Σχέδιο Ανάν, 12 χρόνια μετά. Η ιστορία επαναλαμβάνεται: Ως φάρσα ή ως τραγωδία;*

 * Ομιλία που εκφωνήθηκε στην εκδήλωση της δ.ο. Γαλατικό Χωριό, που έγινε την Τετάρτη 4 Μαΐου στη Λευκωσία.

Αγαπητοί φίλοι, αγαπητοί συνομιλητές,

Καλησπέρα, Χριστός Ανέστη και ευχαριστούμε για την αποψινή παρουσία σας.

Κατ’ αρχάς, να επαναλάβουμε ότι αυτή η εκδήλωση αφιερώνεται στον πρόσφατα εκλιπόντα Σάββα Παύλου, έναν από τους ατίθασους πύργους που υψώθηκαν στις μέρες των πέντε σχεδίων Ανάν. Έναν από τους πιο δυνατούς παίχτες της ωραίας εκείνης αντίστασης. Ας μην πούμε περισσότερα. Τα είπε και τα έγραψε όλα ο ίδιος κατά καιρούς. Αιωνία του η μνήμη.

Κυρίες και κύριοι,

Προφανώς, δεν συντηρούμε την ψευδαίσθηση ότι όλα τελείωσαν στις 24 Απρίλη 2004. Άλλωστε, η επιλογή των αποψινών ομιλητών δείχνει ότι θέλουμε να γίνει επιτέλους ένας ειλικρινής και αμείλικτος διάλογος, όχι μόνο για εκείνες τις μέρες του σχεδίου Ανάν αλλά και για τις επόμενες και για όσα μας οδήγησαν στο σήμερα. Στο σήμερα που γίνεται απαραίτητο, στα μυαλά των «ρεαλιστών», ό,τι απορρίφθηκε πριν από 12 χρόνια και 10 μέρες. Στο σήμερα που τα παράλογα σημεία του σχεδίου Ανάν, για τα οποία θα μιλήσουν, θεωρούμε, οι νομικοί μας, παρουσιάζονται ως κλειδιά του παραδείσου στον βαριά πληγωμένο και μουδιασμένο μπροστά στις εξελίξεις κυπριακό Ελληνισμό.

Αν και εκείνο το ΟΧΙ ήταν ξεκάθαρο και επίσης βαρύ για να το μεταφέρει η ηχώ, κάποιοι επιμένουν να του δίνουν άλλο νόημα, μήπως και μπορέσουν να εκδικηθούν για την ήττα που υπέστησαν εκείνο το Σάββατο του τότε Απρίλη. Προφανώς, ήττα δεν ονομάστηκε από εκείνους που απέρριψαν το σχέδιο Ανάν, καθώς δεν συντήρησαν καμιά εμφυλιοπολεμική ρητορική (θα μας το επιβεβαιώσει ο κύριος Αιμιλιανίδης), αλλά από εκείνους που βάφτισαν το ΟΧΙ του 2004 απόρριψη λύσης του Κυπριακού. Από εκείνους (κάποιοι εντός και κάποιοι εκτός Προεδρικού σήμερα) που βάφτισαν το 76% του λαού αδιάλλακτο, μισαλλόδοξο, σοβινιστικό, εθνικιστικό, απορριπτικό και εσχάτως λυσοφοβικό. Βέβαια, σε αυτόν τον τόπο, έχουμε παράδοση στην ασέβεια λαϊκών ετυμηγοριών και ειδικά κατόπιν δημοψηφισμάτων.

Θεωρώντας, λοιπόν, ότι η εκδήλωση σήμερα δεν είναι ούτε μνημόσυνο ούτε μια επετειακή σύναξη ούτε φυσικά προϊόν παρελθοντολογίας, καθίσταται αναγκαίο να ξανασυζητηθεί το σχέδιο Ανάν, αλλά και η μεγάλη προσπάθεια επαναφοράς του, με χειρότερους πια όρους. Καθίσταται αναγκαίο να συζητηθεί γιατί δεν έγινε σεβαστή η άποψη του λαού, γιατί υπάρχουν ακόμα κάποιοι που πιστεύουν ότι ήταν ονειρικό εκείνο το σχέδιο και γιατί συνεχίζουμε «έναντι κενών, παραπλανητικών, δήθεν προσδοκιών» να εμμένουμε (κυρίως ως πολιτεία) στη λειτουργικότητα ενός έκτου σχεδίου Ανάν ή μιας Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας, αν θέλετε, «έναντι της ανεδαφικής ψευδαίσθησης ότι η Τουρκία θα τηρήσει τις δεσμεύσεις της».

