Για τον εορτασμό της 28ης Οκτωβρίου

                                          

                                                                    του Βασίλη Ασημακόπουλου

          «...Και οι ολίγοι αποφασίζουν να πεθάνουν κι όταν κάνουν αυτήνη την απόφαση λίγες φορές χάνουν και πολλές κερδαίνουν. Η θέση που είμαστε σήμερα εδώ είναι τοιαύτη και θα ιδούμε την τύχη μας οι αδύνατοι με τους δυνατούς. Τρεμπιέν (πολύ καλά) λέγει κι αναχώρησε ο ναύαρχος (ο Ντερνύς- Δεριγνύ)».

                                                       

                                               Γιάννης Μακρυγιάννης-Απομνημονεύματα

            Επανέρχεται κατά καιρούς τα τελευταία 20-25 χρόνια μια συζήτηση υπό τη μορφή του ακόλουθου ερωτήματος. Γιατί εορτάζουμε την 28^η Οκτωβρίου και την 25^η Μαρτίου ως εθνικές εορτές, καθώς δεν σηματοδοτούν τη νίκη ή έστω το νικηφόρο τέλος ενός πολέμου ή μιας επανάστασης, αλλά την έναρξη. Το ερώτημα δεν είναι τυχαίο, ούτε αποϊδεολογικοποιημένο. Κρύβεται πίσω του μια προσπάθεια εξορθολογισμού- εξευρωπαϊσμού της αποτίμησης της ιστορικής διαδικασίας στον τόπο μας στα δυτικά πλαίσια, μια μορφή οριενταλισμού που στοχεύει (ακούσια ή εκούσια είναι δευτερεύουσας σημασίας) στην ακύρωση ουσιαστικά εκείνου που ο Νίκος Σβορώνος, προσδιόρισε ως αντιστασιακό χαρακτήρα του ελληνικού έθνους με όρους ιστορικοϋλιστικούς (Σβορώνος Ν., Επισκόπηση Νεοελληνικής Ιστορίας, εκδ. Θεμέλιο, 2007). Δηλαδή ενός εθνούς ή αργότερα ενός εθνικού κοινωνικού σχηματισμού που διαμορφώνεται στην εξέλιξή του και την πάλη του ως κυρίαρχος-κυριαρχούμενος. Η συγκυρία που γεννιούνται ανάλογοι προβληματισμού δεν είναι τυχαία. Ούτε οι ιδεολογικές μορφές  πάλης είναι πλήρως ανεξάρτητες από τις υλικές, αλλά σχετικά αυτόνομες τουλάχιστον για όσες και όσους επιμένουν να κινούνται και να ερμηνεύουν την ιστορική εξέλιξη μέσα από ένα μαρξιστικό πλαίσιο αναφοράς.

Η κυρίαρχη δυναμική του διεθνοποιημένου καπιταλισμού, δηλαδή η συσσώρευση σε παγκόσμια κλίμακα, γνωστή και ως παγκοσμιοποίηση, η υποχώρηση του εργατικού κινήματος στις μητροπόλεις και των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων στην περιφέρεια, οδήγησαν μεταξύ άλλων στην ενίσχυση των τάσεων ιστορικού αναθεωρητισμού μέσα και από μια οπτική ομογενοποιημένης ιστορικής διαδικασίας γραμμικού τύπου εντός της οποίας εντάσσεται και η αστική-ιδεαλιστική ανάλυση του εθνικού φαινομένου ως κατασκευής-επινόησης, η ασυνέχεια του εθνικού φαινομένου, προσφερόμενη ειδικά σε λαούς και έθνη κυριαρχούμενα, μια αποικιακή ανάγνωση, ένα είδος beau pour l’ orient…

          Στην προκειμένη περίπτωση εορτάζουμε την έναρξη ενός εθνικοαπελευθερωτικού (25^η Μαρτίου) ή εθνικοαμυντικού αγώνα (28^η Οκτωβρίου) ακριβώς γιατί εορτάζουμε τη συλλογική πράξη αντίστασης του λαού απέναντι στους κυρίαρχους εισβολείς και κατακτητές. Γι’ αυτό είναι και ανιστόρητες οι κριτικές για τις παρελάσεις. Είναι αντιστασιακό το νόημα και απελευθερωτικός ο συμβολισμός, ο αγώνας για λευτεριά και ανεξαρτησία ενός μικρού, αλλά αποφασισμένου λαού. Και δεν είναι μόνο το ιστορικό γεγονός καθ’ εαυτό της έναρξης του εθνικοαπελυθερωτικού ή εθνικοαμυντικού αγώνα. Είναι και το γεγονός της λαϊκής-αγωνιστικής επιλογής να είναι οι συγκεκριμένες επέτειοι εθνικές εορτές. Δεν πρόκειται για μια πρωτογενή επιλογή του κράτους, των ισχυρών, της αστικής τάξης, των «από πάνω». Απεναντίας αποτελούσε αντιστασιακή διεκδίκηση των «από κάτω».

