ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΙΧΕΛΗΣ : ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ ΕΞΕΓΕΡΣΗΣ

«One, two, three, Viva Sarkozy!" (δημοφιλές σύνθημα στην Κυρηναϊκή)

Πρόσφατα, μου έκανε εντύπωση η κινητοποίηση της εισαγγελίας, που αναζήτησε μέσω της αστυνομίας, από τη λεγόμενη δίωξη ηλεκτρονικού εγκλήματος, εκείνα τα E-mail, που στάλθηκαν στην μπλοκόσφαιρα της πατρίδας μας και δημιούργησαν κοινωνική αναστάτωση. Δηλαδή γράφτηκαν αυτά, που κάθε μέρα διαδίδει συνεχώς το επονομαζόμενο «ράδιο-αρβύλα» (όχι φυσικά η ομώνυμη τηλεοπτική εκπομπή). Tι σατανικό έλεγαν επί τέλους τα ηλεκτρονικά μηνύματα, που έφτασαν τη χώρα προ της καταστροφής; Απλά ότι μπατιρίσαμε! Ότι εκτυπώνονται ξανά δραχμές στο νομισματοκοπείο! Ότι η Ελλάδα κηρύσσει πτώχευση την 25η Μαρτίου! Ότι μας θα μας πετάξουν έξω από την Ευρωζώνη! Και λοιπόν; Γιατί το κράτος έδρασε έτσι αστραπιαία; Γιατί τόση αυστηρότητα; Υπεύθυνος κρίθηκε ένας φανοποιός από την Κρήτη. Αυτός ο ατίθασος σερφίστας του ιντερνέτ (απελπισμένο φτωχαδάκι όπως δήλωσε), σκηνοθέτησε για πλάκα την καταστροφή της χώρας και μέσω του «χαλασμένου τηλεφώνου», έτρεξαν μερικοί βιομήχανοι, εισοδηματίες μέχρι και καλόγριες, να εξάγουν τα λεφτά τους στο εξωτερικό, δημιουργώντας πρόβλημα στις τράπεζες. Δηλαδή προκάλεσε από σπόντα, μια οικονομική προβοκάτσια στην αγορά κι όλο αυτό μάλλον ξενέρωσε την καθεστηκυία προπαγάνδα («ως προς την ομαλή κι επιτυχημένη εκσυγχρονιστική πορεία του Παπανδρέου»), για την ανάκαμψη της χώρας.

Μ’ αυτό το αστείο θέμα, που δημιούργησε πανικό στους εγκεφάλους του κράτους, γίνεται κατανοητότατο, πόσο απλό είναι (για ένα υποτίθεται σοβαρό σύστημα εξουσίας) να μπουρδουκλωθεί, με αποτέλεσμα να «τρελαθεί ο οικονομικός του πυλώνας του, που ακούει στο όνομα καταθέτης. Έχουμε λοιπόν σ’ αυτό το παράδειγμα, όλα τα χαρακτηριστικά της έρπουσας δυσαρέσκειας κι αντίδρασης, που κινήθηκε σιωπηλά (ύποπτα). Χωρίς φωνές και συνθήματα. Το διάβασε ο ένας το μήνυμα, το έστειλε στον άλλο και ο τρίτος το πέρασε στην ομήγυρη. Άναψαν τα τηλέφωνα. Πάρτε τα λεφτά σας… έχω νέα. Το όλο συγκεκριμένο ζήτημα, ξεφεύγει από την μπλόφα και μπαίνει στα χωράφια της πολιτικής σκηνοθεσίας. Όπως κάποτε, αυτό που ζήσαμε στις μέρες του Χρηματιστηρίου.