Αγαπητοί φίλοι,

Αν και ήμασταν πιτσιρικάδες την περίοδο από τον Νοέμβριο του 2002 και το πρώτο σχέδιο Ανάν μέχρι τον Απρίλιο του 2004, τον εκβιασμό στο Μπούργκενστοκ και τα χωριστά δημοψηφίσματα, εν τούτοις θυμόμαστε πολύ καλά την αγωνία των γύρω μας. Των μανάδων, των πατεράδων, των συγγενών και των φίλων μας. Θυμόμαστε αρκετά καλά την πάλη των μεγάλων, των φοιτητών, των μαθητών, στον δρόμο, στην τηλεόραση και αλλού. Θυμόμαστε αρκετά καλά την παραμονή της Συνθήκης Εγγυήσεως, η οποία θα κάλυπτε εκτός από την ανεξαρτησία, την εδαφική ακεραιότητα και την ασφάλεια, ακόμα και τη συνταγματική τάξη των συνιστώντων κρατών. Θυμόμαστε τα συνιστώντα κράτη, τις εσωτερικές ιθαγένειες, τους περιορισμούς στη διαμονή και στη διακίνηση, την εξίσωση της πλειοψηφίας με τη μειοψηφία στη διακυβέρνηση και αλλού. Θυμόμαστε ακόμα τους ξένους δικαστές που σήμερα μοιάζουν με τις κυπριακές τράπεζες, οι οποίες, αφού λεηλατήθηκαν, παραδόθηκαν τελικά σε μη Κύπριους για να τις συμμορφώσουν, θυμόμαστε τα κατάλοιπα εξουσίας και τα χωριστά συντάγματα. Θυμόμαστε τη μετατροπή της Κυπριακής Δημοκρατίας σε κοινότητα και τη νομιμοποίηση του κατοχικού καθεστώτος, πράγματα που θα αναλυθούν και στη συνέχεια. Θυμόμαστε, κυρίως, τη μη επιστροφή ΟΛΩΝ των προσφύγων, τις προσαρμογές, τις περιόδους αναμονής και όλα εκείνα που περιείχε το σχέδιο Ανάν και νομιμοποιούσαν, εν μία νυκτί, την αδικία που βιώνει τόσα χρόνια ο τόπος και ο λαός μας.

Ασφαλώς, πριν δώδεκα χρόνια τα πράγματα ήταν αλλιώς. Αν και ισχύει το «όλα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν», τα δημοψηφίσματα έγιναν μία βδομάδα πριν την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Φυσικά, δεν είμαστε από αυτούς που πιστώνουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση κάποια βοήθεια όσον αφορά την τουρκική κατοχή, αλλά, αδιαμφισβήτητα, ο κυπριακός Ελληνισμός είχε μεγάλες προσδοκίες. Και τώρα, αφού οι προσδοκίες θάφτηκαν μαζί με το αγγελικό πρόσωπο της μεγάλης Ευρώπης, του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και όλων εκείνων των αξιωματούχων σε ΗΠΑ, Αγγλία και αλλού, που ευαισθητοποιούνται κατά καιρούς τόσο «αληθινά» με το Κυπριακό, πού να στηριχτούμε εκτός από τους εαυτούς μας;

