Του Σπύρου Στάλια
Οικονομολόγου ΜΑ, Ph.D
Πρώην Διευθύνοντα Σύμβουλου του ΟΛΠ
Το 1919
συνήλθε η Διάσκεψη της Ειρήνης στις Βερσαλλίες, στο Παρίσι, για να καθοριστούν,
πέραν των άλλων, και οι Γερμανικές
Πολεμικές αποζημιώσεις ως κόστος της επιθετικής πολιτικής της Γερμανίας, που προκάλεσε τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ούτε λίγο ούτε πολύ, οι σύμμαχοι, Ουίλσον-ΗΠΑ,
Λόϋδ Τζώρτζ-Βρετανία και Κλεμανσό-Γαλλία απαίτησαν από την ηττημένη Γερμανία
τότε, το αστρονομικό ποσό των 1000 δισεκατομμυρίων λιρών Αγγλίας, σε σημερινές
τιμές, ως πολεμικές αποζημιώσεις.
Το ύψος της
αποζημίωσης ήταν η μισή γνωστή ποσότητα χρυσού στον κόσμο, εκείνη της εποχή.
Είχαν βάλει του Γερμανούς να πληρώνουν ως το τέλος του 20ου αιώνα.
Στο άκουσμα αυτού του ποσού ο Κέϋνς αντέδρασε
έντονα χαρακτηρίζοντας τους τραπεζίτες της
Τράπεζας της Αγγλίας ως ‘γελοίους και ανόητους’ και τόνισε ότι ‘αν είναι να αρμέξουμε την Γερμανία πρέπει πρώτα να την
σώσουμε’. Μπροστά του ο Κέϋνς
έβλεπε την πείνα και τους κινδύνους που θα αντιμετώπιζε ο Γερμανικός
Λαός, λόγω ενός δυσβάστακτου χρέους. Ένα
αδηφάγο πιστωτικό σύστημα θα μπορούσε να οδηγήσει τον Γερμανικό Λαό και την
Ευρώπη σε μια νέα καταστροφή.
Ο Κέϋνς εισηγήθηκε τότε με βάση το κόστος του
πολέμου, ότι η ικανότητα της Γερμανίας για παροχή αποζημιώσεων θα ήταν, με λίγη
καλή τύχη, στο ύψος των 83 δις λιρών Αγγλίας, σε σημερινές τιμές. Δηλαδή πρότεινε
κούρεμα του χρέους ρίπου 90%. Παράλληλα επινόησε ένα σχέδιο ανοικοδόμησης της Ευρώπης σύμφωνα με το
οποίο η Βρετανία και η Γαλλία θα μείωναν τις απαιτήσεις τους έναντι της
Γερμανίας, οι ΗΠΑ θα διέγραφαν μέρος των δανειακών υποχρεώσεων της Αγγλίας προς
αυτές, και θα γινόταν επίσης μια αναθεώρηση του ευρωπαϊκού πιστωτικού
συστήματος.
Έτσι οι ΗΠΑ και η Αγγλία θα εξασφάλιζαν ζήτηση
για τις εξαγωγές τους και η Γερμανία θα έπαιρνε κεφάλαια για να μπει ειρηνικά
στην οικονομική ανάπτυξη. Μια έξοχη κατανομή πλεονασμάτων που θα εξασφάλιζε την
ειρήνη και την ανάπτυξη.
Φυσικά η
απληστία των Τραπεζιτών επεκράτησε εμπρός στον ηττημένο. Οι προτάσεις του Κέϋνς
απερρίφθησαν από το αδηφάγο σύστημα, αυτός παραιτήθηκε από την Επιτροπή, και
έγραψε ένα από τα πιο πολυσυζητημένα βιβλία του 20ου αιώνα, ‘Οι
Οικονομικές Συνέπειες της Ειρήνης’[1]
όπου επέκρινε την συνθήκη των Βερσαλλιών από πολιτική οικονομική και αισθητική
άποψη.