Τότε, στο ρομαντικό 1999, ο ένας το είπε στον άλλο, από στόμα σε στόμα. «Το μάθατε; Μέχρι και ο Σημίτης το επαινεί! Ήταν λοιπόν το σύστημα εξουσίας, ένας προπαγανδιστής των καλών μετοχών, δίνοντας επίτηδες πληροφορίες (για να κινηθεί η αγορά). «Σπρώχνονταν» έτσι το «μυστικό» με «τρόπο» και τα παπαγαλάκια, το πέταγαν παντού. Ο λαός, που το ‘χαψε, μέσα σε μια νύκτα (ότι βρέθηκε επί τέλους το Εl Dorado), τζογάροντας, πουλώντας, χρησιμοποιώντας όλη την ορολογία των broker, άλλαξε την πορεία της τσέπης του και φυσικά μερικών επιτήδειων, που κοιμήθηκαν επενδυτές και ξύπνησαν κονομημένοι (ενώ οι πολλοί, έχασαν ό,τι είχαν και δεν είχαν). Όμως αυτό το τράβελινγκ του πάρε δώσε, μέσω της διασποράς ειδήσεων, ουσιαστικά κράτησε το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία το 2000. Τι κοινό λοιπόν έχει ο Σημίτης και ο Παπαντωνίου με τον κατηγορούμενο Χανιώτη (με το περιβόητο Ε-mail); Μεταχειρίστηκαν με τον τρόπο τους ο καθένας, τα λεγόμενα «κοινωνικά δίκτυα». Παλιά ήταν το σόι. Ο μπατζανάκης. Η ξαδέλφη. Ο κουμπάρος. Μετά ήρθαν οι κολλητοί. Η παρέα, οι άνθρωποι στο γραφείο, ο πληροφοριοδότης από το κόμμα και το Υπουργείο. Σήμερα το μαθαίνουμε από τα Ε-mail και τα blog. Έτσι ξεκινούν οι επαναστάσεις. Από τη διάχυση της επιλεγμένης είδησης, της κατευθυνόμενης προς ένα σκοπό, μέσα από την ιστοσελίδα του κοινωνικού δικτύου. Ο στόχος είναι γενικός, αλλά σαφής, αποφασιστικός. «Όλοι μαζί συντονίζουμε το ξεσήκωμα»! Η εξουσία νιώθει άβολα στη διασπορά των κακών ειδήσεων. Τρέμει στη διάχυση τους, ενώ από την άλλη η δική της (καλή) προπαγάνδα (μέσω των κλασικών ΜΜΕ), είναι οπισθοδρομική. Κι αυτό φάνηκε περίτρανα στην υπόθεση των Wikileaks. Η αμερικανική κυβέρνηση έστειλε στο βαθύ μπουντρούμι, τον

Μπράντλει Μάνινγκ που μας άνοιξε τα μάτια. Σήμερα είμαστε μπροστά σ’ ένα νέο μεταδοτικό δεδομένο, που φαντάζει σαν το άπλωμα της επικίνδυνης γρίπης. Οι επαναστάσεις πολλαπλασιάζονται ταχέως. Κι αν αυτό είναι για τους ριζοσπάστες θετικό, για τις κυβερνήσεις είναι σπαζοκεφαλιά! Αυτά δεν είναι αστεία πράγματα. Το καθεστώς της Τυνησίας έπεσε από το Twitter. Της Αιγύπτου από το Facebook. Της Λιβύης ξεσηκώθηκε από το μαζικό sms που μπήκε στη ζωή τους: Ήρθε ο καιρός, “day of rage" ( μέρα της οργής)! Η φιλολογία για το ρόλο της τεχνολογίας στην κινητοποίηση των μαζών, έχει ανάψει για τα καλά διεθνώς. Διάφοροι αναλυτές, ψάχνουν να βρουν ποια ήταν εκείνα τα κομβικά στοιχεία επικοινωνίας, που έκαναν άλλες εξεγέρσεις του παρελθόντος να ξεπεταχθούν, όπως λ.