Φίλοι,

Για να αφήσουμε λίγο το τότε και να έρθουμε στο σήμερα, είναι απαραίτητος ένας παραλληλισμός. Στο «Αποκάλυψη Τώρα» του Φράνσις Φορντ Κόπολα υπάρχει μια εξαιρετική σκηνή, με ένα πολύ βαθύ νόημα για τον κυπριακό Ελληνισμό. Να θυμίσουμε ότι η ταινία εκτυλίσσεται γύρω από τον Συνταγματάρχη των Ειδικών Δυνάμεων των ΗΠΑ Γουόλτερ Κουρτς (τον Μάρλον Μπράντο δηλαδή), ο οποίος, αποστάτης πια, έχει γίνει παράφρονας και διοικεί τη δική του στρατιά ιθαγενών στην εμπόλεμη Καμπότζη σαν ημίθεος. Μετά από κάμποσες σφαγές, ο λοχαγός Γουίλαρντ, που ανέλαβε να εξοντώσει τον αποστάτη, φυλακίζεται από την ομάδα του Κουρτς, βασανίζεται και στο τέλος αφήνεται ελεύθερος. Όμως κατόπιν μιας συζήτησης για τον πόλεμο, την ανθρωπότητα και τον πολιτισμό, σκοτώνει τον Κουρτς με μια ματσέτα, βγαίνει από το δωμάτιό του και οι ιθαγενείς, αφού υποκλίνονται, τον αφήνουν ελεύθερο.

Η σκηνή, με ελάχιστη φαντασία, θυμίζει την Κύπρο. Οι ιθαγενείς ακολουθούν έναν από αυτούς που μετέτρεψαν τη γη τους σε θέατρο επιχειρήσεων. Όχι μόνο τον ακολουθούν, μα και τον τιμούν, τον έχουν σαν Θεό τους. Μόλις χαθεί, υποκλίνονται στον ίδιο του τον φονιά, επίσης έναν εκ των κατακτητών τους. Γιατί όμως θυμίζει την Κύπρο η σκηνή; Γιατί στην απουσία οράματος, αγώνα και βούλησης, έρχονται ουρανοκατέβατοι οι δικοί μας λοχαγοί Κουρτς. Ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ, πρωθυπουργός το 2004 και πρόεδρος (όλα σε εισαγωγικά φυσικά) του ψευδοκράτους από το 2005-2010, ειρηνιστής και φίλος των Ελληνοκυπρίων, ο Ταγίπ Ερντογάν, δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, πρωθυπουργός από τον Μάρτη του 2003-2014 και πρόεδρος της Τουρκίας μέχρι σήμερα, προοδευτικός και Ευρωπαίος. Βέβαια, η υπόκλιση στον νυν κατοχικό ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί ήταν άνευ προηγουμένου. Από το Προεδρικό και τις ηγεσίες των μεγάλων κομμάτων μέχρι απλές ομάδες πολιτών όλοι τέθηκαν στην υπηρεσία του Λεμεσιανού Μουσταφά Ακιντζί από τον Απρίλη του 2015. Είχε προηγηθεί δε το κοινό ανακοινωθέν Αναστασιάδη-Έρογλου τον Φεβρουάριο του 2014 με όλα εκείνα τα σημεία που θύμιζαν το αξέχαστο σχέδιο Ανάν, είχε ήδη αρχίσει το παιχνίδι των προσδοκιών, αλλά το μομέντουμ της «λύσης» έμελλε να στηθεί μετά την παράνομη εκλογή Ακιντζί. Εκεί, τα πάντα τέθηκαν στην υπηρεσία της κατοχής. Ήταν λες και λησμονήθηκε απνευστί και αβλεπί το στάτους κβο της κατοχής για να αρχίσει να κτίζεται η περιρρέουσα ατμόσφαιρα του κλεισίματος του Κυπριακού. Ήταν τόσο έντονοι οι πρώτοι μήνες, τα ΜΟΕ, τα θέατρα, οι συναυλίες, που ακόμα και όσοι ασχολούνται στοιχειωδώς με τα του εθνικού μας προβλήματος, πίστεψαν ότι η «λύση» (εντός εισαγωγικών πάντα) στέκεται έξω από την πόρτα μας.

