όλες τις κατευθύνσεις, στην υλοποίηση ενός δύσκολου σχεδίου που δεν χωρούν ούτε εύκολες λύσεις ούτε σπέκουλες που δεν προάγουν το πολιτικό ήθος, ούτε μικροκομματικές κινήσεις.
  
  Ευελπιστώ και θα αγωνιστώ για να υπάρξει κοινωνικά δίκαιη διαχείριση των απορριμμάτων, χωρίς ανισομερή χωρική δυσμενή περιβαλλοντική επίπτωση, με δημόσιο και αποκεντρωμένο χαρακτήρα.
  
  Καταθέτω την τοποθέτησή μου στα πρακτικά καθώς και την τοποθέτηση μου στην ψήφιση της 2^ης αναθεώρησης του ΠΕΣΔΑ, ένα χρόνο πριν,  στην οποία είχα ψηφίσει θετικά με δέσμευση να έχουν γίνει οι ικανές εκείνες ενέργειες που θα καταστούσαν εφικτό τον σχεδιασμό αυτό.