χ. η Οκτωβριανή ή η Γαλλική. Ο Γκίντεον Ράσμαν στους Φανάνσιαλ Τάιμς, αναρωτιέται γιατί θα πρέπει να έχουμε κόμπλεξ απέναντι στις σύγχρονες τεχνολογίες, που παγκοσμιοποιούν τα επαναστατικά μηνύματα. Απλώς οι καιροί άλλαξαν, μαζί με τις συνήθειες μας. Τον 16ο αιώνα κατά τη διάρκεια του ολλανδικού απελευθερωτικού αγώνα, εναντίον της ισπανικής κατοχής έκαναν για πρώτη φορά εμφάνιση οι αφίσες, (στα ολλανδικά «plakkaat», που τις κολλούσαν με αλευρόκολλα στους τοίχους). Στον αγγλικό εμφύλιο πόλεμο του 1642, εμφανίστηκαν οι μπροσούρες. Τις φτιάχνανε κρυφά και πήγαιναν από χέρι σε χέρι. Παραμονές της γαλλικής επανάστασης, οι τοίχοι στο Παρίσι γέμισαν με συνθήματα, που τα έγραφαν τη νύχτα στον τοίχο με μπογιά. Αργότερα στην εξέγερση του 1848, βγήκαν τα πρώτα πανό στα οδοφράγματα. Στην κομμούνα του Παρισιού (1871), κυκλοφόρησαν στις γειτονιές οι χειροποίητες εφημερίδες. Οι μπολσεβίκοι σύντροφοι για να πετύχουν την ενδοεπικοινωνία τους και να ξεσηκώσουν τις μάζες, χρησιμοποίησαν τα κωδικά τηλεγραφήματα. Στη συνέχεια στο μεσοπόλεμο, είχαμε τα «συνωμοτικά παραπλανητικά τηλεφωνήματα» στις ΗΠΑ, που ήταν υποθετικά αθώες συνομιλίες, αλλά είχαν ένα συγκεκριμένο σενάριο εξέγερσης. Τότε λοιπόν πρωτοκυκλοφόρησαν τα συστήματα παρακολούθησης υπόπτων τηλεφωνημάτων (φοβούμενο το FBI την επιδρομή των κομμουνιστικών ιδεών). Στη δεκαετία του ’60 (στον μεγάλο ξεσηκωμό της νεολαίας), αυτό που αποκάλεσαν "καλοκαίρι της αγάπης", είχαν σημαντικό ρόλο οι ανεξάρτητοι ραδιοφωνικοί (ερασιτεχνικοί) σταθμοί, που έπαιζαν ροκ και πολιτικολογούσαν για τη γενιά των λουλουδιών. Οι εν λόγω πειρατικοί σταθμοί που έγιναν μόδα σε όλο τον κόσμο, κυνηγήθηκαν από τα ραδιογωνιόμετρα της αστυνομίας. Κάθε δηλαδή εποχή, χωρίς το underground μέσο επικοινωνίας, δεν μπορούσε να προκόψει.

Απέναντι σ’ όλα αυτά, η επίθεση του κράτους ήταν λυσσαλέα. Όμως η διαφορά του τότε από το σήμερα, ξεχωρίζει στον τρόπο που κτίζονται οι ανατρεπτικές ιδέες. Πρώτα χρειάζονταν να είσαι σε μια οργάνωση, σε μια λέσχη, σε ένα πανεπιστημιακό αμφιθέατρο, σε μια συγκέντρωση ή έστω σε μια «σκοτεινή γιάφκα» και ώρες ατέλειωτες να μπλαμπλάρεις και να «πλακώνεσαι», για να διαμορφωθεί η «άποψη». Σήμερα μέσω του φορητού υπολογιστή και το I-phone, έχεις τη θέση και το σύνθημα στην τσάντα (ή στην τσέπη σου), χωρίς φλυαρίες και βαρύγδουπες αναλύσεις. Η δύναμη των κοινωνικών δικτύων που ελέγχονται ως επί το πλείστον από το Facebook, το MySpace, το Twitter το Youtube και Flicker, πέρα από την επαφή (το “connecting”), βοηθούν στην ανατροπή και συντείνουν στην αποκάλυψη των αδιαφανών μηχανισμών της εξουσίας. Γι’ αυτό και η Χίλαρι Κλίντον ζήτησε δικαστική παρέμβαση, όταν θεώρησε το Twitter υπεύθυνο για τη διάδοση των ντοκουμέντων της Wikileaks, που έβλαψαν το καλοστημένο προφίλ του Στέιτ Ντιπάρτμεν. Τι γίνεται λοιπόν με την αλήθεια; Καμουφλάρονται μυστικές κατευθύνσεις πίσω απ’ όλα αυτά; Μπορούν τα κοινωνικά δίκτυα να έχουν πολιτική ουδετερότητα; Το ερώτημα κρύβει μια παγίδα κι επιβεβαιώνει ένα πασιφανές δεδομένο. Ότι το μέσο αυτό επικοινωνίας, δεν είναι εντελώς ανεξέλεγκτο, όσο κι αν μερικοί τα θεωρούν «αλτρουιστικό», στην προσφορά υπηρεσιών. Μέσα από την ευρύτητα των γεγονότων, τα μεγάλα αυτά δίκτυα, φτιάχνουν με το αζημίωτο το οικονομικό τους