Η καθιέρωση της 25^η Μαρτίου ήταν συνυφασμένη με την αντι-οθωνική/αντιδυναστική πάλη (ως πότε η ξένη ακρίδα, ως πότε  σκληρός βαυαρός, θα ρημάζει τη δόλια πατρίδα, εγερθήτε αδέλφια καιρός) και ουσιαστικά αποτέλεσε το αίτημα της πρώτης μαζικής κινητοποίησης του φοιτητικού κινήματος στις 25 Μαρτίου 1841 στην Αθήνα (βλ. Λαζος Χρήστος, Ελληνικό Φοιτητικό Κίνημα, 1821-1973, εκδ. Γνώση, σελ. 56-62).         

          Η πρώτη φορά που εορτάστηκε και τιμήθηκε η 28^η Οκτωβρίου 1940, ήταν στις 28 Οκτωβρίου 1941. Στην ήδη από 27 Απριλίου 1941 κατεχόμενη Αθήνα, αντιστασιακές οργανώσεις όπως το ΕΑΜ, η Στρατιά Σκλαβωμένων Νικητών και το Εθνικό Κομιτάτο στις 27 και 28 Οκτωβρίου 1941 κινητοποιήθηκαν για τον εορτασμό της 28^ης Οκτωβρίου, ως πράξη αντίστασης στον κατακτητή. Οι κινητοποιήσεις-εκδηλώσεις έλαβαν τη μορφή στεφανώματος των εθνικών μνημείων στην Αθήνα, με τους πολίτες περνώντας από το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη να αφήνουν από ένα λουλούδι, ενώ συμμετείχαν και οι ανάπηροι πολέμου 1940-1941. Ήταν η πρώτη μαζική λαϊκή κινητοποίηση ενάντια στους κατακτητές στην κατεχόμενη Ευρώπη, έκφραση της αδούλωτης Αθήνας. Ακολούθησαν και πολλές άλλες. Ήταν η πρώτη μαζική εμφάνιση του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου, του ΕΑΜ, που είχε ιδρυθεί μόλις πριν ένα μήνα (27-9-1941). Το κεντρικό του σύνθημα σ’ εκείνη την κινητοποίηση ήταν ΕΑΜ- Τσαρούχι. Την παραμονή, στις 27 Οκτωβρίου 1941 το ΕΑΜ άναψε φωτεινή επιγραφή στον Υμηττό «ΕΑΜ-28 Οκτωβρίου 1940» (βλ. Γλέζος Μ., Εθνική Αντίσταση 1940-1945, εκδ. Στοχαστής 2007, τ. Α΄, σελ. 617-619, Κέδρος Α., Η ελληνική αντίσταση 1940-44, εκδ. Θεμέλιο-Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 2013, τ. Α΄, σελ. 149, Μαργαρίτης Γ. Η Εθνική Αντίσταση, στο συλλογικό Ιστορία των Ελλήνων, εκδ. Δομή, χ.χ.έ., τ. 13, σελ. 295).

          Μετά από έξι χρόνια μνημονιακής παρακμής και καθολικής ήττας και τριών εξουσιών της Ελληνικής Δημοκρατίας και της νομοθετικής και της εκτελεστικής και της δικαστικής εξουσίας (για να μην αναφερθούμε στη λεγόμενη και 4^η εξουσία), των διατελέσαντων κυβερνητικών κομμάτων απέναντι στους διεθνείς πιστωτές και το νεοαποικιακό καθεστώς εξάρτησης, υποτέλειας, υφαρπαγής και φτωχοποίησης που έχει επιβληθεί στη χώρα και τον λαό, αγώνας των «από κάτω» για ανεξαρτησία, δημοκρατία, παραγωγή και κοινωνική δικαιοσύνη. ΟΧΙ σε κάθε  τύραννο, εισβολέα, δυνάστη και εκμεταλλευτή. Αντίσταση και Δημιουργία