Αλλά, ο Κύπριος Ακιντζί είχε άλλη άποψη. Κατά το «κάλεστον στον γάμο σου να σου πει και του χρόνου», ο εκπρόσωπος της κατοχής, σε πλήρη ευθυγράμμιση με την Άγκυρα και με όλους τους προκατόχους του, πρόταξε παράλογες απαιτήσεις στο καυτό τραπέζι των συνομιλιών και όχι μόνο. Τι να πρωτοαναφέρουμε; Τα πρωτοκλασάτα δικαιώματα των χρηστών, τις πληθυσμιακές και περιουσιακές πλειοψηφίες, την παραμονή εποίκων, τις εγγυήσεις (εντός ή εκτός εισαγωγικών), τη Μόρφου ή τις υπόλοιπες κινήσεις πέραν των διαπραγματεύσεων. Τα μνημόνια με την Τουρκία, το νερό και το ρεύμα. Όλα αυτά σημειώνονται, όχι γιατί είμαστε κι εμείς εξ αυτών που έπεσαν από τα σύννεφα –άλλωστε όσοι είναι σήμερα εδώ ξέρουν πού πατούν και πού πηγαίνουν– αλλά για να διαφανεί ότι δώδεκα χρόνια μετά το σχέδιο Ανάν βρισκόμαστε ενώπιον αιωρούμενων προνοιών που οδηγούν σε ένα νέο σχέδιο Ανάν και σε μια τρομακτική νομιμοποίηση τετελεσμένων.

Και όλα αυτά γίνονται την ώρα που συνεχίζεται μια άοκνη προσπάθεια από ειρηνευτές και μη για να πειστεί ο κυπριακός Ελληνισμός ότι είναι για καλό που συζητείται η εγκαθίδρυση ενός νέου απαρτχάιντ στην Κύπρο. Ότι είναι για καλό που πρέπει να υπερπηδηθούν τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα κεκτημένα, η δημοκρατία και η δικαιοσύνη. Ότι είναι για καλό που θα ξεχαστεί η Κερύνεια και τόσες άλλες περιοχές, ότι είναι για καλό που θα θυσιαστούν στον βωμό της διζωνικότητας, των χωριστών πλειοψηφιών και της εξιλέωσης της Τουρκίας για τα εγκλήματά της. Ότι είναι για καλό που συντηρείται εκείνη η αβεβαιότητα για την οποία απορρίφθηκε το σχέδιο Ανάν. Η αβεβαιότητα της επόμενης μέρας, δηλαδή, όπου οι Τουρκοκύπριοι θα είχαν κράτος, υπό τουρκικές πάντα εγγυήσεις, αλλά οι Ελληνοκύπριοι θα καρτερούσαν τα χρονοδιαγράμματα για την επιστροφή τους. Και η ίδια αβεβαιότητα, προφανώς, υπάρχει και σήμερα, δώδεκα χρόνια μετά, χωρίς σχέδιο στο τραπέζι αλλά με τους ίδιους τρομακτικούς όρους.

Αγαπητοί φίλοι,

Όταν πέθαινε ο λοχαγός Κουρτς στην ταινία που προαναφέραμε επαναλάμβανε τη λέξη «Τρόμος». Ανάμεσα στους ήχους των επιφωνημάτων των ιθαγενών και της μουσικής της ταινίας, ακούγεται επανειλημμένα η λέξη τρόμος. Αν και φύσει, λοιπόν, αισιόδοξοι πρέπει να παραδεχτούμε τους δικούς μας τρόμους. Πρέπει να παραδεχτούμε ότι ο ωραίος εκείνος αγώνας του 2004 έγινε με τον τρόμο της ανασφάλειας και της αβεβαιότητας. Έγινε με τον τρόμο της παράδοσης της αξιοπρέπειας του κυπριακού Ελληνισμού, όπως κι αν γίνεται αντιληπτή η αξιοπρέπεια ενός λαού που δεν γνώρισε ποτέ την ειρήνη, την ελευθερία, που δεν βρήκε ποτέ την ησυχία του. Νοείται, επομένως, ότι την 24^η Απριλίου δεν ξύπνησε το τουρκοφάγο τέρας μέσα στους Ελληνοκύπριους. Ήταν απόλυτα λογική η απόρριψη του σχεδίου Ανάν, δεν ήταν δυνατό να υπερψηφιστεί και να εδραιωθεί η αβεβαιότητα. Δεν ήταν δυνατόν να επικυρωθεί η άνευ όρων παράδοση της αξιοπρέπειας του λαού.