μέλλον. Το Facebook έχει βάλει στόχο το 2017 να έχει πλαισιωθεί από 3 δις. μέλη! (Σήμερα έχει 350 εκατ. με μια περιουσία που ξεπερνάει τα 40 δις.) Ο παλιός μεγάλος αντίπαλός του, το MySpace (του Μέρντοκ βρίσκεται σε φθίνουσα πορεία (από τις 125 εκατ. επισκέψεις το μήνα το 2008, έχει περιοριστεί τώρα στα 110 εκατ.) Το Twitter αντίθετα ανέρχεται συνεχώς κι ανακοίνωσε ότι έχει φτάσει φέτος στα 4 δις δολάρια κέρδη (8 δις υπολογίζεται η αξία του). Μέχρι και ο Πάπας Βενέδικτος κατάλαβε τη δύναμή των κοινωνικών δικτύων και μπήκε δυναμικά το Βατικανό στην υποστήριξή τους, φτιάχνοντας σελίδες φίλων, σε όλο τον κόσμο, χωρίς να δείχνουν απαραίτητα το καθαρά θρησκευτικό τους προφίλ. Ο Νίκος Χρηστάκης (καθηγητής κοινωνιολογίας της Ιατρικής σχολής του Χάρβαντ) και ο Τζέιμς Φάουλερ (καθηγητής του πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας Σαν Ντιέγκο), έχουν συγγράψει το βιβλίο: "Συνδεδεμένοι: Η δύναμη των κοινωνικών δικτύων και πώς αυτά διαμορφώνουν τη ζωή μας" (Σεπτέμβριος 2009). Σ’ αυτό το πόνημα, σημειώνουν το αγαθοεργές έργο, που επιτελούν σε όλους τους τομείς, αυτοί οι σύγχρονοι μηχανισμοί πληροφόρησης και πως επηρεάζουν θετικά τη ζωή μας, από τα οικονομικά, μέχρι τις πεποιθήσεις μας. Όμως πέρα απ’ αυτές τις κοινωνικές αναγωγές για τα εν λόγω δίκτυα, από ιδεολογικής πλευράς ο κόσμος έχει μπλεχτεί, στο κατά πόσο αυτή η «χύμα διάδοση της επικοινωνίας», η λεγόμενη «Δημοκρατία της δράσης» (όπως χαρακτηρίζεται αυτό το είδος παρέμβασης), μπορεί να υπάρξει πραγματικά ακηδεμόνευτη ή ημι-ελεγχόμενη (κατευθυνόμενη). Αν όμως ξεπεράσουμε αυτές τις αναστολές, πρέπει αντικειμενικά να συμφωνήσουμε, ως προς ένα καθοριστικό στοιχείο. Ότι στο υπάρχον σημερινό επικοινωνιακό status (μέσω της τεχνολογίας), τίποτε πλέον δεν μπορεί ν’ αποκρυφτεί, όσες προσπάθειες κι αν μεταχειριστεί η εξουσία, όσα τεχνολογικά εργαλεία κι αν επιστρατεύσει. Όλα βγαίνουν στη φόρα. Αν συγκρίνουμε μάλιστα το παρελθόν με το σήμερα, είναι να γελάμε. Ας θυμηθούμε, ότι το 1985, ο τότε κυβερνητικός εκπρόσωπος του ΠΑΣΟΚ Δημήτρης Μαρούδας, υπερασπιζόμενος την μοναδικότητα της ΕΡΤ, δήλωνε ότι θα «κατέρριπτε τους ξένους δορυφόρους» που μετέδιδαν τηλεοπτικά σήματα στην Ελλάδα! Σήμερα οι απειλές αυτές, διεθνώς ακούγονται γελοίες και ας προσπαθούν διάφορες κυβερνήσεις να εμποδίσουν την είδηση με κάθε τρόπο. Τα στοιχεία για τα κοινωνικά δίκτυα και πώς αυτά αναχαιτίζονται, είναι το θέμα των φοβισμένων καθεστώτων όλου του κόσμου. Το λεγόμενο OpenNet έχει δημιουργηθεί από μια διαπανεπιστημιακη έρευνα στη Βόρεια Αμερική, σε συνεργασία με το διεθνή οργανισμό «Δημοσιογράφοι χωρίς σύνορα». Στο χάρτη λοιπόν που έχουν συντάξει, καταγράφεται, ότι απόλυτη ελευθερία στο internet δεν υπάρχει στ’ αναπτυγμένα κράτη (παρ’ όλο που μιλούν για ελευθερία και δημοκρατία), ενώ εκεί που δεν σημειώνεται κανένας φραγμός (στη Μογγολία πχ.), η πλειοψηφία των ανθρώπων, δεν