Εκεί
χαρακτήρισε τους τραπεζίτες ως ‘γελοίους και ανόητους’, και μικρούς,
εξωπραγματικούς και κοντόφθαλμους τους Ουίλσον (‘αυτόν τον τυφλό και κουφό Δον
Κιχώτη’), Κλεμανσό και Λόϋδ Τζώρτζ.
Σχολίασε ότι στην απόφαση τους
ήσαν παρόντα ‘όλα τα στοιχεία της ελαφρότητας, τύφλωσης, θρασύτητας,
συγκεχυμένες κραυγές απ έξω, όλα τα στοιχεία της αρχαίας τραγωδίας’ και
προδίκασε το μέλλον της Ευρώπης. Έγραψε χαρακτηριστικά: ‘Δεν πιστεύω ότι αυτά τα
χρέη θα καταβάλλονται (από την Γερμανία) για πολύ καιρό. Δεν συνάδει (τέτοια
τιμωρία) με την ανθρώπινη φύση, ούτε με το πνεύμα των καιρών’ και πιο κάτω ‘η
εκδίκηση, τολμώ να προβλέψω, δεν θα είναι ασθενής, …τίποτα δεν μπορεί να
καθυστερήσει τον τελικό εμφύλιο πόλεμο (εννοούσε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο)…προ
της φρίκης του οποίου ο τελευταίος πόλεμος της Γερμανίας (Α’ Παγκόσμιας
Πόλεμος) θα μοιάζει ασήμαντος, και ο οποίος
θα καταστρέψει, τον πολιτισμό και την πρόοδο της γενιάς μου, όποιος και
να είναι ο νικητής’.
Τα επιχειρήματα του Κέϋνς στηρίζονταν στην
αντίληψη ότι οι ευρωπαϊκές οικονομίες είναι αλληλοεξαρτώμενες και η καταστροφή
του ενός δεν συνεπάγεται οικονομική επιτυχία του άλλου. Ή, με άλλα λόγια, δεν
είναι δυνατόν ορισμένες χώρες να έχουν πλεονασματικό εμπορικό ισοζύγιο εις
βάρος άλλων χωρών. Αυτό θα έχει ένα δραματικό τέλος για όλους, όλες οι πλευρές
στο τέλος θα υποφέρουν οικονομικά.
Το 1919
ψηφίστηκε το αυταρχικό Σύνταγμα της Βαϊμάρης αφού επέτρεπε την θέσπιση νόμων
και διαταγμάτων χωρίς κοινοβουλευτική έγκριση ( όπως σήμερα στην Ελλάδα και
στον Ευρωπαϊκό Νότο). Στη Γερμανία επεκράτησε χάος, και έγιναν πάμπολλες
απόπειρες ανατροπής, επαναστάσεις και πραξικοπήματα εναντίον της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Το 1923 οι Γάλλοι
κατέλαβαν την βιομηχανική περιοχή του Ρουρ και βύθισαν οικονομία και κοινωνία
ακόμα περισσότερο.
Ο Κέϋνς είχε
προβλέψει ότι από την έλλειψη αγαθών η
Γερμανία θα αντιμετώπιζε υπερπληθωρισμό και πράγματι το 1923 οι τιμές
διπλασιάζονταν σχεδόν κάθε μέρα. Οι Γερμανοί εργαζόντουσαν να παράγουν προϊόντα
που θα έπρεπε να εξάγουν στις νικήτριες χώρες ως αποζημίωση και ταυτόχρονα να
αγοράζουν εισαγόμενα από τις νικήτριες χώρες. (Ότι ακριβώς μας λένε και μας τώρα.
‘Να γίνεται εξαγωγική χώρα για να βρίσκετε ευρώ να μας αποπληρώνετε και να
ζείτε’’ και υπάρχουν ηλίθιοι που πιστεύουν ότι αυτό μπορεί να γίνει! ) Τελικά
όλες οι ευρωπαϊκές χώρες υπέφεραν μαζί όπως ακριβώς ο Κέϋνς προέβλεψε.