Και σήμερα, δώδεκα χρόνια και δέκα μέρες μετά, είναι η ίδια αξιοπρέπεια που προστατεύεται με νύχια και με δόντια εν μέσω της βάρβαρης ρεάλ πολιτίκ του Προεδρικού και των δυνάμεων που επιμένουν ότι οι συγκυρίες οδηγούν σε λύση του Κυπριακού. Οι συγκυρίες, όπως τις εννοούν, οδηγούν στην επαναφορά του σχεδίου Ανάν, με όλες εκείνες τις πρόνοιες για τις οποίες απορρίφθηκε. Με όλες εκείνες τις πρόνοιες που αντί να τερμάτιζαν την κατοχή, τη νομιμοποιούσαν και αντί να τερμάτιζαν τις αγωνίες, τις πολλαπλασίαζαν. Για αυτό βρισκόμαστε εδώ σήμερα. Γιατί εκείνο το ΟΧΙ δεν φάνηκε να έγινε αντιληπτό και στην ίδια βάση συνέχισε η κατηφορική πορεία των ηγεσιών αυτού του τόπου. 8^η Ιουλίου 2006, Συγκλίσεις Χριστόφια-Ταλάτ, Συμφωνία Εθνικού Συμβουλίου 2009, Κοινό Ανακοινωθέν Αναστασιάδη-Έρογλου 2014. Όλα, επαναλαμβάνουμε, «έναντι της ανεδαφικής ψευδαίσθησης ότι η Τουρκία θα τηρήσει τις δεσμεύσεις της».

Εν κατακλείδι, φίλες και φίλοι, οφείλουμε να σημειώσουμε ότι η 24^η Απριλίου είναι ακριβώς η μέρα που η πλειοψηφία του κυπριακού Ελληνισμού υπέγραψε ότι θέλει λύση του Κυπριακού. Αλλά, η δική μας λύση δεν βρίσκεται σε σχέδια ή επί μέρους διαπραγματευτικά έγγραφα (αποκαλυπτικά ή μη) που καταδικάζουν, όχι μόνο εμάς αλλά και τις μελλοντικές γενιές, σε αιώνια τουρκική ομηρία. Η δική μας λύση βρίσκεται μακριά από τσεκ πόιντ, η δική μας λύση επιτρέπει σε κάθε νόμιμο κάτοικο αυτού του νησιού να περπατά χωρίς αλυσίδες στα πόδια, να ανεβαίνει κάθε κορυφογραμμή, να κολυμπά σε κάθε θάλασσα, να διακινείται σε κάθε χωριό, να προσκυνά σε κάθε εκκλησία (και όχι μόνο στον Εξορινό). Η δική μας λύση ξεκινά από τη Λευκωσία, κάνει θρύψαλα τα οδοφράγματα, κλωτσά τις ερυθρόλευκες πέτρες του Πενταδακτύλου και περιγράφεται άψογα από δύο απλές πεντασύλλαβες έννοιες: Δημοκρατία και Ελευθερία. Κι επειδή το δικό μας Γαλατικό Χωριό δεν κατέχει το μαγικό φίλτρο του Πανοραμίξ, οφείλει να θυμίζει ότι αντιστάθηκε και άντεξε τρεις χιλιάδες χρόνια και δεν θα επιτρέψουμε να εκτουρκιστεί ούτε στις μέτριες μέρες μας. Ακόμα κι αν το θέλουν και οι δικοί μας εφιάλτες που παρουσιάζονται πια ως μεσίτες της όποιας λύσης. Γιατί, όπως ξεκάθαρα το περιγράφει ο ποιητής Μιχάλης Πασιαρδής:

Η γη πάντα εν’ το κράτημαν, στην γην να κρατηθούμεν
τζι ό,τι τζι αν λάχει να μας πουν, εμείς τούτον να πούμεν:
πως σιίλια γρόνια να θκιαβούν, όσοι τζιαιροί τζι αν πάσιν,
η Τζιύπρου εν’ για λλόου μας π’ Ακάμαν ως Καρπάσιν.