έχoυν ουσιαστική πρόσβαση στο διαδίκτυο. Η συζήτηση, ότι η «Αραβική άνοιξη», ήταν μια αυθόρμητη κίνηση της δυσαρεστημένης μάζας των πολιτών, έχει οδηγήσει σε δυό κυρίαρχες απόψεις: Στην πλειοψηφούσα, ότι τα κοινωνικά δίκτυα είναι πλέον «ατίθασα άλογα», που δεν μπορούν να καθυποταχθούν από την εξουσία και στην άλλη ( με την μικρότερη επιρροή), ότι οι μυστικές υπηρεσίες, βρίσκουν τον τρόπο και χωράνε να περάσουν το δικό τους μήνυμα «παρέμβασης», μέσα από τέτοιου είδους ηλεκτρονικές διασυνδέσεις. Μετά τον γενικό ξεσηκωμό εναντίον της κυβέρνησης της Μολδαβίας το 2009 κι ύστερα από την εξέγερση του 2010 στην Τεχεράνη ( κι οι δυό μέσω Twitter), o Μάρκ Φάιφλ, πρώην σύμβουλος εθνικής ασφαλείας των ΗΠΑ, πρότεινε το εν λόγω κοινωνικό δίκτυο, να είναι υποψήφιο για Νόμπελ Ειρήνης. Επίσης ο Τζέιμς Γκλάσμαν (ανώτατο στέλεχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ), σε συνέδριο που χρηματοδοτήθηκε από το Facebook την ΑΤ&Τ, το MTV και το Google, ανέφερε, ότι τα κοινωνικά δίκτυα, είναι ο καλύτερος σύμμαχος της αμερικανικής πολιτικής και δίνουν στη χώρα πλεονεκτήματα, έναντι της διεθνούς τρομοκρατίας». Αυτά λοιπόν άκουσε η Αλ Κάιντα κι έστησε το δικό της κοινωνικό δίκτυο μέσω του Web 1.0 Ο συγγραφέας και μόνιμος συντάκτης του περιοδικού «Νew Yorker», Μάλκομ Γκλάντγουελ υποστηρίζει, ότι καμιά επανάσταση δεν ευδοκιμεί αν δεν υπάρχει το προζύμι εκείνο, να οργανώσει τη δυσαρέσκεια. Όλα τ’ άλλα είναι λεπτομέρειες. Όμως ο Βλαμτιμίρ Πούτιν που ξέρει καλά από κατασκοπευτικά κόλπα δεν συμφωνεί. Του λένε, ότι οι Τσετσένοι αρχίζουν και ανακατεύονται με το διαδίκτυο. Γι’ αυτό κι αυτός, έβαλε το δικό του κοινωνικό δίκτυο, το «Вконтакте», να συνεργαστεί με το Facebook, για να ελέγχει καλύτερα την κατάσταση. Μια αντίδραση χρειάζεται συντονισμό. Κι επειδή αυτός ο συντονισμός δεν συμφέρει. Από την ελληνική λοιπόν κυβέρνηση (που κυνηγάει δικαστικά τον «ηλεκτρονικό ψιθυριστή» της Κρήτης), μέχρι την Κίνα που έβαλε περιορισμούς (στις ιστοσελίδες Renren.com και Kaixin001), τα κοινωνικά δίκτυα (ή τουλάχιστον κάποιοι χρήστες τους), παρακολουθούνται ως διαμεσολαβητές τρομοκρατικών πράξεων. Πέρα λοιπόν από το πού τοποθετείς την απάντηση, στο ερώτημα για την ιδεολογική ταυτότητα των κοινωνικών δικτύων, το θέμα είναι ότι πλέον, η παρουσία τους έχει κάνει άβολη τη ζωή της κρατικής προπαγάνδας, αλλά και των κομμάτων εκείνων, που στηρίζονται στην «κοντρολαρισμένη βάση». Τελείωσαν οι εποχές, οι πεπατημένες συνταγές του παρελθόντος, που απλώνονταν τα σεντόνια των αναλύσεων από τους ειδικούς και τους πολιτικάντηδες. Τώρα όλα είναι απλούστερα. Με ένα ήχο, με δυό λέξεις, ξεκινάει το ραντεβού, που οδηγεί στην έκρηξη! Βεγγάζη. Τα κινητά τηλέφωνα ηχούν. Οι επαναστάτες σκύβουν και κοιτούν το μήνυμα. Στο καντράν, το σύνθημα είναι σαφές. «One, two, three, Viva Sarkozy»… Οι πανηγυρισμοί ενώνονται με τις μπαλωθιές. Έρχονται οι «Πρόθυμοι».