Το 1930 στην
πρωθυπουργία της Γερμανίας ανήλθε ο Χάινριχ Μπρούνινγκ ο όποιος με στόχο να
κερδίσει την εμπιστοσύνη των αγορών
εφήρμοσε πολιτική εξαντλητικής λιτότητας (ότι ακριβώς εφαρμόζεται στο Νότο της Ευρώπης
σήμερα) που διέλυσε στην κυριολεξία την γερμανική οικονομία και εκτόξευσε την
ανεργία στο 30%. Ο δρόμος για την άνοδο του Χίτλερ είχε στρωθεί. Στις εκλογές
του 1928 είχε πάρει μόλις το 2,6% ενώ 5 χρόνια μετά, τον Μάρτιο του 1933, πηρέ
43,9%. Και εδώ ο Κέϋνς δυστυχώς προέβλεψε σωστά, όπως και για τον Πόλεμο που ξέσπασε μετά. Η
ειρωνεία στην όλη ιστορία είναι ότι ο Χίτλερ αναζωογόνησε την γερμανική οικονομία
με το στρατιωτικοποιημένο όμως κεϋνσιανό υπόδειγμα της ενεργού ζήτησης. Φυσικά
μετά την άνοδο του δεν κατέβαλε ούτε ένα μάρκο στους συμμάχους.
Ήρθε ο Πόλεμος
η Ευρώπη βγήκε μέσα από στάχτες και η Γερμανία επίσης. Ο νεοφιλελευθερισμός έκανε
άριστη δουλεία.
Από
την 1 έως τις 22 Ιουλίου του 1944
στο ξενοδοχείο The Mount
Washington Hotel στο Μπρέτον Γούντς του Νιού Χάμσαϊρ των ΗΠΑ έγινε η ομώνυμη συνδιάσκεψη. Η
ιστορική πια συνδιάσκεψη του Bretton
Woods. Συμμετείχαν 44 συμμαχικές κυβερνήσεις, οι
οποίες είχαν βγει νικήτριες από τον Δεύτερο Παγκόσμιο
Πόλεμο, με σκοπό να επαναπροσδιορίσουν τους όρους με τους οποίους θα
πραγματοποιούντο οι διεθνείς συναλλαγές στο μέλλον. Αρχηγός της Βρετανικής
αποστολής ήταν ο Κέϋνς. Ήταν μια από της πλέον ευτυχείς στιγμές της
ανθρωπότητας. Οι ιδέες του Κέϋνς κυριάρχησαν για μια
νέα παγκοσμιοποίηση, της ειρήνης και της απασχόλησης. (Την Ελλάδα
εκπροσώπησε ο Κυριάκος Βαρβαρέσος,
ικανός πολιτικός και άριστος οικονομολόγος).
Πορεύτηκε η
ανθρωπότητα με αυτές τις Κεϋνσιανές ιδέες και προόδευε οικοδομώντας το Κοινωνικό
Κράτος και ένα σχετικό κόσμο ειρήνης και ελπίδας. Η Αμερική που είχε αναλάβει
την ανακύκληση των πλεονασμάτων έφτασε στο σημείο, μέσα από αυτό το σχέδιο, να
ανοικοδομήσει τους παλαιούς εχθρούς, την Ιαπωνία και την Γερμανία που τις περιέκοψε
πρακτικά όλα της τα χρέη, πρωτοφανές στην παγκόσμια ιστορία, και όχι μόνον,
αλλά οι χώρες αυτές αποτέλεσαν πυλώνες του Δυτικού Κόσμου, και επιπρόσθετα
τέθηκαν οι βάσεις σε διανοητικό επίπεδο για την δημιουργία της ΕΕ ασχέτως αν
αυτή μεταλλάχτηκε από τους νεοφιλέλευθερους.
Ουδέποτε υπό
το καθεστώς του laissez-faire και λιτότητας η Γερμανία, η Ευρώπη, η Ιαπωνία και ο υπόλοιπος κόσμος θα
είχαν ορθοποδήσει. αν οι Κεϋνσιανές ιδέες δεν εφαρμόζονταν.
Οι ιδέες
αυτές εφαρμόστηκαν στο Δυτικό Κόσμο από το 1947 έως το 1973 έως ότου
αντικαταστάθηκε από ένα νέο σύστημα που στηρίχτηκε στην ελεύθερη αγορά και σε
ένα τραπεζικό σύστημα καζίνο. Η διάσημη οικονομολόγος Ι.Adelman χαρακτήρισε αυτή την μεταπολεμική
περίοδο ως την ‘Κεϋνσιανή εποχή μια αξεπέραστης παγκόσμιας οικονομικής
ευημερίας, ένας Χρυσούς Αιών της οικονομικής ανάπτυξης, μια περίοδος
πρωτοφανούς διαρκούς οικονομικής μεγέθυνσης σε ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες
χώρες’. Ο παρακάτω πίνακας όπως και τα υπόλοιπα στοιχειά είναι αποκαλυπτικά[2] που
επιβεβαιώνουν τον Κεϋνσιανισμό ως τις μέρες μας.
Μέση Ετησία Αύξηση % του κατά Κεφαλή
Πραγματικού ΑΕΠ
Έτη
Κόσμος ΟΟΣΑ Αναπτ.Χώρες
1700-1820 - 0,2 -
1820-1913 - 1,2 -
1919-1940 - 1,9 -
1950-1973 - 4,9 3.3
Μέση Ετησία Αύξηση % Πραγματικού ΑΕΠ
Κόσμος ΟΟΣΑ Αναπτ. Χώρες
1950-1973 4,9 5,9 5,5
Από τον
παραπάνω πίνακα προκύπτει ότι πράγματι κάτω από θεσμούς πολιτισμού, δηλαδή
πραγματικής συνεργασίας, μπορεί η ανθρωπότητα να προοδεύσει όσο ποτέ στην
ιστορία της.
Για 25 χρόνια
τα υπό ανάπτυξη έθνη γνώρισαν κατά κεφαλή ανάπτυξη 3,3% ενώ οι χώρες του ΟΟΣΑ
αύξηση κατά 4,9%. Τα πραγματικά ΑΕΠ αντίστοιχα αυξήθηκαν κατά 5,9% και 5.5% και παγκοσμίως κατά 4.9%.
Κατά την
περίοδο του Μπρέττον Γούντς ποτέ δεν σημειώθηκε οποιαδήποτε κρίση και ο
παγκόσμιος ρυθμός ανάπτυξης δεν έπεσε ποτέ κάτω από το 3%.
Στην περίοδο
αυτή, 1950-1973, το ΑΕΠ στην Βρετανία σημείωσε αύξηση κατά 2.93%, στην Γαλλία
κατά 5,05%, στην Γερμανία κατά 5,68%, στις 30 Δυτικές Χώρες η αύξηση ήταν 4,8%, στην Ελλάδα 6,98% και
στις ΗΠΑ 3,93%.
Επίσης την
περίοδο 1950-1973, το κατά κεφαλή εισόδημα της
Βρετανίας αυξήθηκε κατά 2,42%,
της Γαλλίας κατά 4,01%, της Γερμανίας κατά 5,02%, των 30 Δυτικών Χωρών κατά
4,05%, στην Ελλάδα κατά 6,21% και στις
ΗΠΑ σημειώθηκε αύξηση κατά 2,45%.
Η ανεργία
κατά την ιδία περίοδο στην Βρετανία ήταν κατά μέσο όρο 1,6%, στην Γαλλία 1,2 %,
στην Γερμανία 3,1%, στις ΗΠΑ διατηρήθηκε στο επίπεδο του 4,8% ενώ στην Ελλάδα
το ποσοστό ήταν μικροτερο του 2%.
Ο πληθωρισμός
καθ’ όλη την διάρκεια των ετών 1950-1973 ήταν 3,9% ενώ τα μέσα μακροπρόθεσμα
επιτόκια δεν ξεπέρασαν το 4%.
New York 28-1-2015
spyridonstalias@hotmail.com